MỚI

Lọc CP theo tín hiệu PTKT

#Tài chính

24HMONEY đã kiểm duyệt

Huy động vốn từ trái phiếu công trình: Động lực mới cho phát triển hạ tầng

Việt Nam đang lên kế hoạch triển khai loạt dự án hạ tầng quy mô lớn, giữ vai trò then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội. Để đáp ứng nhu cầu vốn khổng lồ, trái phiếu công trình được xem là giải pháp huy động tài chính hiệu quả, giảm áp lực lên ngân sách nhà nước, tín dụng và vốn vay ODA.

Thuận lợi và khó khăn

Các dự án trọng điểm như điện hạt nhân, đường sắt cao tốc, sân bay, hạ tầng giao thông và điện LNG đều đòi hỏi nguồn vốn khổng lồ. Nhiều trong số này là những dự án lần đầu triển khai tại Việt Nam, đặt ra thách thức lớn về kinh nghiệm thực hiện cũng như khả năng đảm bảo thành công. Trong bối cảnh đó, huy động vốn qua trái phiếu công trình trở thành một giải pháp đáng cân nhắc, nhưng đi kèm cả thuận lợi lẫn khó khăn.

Thuận lợi trước hết là khả năng huy động vốn hiệu quả. Trái phiếu công trình giúp giảm áp lực lên ngân sách nhà nước và hệ thống tín dụng, đồng thời mở ra một kênh tài chính mới cho các dự án hạ tầng.

Ngoài ra, loại trái phiếu này hấp dẫn các nhà đầu tư dài hạn nhờ lợi suất định kỳ, mang lại nguồn thu ổn định. Điều này đặc biệt phù hợp với các quỹ đầu tư và tổ chức tài chính có chiến lược đầu tư bền vững.

Một điểm cộng khác là sự minh bạch tài chính. Do gắn liền với các dự án cụ thể, trái phiếu công trình cho phép nhà đầu tư theo dõi dòng tiền cũng như tiến độ triển khai, tạo thêm niềm tin vào tính khả thi của dự án.

Tuy nhiên, bên cạnh những lợi thế trên, có ba thách thức lớn cần cân nhắc.

Thứ nhất, rủi ro về tính khả thi của dự án. Những công trình như điện hạt nhân hay đường sắt cao tốc Bắc – Nam có chu kỳ đầu tư kéo dài, chi phí lớn và chưa có tiền lệ tại Việt Nam. Điều này khiến khả năng sinh lời không chắc chắn, làm gia tăng rủi ro đối với nhà đầu tư trái phiếu.

Thứ hai, khung pháp lý chưa hoàn thiện. Hiện chưa có cơ chế riêng biệt cho trái phiếu công trình, đặc biệt về bảo lãnh tín dụng, ưu đãi thuế và cơ chế giám sát. Điều này tạo ra sự mơ hồ, ảnh hưởng đến niềm tin của thị trường.

Thứ ba, tính thanh khoản còn hạn chế. Trái phiếu công trình thường có kỳ hạn dài, gắn với các dự án đầu tư cơ bản. Chưa có cơ chế hỗ trợ thanh khoản trên thị trường thứ cấp, nên nếu nhà đầu tư muốn thoái vốn sớm, họ có thể gặp khó khăn khi bán lại.

Đề xuất chính sách

Trái phiếu công trình có tiềm năng lớn, nhưng để phát hành thành công, cần đảm bảo sản phẩm này đủ hấp dẫn với nhà đầu tư và kiểm soát tốt rủi ro.

1. Hoàn thiện khung pháp lý

Nhà nước cần xây dựng hành lang pháp lý rõ ràng, bao gồm định nghĩa cụ thể về trái phiếu công trình, danh sách các dự án trọng điểm được phép huy động vốn, cơ chế bảo lãnh cũng như trách nhiệm của các bên liên quan.

2. Cơ chế bảo lãnh và bảo hiểm rủi ro

Tính an toàn là yếu tố then chốt. Nếu một phần hoặc toàn bộ trái phiếu được Chính phủ hoặc tổ chức tài chính lớn bảo lãnh, nhà đầu tư sẽ an tâm hơn. Ngoài ra, các dự án cần được giao cho chủ đầu tư uy tín, có năng lực tài chính và kinh nghiệm triển khai các công trình tương tự.

Bên cạnh đó, Nhà nước nên đảm bảo nguồn thu tương lai cho các dự án thông qua chính sách dài hạn, tránh rủi ro do thay đổi chính sách đột ngột. Trong trường hợp lý tưởng, trái phiếu công trình nên có sự bảo lãnh của Chính phủ hoặc các ngân hàng thương mại nhà nước.

3. Phát triển thị trường thứ cấp

Thanh khoản là yếu tố quan trọng để hấp dẫn nhiều nhóm nhà đầu tư có thời hạn đầu tư khác nhau. Việc niêm yết trái phiếu công trình trên thị trường chứng khoán hoặc thiết lập cơ chế đặc thù giúp tạo điều kiện cho các quỹ mở đầu tư và giao dịch dễ dàng hơn.

Bên cạnh đó, cần có nhà tạo lập thị trường – một tổ chức trung gian hỗ trợ giao dịch giữa bên mua và bên bán. Điều này giúp chia nhỏ kỳ hạn đầu tư, phù hợp với nhu cầu của nhiều nhóm nhà đầu tư khác nhau.

4. Ưu đãi thuế và cam kết chính sách

Để khuyến khích dòng vốn vào trái phiếu công trình, Nhà nước nên xem xét giảm thuế thu nhập từ lãi trái phiếu. Ngoài ra, việc đảm bảo thực hiện đúng cam kết về chính sách (chẳng hạn, lộ trình tăng phí BOT) sẽ giúp nhà đầu tư yên tâm hơn về mức sinh lời của dự án.

Cân nhắc mô hình phát hành

Nhắc đến trái phiếu công trình, nhiều người liên tưởng đến công trái trước đây – vốn không mang lại giá trị thực cho nhà đầu tư do lạm phát làm mất giá tiền đồng. Vì vậy, để trái phiếu công trình trở thành một sản phẩm đầu tư thực thụ, cần đảm bảo ba yếu tố: lãi suất hấp dẫn, tính thanh khoản cao, và cơ chế bảo vệ nhà đầu tư thông qua đánh giá tín nhiệm, minh bạch tài chính, cùng cam kết hỗ trợ từ Nhà nước.

Về phương thức phát hành, có hai phương án chính:

Phương án 1: Nhà nước phát hành, sau đó cho chủ đầu tư vay. Cách này giúp huy động vốn dễ dàng với lãi suất thấp nhờ uy tín của Chính phủ, nhưng đi kèm rủi ro tăng nợ công nếu dự án thất bại.

Phương án 2: Doanh nghiệp phát hành trực tiếp. Cách này gắn trách nhiệm huy động vốn với doanh nghiệp, giảm áp lực lên ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, nếu không có bảo lãnh từ Chính phủ, doanh nghiệp có thể gặp khó khăn trong việc gọi vốn, và rủi ro sẽ cao hơn với nhà đầu tư.

Giải pháp tối ưu có thể là mô hình lai: Doanh nghiệp trực tiếp phát hành trái phiếu, nhưng có bảo lãnh một phần từ Nhà nước hoặc ngân hàng thương mại quốc doanh. Điều này giúp đảm bảo an toàn cho nhà đầu tư, trong khi vẫn gắn trách nhiệm huy động vốn và triển khai dự án với doanh nghiệp. Đồng thời, giảm bớt các nấc trung gian trong giải ngân, tối ưu dòng vốn và tiết kiệm chi phí cho toàn xã hội.

Nếu được thiết kế bài bản, mô hình này có thể trở thành một kênh huy động vốn bền vững cho các dự án hạ tầng lớn tại Việt Nam.