Góc khuất cho vay margin, đòn bẩy ngất ngưởng và rủi ro “cháy” tài khoản

Khi thị trường chứng khoán khởi sắc, nhu cầu vay margin càng cao để "lướt sóng", các hội nhóm trên mạng xã hội đua nhau đăng quảng cáo cho vay margin với tỉ lệ vượt quy định.

Phá rào cho vay vượt quy định

Nhìn thị trường chứng khoán tăng mạnh từ đầu năm tới nay, đặc biệt là sóng tại các mã vốn hoá nhỏ, nhà đầu tư Nguyễn Thu Hiền (Hà Nội) chỉ ước mình có thêm tiền để mua cổ phiếu. Trong đó, muốn vay margin với tỉ lệ cao hơn 5:5 như thông thường.

"Thời gian gần đây tôi liên tục có lãi nhờ lướt sóng những cổ phiếu nhỏ để bù lấp khoản lỗ từ năm ngoái đến nay tại NKG và MSN. Do tài khoản có vốn chỉ vài chục triệu đồng nên vay margin tỉ lệ 5:5 không được nhiều" - chị Hiền chia sẻ.

Nhu cầu tăng tỉ lệ vay margin này không chỉ của riêng chị Hiền mà còn của rất nhiều nhà đầu tư khác trên thị trường chứng khoán. Rất nhiều môi giới trên các hội nhóm đã giới thiệu mở tài khoản để hưởng tỉ lệ lên đến 3:7 (ký quỹ 30%, vay 70%) hay thậm chí hấp dẫn hơn.

Cụm từ được các môi giới dùng để lý giải cho tỉ lệ này là "kho margin ngoài" chứ không phải margin từ công ty. Điều này đồng nghĩa đã phá rào cản tỉ lệ ký quỹ ban đầu không được thấp hơn 50% (theo Điều 6 Quy chế hướng dẫn giao dịch ký quỹ chứng khoán).

Chia sẻ với chúng tôi, một môi giới lâu năm trong nghề đã tiết lộ góc khuất của mảng được coi là béo bở này của các công ty chứng khoán. Theo người dùng, cho vay thông qua kho margin hiện chiếm 20% margin toàn thị trường. Một phòng môi giới quản lý tài khoản kho hàng trăm tỉ là điều bình thường. Ở đâu trên thị trường cũng có những đầu mối chuyên về kho này.

"Một doanh nghiệp có thể mở một tài khoản, sau đó cho các cá nhân vay. Trên thực tế, công ty chứng khoán là đơn vị mời các công ty lập tài khoản tại chỗ mình, sau đó mời khách dùng tài khoản này để đánh kho. Công ty chỉ ăn lãi suất khoảng vài % với vai trò là đơn vị đứng giữa giúp cung cầu gặp nhau. Tuy nhiên theo quan quan sát của tôi, đa phần là "cháy" kho, đặc biệt khi thị trường tăng quá nóng" - môi giới này cho biết.

Theo lời kể của môi giới, ngoài ra còn có hình thức gọi là vay ba bên với những cổ phiếu không trong danh mục cho vay ký quỹ (thường trên sàn UPCOM hoặc lỗ luỹ kế…). Tại đây, công ty chứng khoán sẽ đứng ra ở giữa để kết nối khách hàng vay tiền của một doanh nghiệp khác. Điểm khác nhau giữa hai hình thức này nằm ở "đánh kho" là tiền trong tài khoản của người khác, còn vay ba bên là tiền trong tài khoản của mình.

Rủi ro với nhà đầu tư

Theo các chuyên gia, nếu có việc sử dụng kho ngoài để cho vay margin vượt trần thì điều này vi phạm quy định, tiềm ẩn rủi ro cho cả công ty chứng khoán lẫn nhà đầu tư. Đặc biệt khi thị trường lao đốc, mức độ thiệt hại của những kho này là rất lớn, thậm chí có thể tác động đến điểm số của VN-Index như các phiên bị ép bán giải chấp (force sell, call margin). Quy định cần chặt chẽ hơn để vá những lỗ hổng, bởi trong hình thức này, các bên hoạt động dựa trên những nhu cầu thỏa thuận với nhau.

Ông Nguyễn Hoàng Dương - Trưởng phòng kinh doanh tại Chứng khoán VPS - cho biết, rất nhiều nhà đầu tư tham gia thị trường chưa hiểu hết về các công cụ tài chính. Đây cũng là mặt hại, rủi ro mà công cụ margin mang lại cho nhà đầu tư. Từ đó dẫn đến không ít người đã bị "cháy" tài khoản, rời bỏ thị trường, đặc biệt trong giai đoạn năm 2007 - 2008 hay 2022.

"Margin chỉ nên được dùng cho mục đích "lướt sóng" sẽ an toàn hơn. Còn nếu như nhà đầu tư dài hạn nắm cổ phiếu vì niềm tin với doanh nghiệp thì việc dùng margin sẽ đối diện với rủi ro nhỡ không được nhận cổ tức thì sẽ bị lỗ vì khoản lãi suất vay (khi giá cổ phiếu không tăng). Đồng thời cũng là rủi ro "cháy tài khoản" khi margin quá cao" - ông Dương đưa ra lời khuyên.