Doanh nghiệp xăng dầu đồng loạt kêu lỗ

Hàng loạt doanh nghiệp (DN) xăng dầu (từ doanh nghiệp nhập khẩu, đầu mối đến bán lẻ) đều “than” thua lỗ vì bị Nghị định 95 và Nghị định 83 về quản lý xăng dầu bó chặt. Nhiều DN kiến nghị cơ quan chức năng khi sửa đổi nghị định cần tháo gỡ nút thắt, để thị trường xăng dầu tránh nguy cơ rơi vào ngõ cụt.

Thua lỗ

Ngày 14/2, Bộ Công Thương phối hợp với Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức hội thảo góp ý cho Nghị định 95 và Nghị định 83 về quản lý kinh doanh xăng dầu. Ý kiến của DN, hiệp hội và chuyên gia được tiếp thu rộng rãi. Khoảng 300 DN kinh doanh xăng dầu từ 50 địa phương trên cả nước đã tham dự hội thảo. Đại diện cho DN bán lẻ xăng dầu, ông Hà Thanh Tùng, Công ty TNHH Thương mại Vận tải Xăng dầu Hà Giang cho biết, có giai đoạn, DN bán lẻ xăng dầu thua lỗ tới 900 tỷ đồng/tháng. Tính từ tháng 3/2022 đến nay ước số lỗ có thể lên đến 3.000 đến 4.000 tỷ đồng. Trong khi đó, cả nước có 9.000 DN bán lẻ, với tổng vốn đầu tư lên tới 90 nghìn tỷ đồng, cao gấp 1,5 lần tổng tài sản của doanh nghiệp lớn nhất ngành xăng dầu. Cửa hàng bán lẻ sử dụng tới 27.000 lao động.

“Việc thua lỗ này không phải do DN bán lẻ không biết kinh doanh, mà do cơ chế điều hành giá chưa phù hợp. Cũng là thương nhân phân phối, nhưng có đầu mối trong quý 4/2022 lãi cả nghìn tỷ đồng. Trong khi đó, cộng đồng DN bán lẻ bị lỗ nặng”, ông Tùng phản ánh.

Cùng nỗi khổ, ông Văn Tấn Phụng, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Dầu khí Đồng Nai cho biết, một cây xăng phải chịu sự quản lý, điều chỉnh, giám sát hoạt động của 8 sở, ban ngành.

“Lạ nhất là khi lỗ cũng phải bán. Bán hàng nhưng không được quyết định giá bán, để người khác quy định giá. Một thị trường méo mó, biến động liên tục cần phải điều chỉnh để DN có thể sống và đóng góp cho đất nước. Tôi kiến nghị sửa đổi dự thảo Nghị định 95 theo hướng: DN được lấy nguồn xăng dầu từ nhiều đầu mối và chu kỳ thay đổi giá cần thay đổi, kéo dài thành 15 ngày như trước đây”, ông Phụng kiến nghị.

Trước bức xúc của DN bán lẻ, ông Trần Duy Đông, Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương) đề nghị DN đầu mối trao đổi sòng phẳng về việc có hay không tình trạng chèn ép, đối xử không công bằng.

Ông Phạm Văn Thoại, Chủ tịch HĐQT Saigon Petro cho biết, DN đầu mối đang rất khổ vì lỗ chênh lệch tỷ giá.“Chúng tôi lỗ quá trời nhưng không dám nói. DN tư nhân thua lỗ chỉ thì mất tiền của mình. DN nhà nước phải chịu trách nhiệm rất lớn trước việc gây thất thoát vốn nhà nước”, ông Tuấn nói.

Ông Nguyễn Hồng Nam, Trưởng ban Chính sách của Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam cho biết, khoản lỗ trong 1 ngày của DN bằng khoản lỗ trong 20 ngày của DN bán lẻ. Vì vậy, DN đầu mối không có nguồn lực để chia sẻ chiết khấu với DN bán lẻ.

Phải để thị trường điều tiết

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký kiêm Trưởng Ban pháp chế VCCI cho rằng, việc sửa đổi Nghị định 95 có liên quan hàng chục nghìn DN đang tham gia chuỗi cung ứng xăng dầu, hàng triệu DN trong tất cả ngành nghề và người dân trên cả nước sử dụng xăng dầu.

Theo đại diện VCCI, giải pháp bền vững đó là phải trả lại cơ chế vận hành của thị trường. Không để tình trạng doanh nghiệp kêu đến mức “hai mấy năm kinh doanh chưa bao giờ có một tình huống mà doanh nghiệp phải bỏ thêm tiền túi ra để mua xăng dầu và đem đi bán lỗ theo yêu cầu của cơ quan quản lý”.

“Mệnh lệnh hành chính khiến doanh nghiệp làm việc này việc kia theo ý muốn của Nhà nước, nhưng nó chỉ là giải pháp tình thế. Phải làm sao để doanh nghiệp có động lực muốn bán hàng, muốn đầu tư, để phục vụ tốt nhất lợi ích của người tiêu dùng”, ông Tuấn nói.

“Xăng dầu nên để thị trường quyết định. Với cách quản lý hiện hành, phần lỗ Nhà nước bắt DN chịu là vô lý. Để giải quyết tình trạng DN đóng cửa, Nhà nước cần nhiều giải pháp như bỏ trần giá xăng dầu, bỏ Quỹ bình ổn giá và thậm chí tính đến bỏ luôn điều hành định kỳ 10 ngày để thị trường vận hành như ở các nước”.

TS Nguyễn Đình Cung

Đại diện ban soạn thảo dự thảo Nghị định 95, ông Trần Duy Đông cho biết, việc sửa đổi nghị định là cơ hội nhìn lại tư duy điều hành về xăng dầu cũng như công cụ sử dụng, nhà nước nên can thiệp đến đâu.

“Quan điểm xây dựng chính sách phải dài hơi, tôn trọng quy luật khách quan, không chạy theo vấn đề cục bộ, hiện tượng, cá biệt”, đại diện Bộ Công Thương nói.

Tại hội thảo, chuyên gia tiếp tục kiến nghị, đã đến lúc bỏ Quỹ Bình ổn giá xăng dầu, để thị trường vận hành theo cơ chế thị trường, không để tình trạng càng sửa nghị định, doanh nghiệp càng bị bó cứng. Theo ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam, vấn đề chiết khấu phải do thị trường quyết định nhưng sửa Nghị định 95 về kinh doanh xăng dầu càng ngày càng bó cứng DN.

Theo TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Quản lý kinh tế Trung ương, Nghị định 95 nhìn tổng thể có tới 12 vấn đề cần sửa đổi. Trong đó, điều quan trọng nhất liên quan đến điều hành giá khi Nhà nước là đơn vị quyết định giá bán cuối cùng.

“Ai đó cho rằng nếu không quản thị trường xăng dầu thì giá sẽ ảnh hưởng đến lạm phát là lập luận phi lý. Nếu Chính phủ lo lạm phát cần giảm thuế. Tại sao không để thị trường quyết định giá?”, ông Cung nói.

Cũng theo ông Cung, xăng dầu nên để thị trường quyết định. Với cách quản lý hiện hành, phần lỗ Nhà nước bắt DN chịu là vô lý. Để giải quyết tình trạng DN đóng cửa, Nhà nước cần nhiều giải pháp như bỏ trần giá xăng dầu, bỏ Quỹ Bình ổn giá và thậm chí tính đến bỏ luôn điều hành định kỳ 10 ngày để thị trường vận hành như ở các nước.

“Cần có dự trữ xăng dầu quốc gia, khi thị trường bất ổn quá thì bơm ra. Cần công bằng với DN. Các quy định như bắt DN thực hiện dự trữ, mua của một đầu mối hay nhiều đầu mối cũng cần bỏ. Việc dự trữ là do Nhà nước thực hiện. Như thế mới tiến dần đến việc thành lập thị trường cạnh tranh”, ông Cung nói.

Theo TS Phạm Thế Anh, Trưởng khoa Kinh tế học (Đại học Kinh tế Quốc dân), Quỹ Bình ổn xăng dầu của Việt Nam đang gây bất ổn chứ không phải bình ổn giá. Quỹ Bình ổn giá xăng dầu cũng chưa có quy tắc điều tiết minh bạch. Việc xác định loại xăng, dầu nào phải trích lập hoặc được chi khá tùy hứng. Quy mô trích lập, chi cũng không tuân theo quy tắc nào.

Ông Thế Anh khuyến nghị, quỹ chỉ nên hoạt động trong những tình huống đặc biệt, khi Nhà nước muốn trợ giá cho DN và người tiêu dùng, sử dụng nguồn thu vượt dự toán từ các khoản thu liên quan đến xăng dầu.