MỚI

Lọc CP theo tín hiệu PTKT

#Hàng hóa

24HMONEY đã kiểm duyệt

Giá sàn xuất khẩu gạo: Thiện ý rõ ràng, hiệu quả mơ hồ

Trước tình trạng giá gạo xuất khẩu giảm kéo theo giá lúa trong nước lao dốc, Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) đã đề xuất Bộ Công Thương áp dụng giá sàn cho gạo xuất khẩu, với kỳ vọng chặn đà suy giảm và ổn định thị trường.

Đề xuất áp dụng giá sàn cho gạo xuất khẩu xuất phát từ mong muốn bảo vệ nông dân và ổn định thị trường—một ý tưởng đáng ghi nhận. Tuy nhiên, khi đi sâu phân tích, có thể thấy giải pháp này không chỉ phức tạp mà còn khó khả thi trong bối cảnh hiện nay.

Đa dạng chủng loại và chi phí sản xuất

Gạo Việt Nam có nhiều chủng loại, từ gạo trắng thường như IR504 đến các giống cao cấp như ST25, Jasmine 85 hay gạo đặc sản như Japonica. Mỗi loại có giá trị khác nhau, kéo theo chi phí sản xuất và mức giá riêng. Nếu áp dụng giá sàn, cần quy định chi tiết cho từng loại gạo, một nhiệm vụ không hề đơn giản. Hơn nữa, chi phí sản xuất lúa gạo thay đổi theo vùng miền và mùa vụ. Việt Nam có thể có bốn vụ lúa một năm, mỗi vụ chịu ảnh hưởng từ thời tiết, sâu bệnh, giá phân bón... khiến việc thiết lập một mức giá hợp lý càng trở nên phức tạp.

Áp lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế

Giá gạo xuất khẩu không chỉ phụ thuộc vào yếu tố trong nước mà còn bị chi phối bởi thị trường quốc tế. Việt Nam đang cạnh tranh với các nước xuất khẩu lớn như Thái Lan và Ấn Độ. Nếu giá sàn cao hơn giá thị trường chung—giả sử Việt Nam đặt mức 450 USD/tấn trong khi Ấn Độ chỉ bán 400 USD/tấn—các đối tác nhập khẩu như Trung Quốc hay Philippines sẽ chuyển hướng sang nguồn cung rẻ hơn. Điều này có thể khiến gạo Việt Nam mất lợi thế cạnh tranh, tồn kho tăng, gây ảnh hưởng trực tiếp đến người nông dân mà chính sách giá sàn muốn bảo vệ.

Rủi ro lách luật và khó khăn trong thực thi

Ngay cả khi giá sàn được thiết lập, việc thực thi cũng không dễ dàng. Doanh nghiệp xuất khẩu có thể tìm cách lách luật bằng cách khai báo sai loại gạo—bán gạo chất lượng cao nhưng kê khai thành phẩm chất thấp để hạ giá—hoặc sử dụng các hình thức chiết khấu ngầm. Một số công ty có thể áp dụng hợp đồng hàng đổi hàng nhằm che giấu mức giá thực tế. Để kiểm soát những hành vi này, cần một hệ thống giám sát chặt chẽ, điều này không chỉ tốn kém mà còn đi ngược với chủ trương tinh giản, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp.

Trở ngại pháp lý

Về mặt pháp lý, giá sàn cũng đối diện với nhiều thách thức. Điều 8 của Luật Cạnh tranh nghiêm cấm các cơ quan nhà nước thực hiện hành vi cản trở cạnh tranh trên thị trường. Nếu giá sàn bị coi là sự can thiệp quá mức, Việt Nam có thể đối mặt với phản ứng từ các đối tác thương mại quốc tế, giống như khi Philippines và một số nước từng phản đối lệnh tạm dừng xuất khẩu gạo vào năm 2020. Hơn nữa, hiện nay chưa có quy trình pháp lý rõ ràng cho việc áp dụng giá sàn, khiến việc triển khai trở nên khó khăn.

Chênh lệch chi phí vận chuyển giữa các địa phương

Một yếu tố khác cần cân nhắc là chi phí logistics. Gạo xuất khẩu chủ yếu được vận chuyển qua cảng TP.HCM, nhưng chi phí di chuyển từ các tỉnh như An Giang, Long An không giống nhau. Nếu đặt một mức giá sàn chung, có thể xảy ra tình trạng tỉnh này hưởng lợi, tỉnh khác chịu thiệt, gây mất công bằng trong chuỗi cung ứng.

Giá sàn: Tốt về ý tưởng, bất cập khi thực hiện

Xét trên tất cả các khía cạnh, việc áp dụng giá sàn cho gạo xuất khẩu, dù xuất phát từ ý định tích cực, vẫn gặp quá nhiều rào cản để trở thành hiện thực. Thay vì theo đuổi một chính sách đầy rủi ro và khó kiểm soát, có lẽ nên hướng đến những giải pháp linh hoạt hơn, chẳng hạn như hỗ trợ trực tiếp cho nông dân, đầu tư vào công nghệ chế biến và mở rộng thị trường để nâng cao giá trị hạt gạo một cách bền vững.