Giá điện có tăng "sốc" khi đưa vào khoản lỗ của EVN?

Chuyên gia cho rằng cần cân nhắc kỹ với phương án giá bán lẻ điện được phép tính thêm các khoản lỗ trong hoạt động sản xuất kinh doanh của "ông lớn" ngành điện EVN

Bộ Tư pháp đang trong quá trình thẩm định dự thảo Quyết định mới thay thế Quyết định số 24/2017/QĐ-TTg về cơ chế điều chỉnh giá bán điện bình quân. Bộ Công Thương là cơ quan chủ trì xây dựng dự thảo này.

Chuyên gia cho rằng cần cân nhắc kỹ với phương án giá điện được phép tính thêm các khoản lỗ trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Ảnh: N.Cường

Dự thảo đã sửa đổi phương pháp lập giá bán điện bình quân, công thức tính giá bán lẻ điện bình quân gắn với thực tế sản xuất kinh doanh điện. Cụ thể, công thức tính giá bán lẻ điện cho phép thu hồi khoản lỗ hoạt động sản xuất kinh doanh điện, bao gồm chênh lệch tỉ giá trong thực hiện hợp đồng mua bán điện, lỗ hoạt động sản xuất kinh doanh điện và các chi phí khác chưa được tính vào giá bán lẻ điện nhưng được xác định trong báo cáo tài chính đã được kiểm toán.

Theo Bộ Công Thương, năm 2022, Tập đoàn Điện lực Việt Nam ( EVN ) thua lỗ 26.000 tỉ đồng. Với việc kết quả sản xuất kinh doanh năm 2022 bị lỗ và chi phí năm 2023 tiếp tục bị dồn tích do mức điều chỉnh giá điện chưa đủ thu hồi chi phí đầu vào hình thành giá, trong khi Quyết định số 24/2017/QĐ-TTg chưa quy định cụ thể về việc xem xét giá thành thực tế sản xuất kinh doanh điện trong tính toán giá điện kế hoạch.

Cơ quan soạn thảo cho rằng điều này gây khó khăn cho EVN trong việc thu hồi chi phí, bù đắp lỗ của năm quá khứ. Việc này phần nào ảnh hưởng đến khả năng phát triển và bảo toàn vốn Nhà nước của EVN nếu hoạt động sản xuất kinh doanh thua lỗ kéo dài.

PGS.TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính), cho rằng nhưng khó khăn về tài chính của EVN đã thấy rõ, khoản lỗ năm 2022 của "ông lớn" ngành điện đã được công bố, các cơ quan liên quan đã kiểm tra chi phí sản xuất, kinh doanh điện của doanh nghiệp này. Các khoản lỗ "treo" của năm 2022 và tiếp tục khó khăn trong năm 2023 đặt ra hàng loạt thách thức cho ngành điện.

Đối với việc giá điện được có thể tính thêm các khoản lỗ của EVN, PGS.TS Ngô Trí Long cho rằng đây là đề xuất cần được xem xét trong bối cảnh khoản lỗ lớn của EVN đang "treo", ảnh hưởng đến cân đối tài chính của "ông lớn" ngành điện. "Việc tính đúng, tính đủ chi phí đầu vào", theo PGS.TS Long, là cần thiết.

PGS.TS Ngô Trí Long cũng lưu ý việc đưa các khoản lỗ của EVN vào giá điện cần được tính toán kỹ lưỡng, đánh giá tác động nhiều chiều, bởi việc này có thể làm giá điện tăng "sốc", trong bối cảnh hoạt động sản xuất - kinh doanh cũng như đời sống người dân còn gặp khó khăn. "Cần làm rõ công thức tính giá điện mới, minh bạch và phân tách cụ thể chi phí của từng khâu tạo nên giá thành sản xuất kinh doanh điện"- ông Long nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, cũng có những ý kiến băn khoăn với việc đưa khoản lỗ của EVN vào giá điện. Một chuyên gia trong lĩnh vực năng lượng cũng kiến nghị cân nhắc với đề xuất giá điện gánh thêm khoản lỗ của EVN. Theo vị chuyên gia này, cần làm rõ cơ sở pháp lý về việc tính giá, có được đưa các khoản lỗ vào để tính giá hay không, có đảm bảo nguyên tắc tính giá đã được pháp luật quy định không. Chuyên gia này cũng lo ngại nếu không tính toán kỹ lưỡng, giá điện sẽ tăng sốc khi áp dụng công thức tính giá bán lẻ điện bình quân mới.

Về phía cơ quan chủ trì soạn thảo, Bộ Công Thương cho rằng, nguyên tắc định giá của Nhà nước được quy định tại khoản 1 Điều 20 Luật Giá năm 2012 như sau: “Bảo đảm bù đắp chi phí sản xuất, kinh doanh thực tế hợp lý, có lợi nhuận phù hợp với mặt bằng giá thị trường và chủ trương, chính sách phát triển kinh tế - xã hội của Nhà nước trong từng thời kỳ”.

Luật Giá năm 2023 được Quốc hội thông qua ngày 19 tháng 6 năm 2023 (có hiệu lực từ ngày 1-7-2024) quy định nguyên tắc định giá của Nhà nước là “Bảo đảm bù đắp chi phí sản xuất, kinh doanh hợp lý, hợp lệ; lợi nhuận (nếu có) hoặc tích lũy theo quy định của pháp luật (nếu có) phù hợp với mặt bằng thị trường; bảo đảm phù hợp với cung cầu hàng hóa, dịch vụ, điều kiện thị trường tại thời điểm định giá và chủ trương, chính sách phát triển kinh tế - xã hội của Nhà nước trong từng thời kỳ”.

Minh Phong