Cuối năm, ngăn tín dụng đen thế nào?

Theo Bộ Công an, cả nước hiện có 26.942 cơ sở cầm đồ với 40.483 người làm nghề, qua kiểm tra lực lượng chức năng địa phương đã phát hiện hơn 11.300 cơ sở kinh doanh có dấu hiệu hoạt động tín dụng đen.

Bộ Công an nhận định tuy tín dụng đen có giảm nhưng cách thức hoạt động vẫn rất phức tạp, các tổ chức tín dụng đen "núp bóng" công ty tài chính cho vay trực tuyến ngày càng phổ biến.

Nhiều chuyên gia cho rằng hoạt động tín dụng đen chỉ có thể giải quyết bằng bài toán kinh tế, cần thúc đẩy thị trường tài chính vi mô phát triển, khuyến khích, hợp pháp hóa hoạt động của các công ty fintech (công ty dịch vụ tài chính).

Việc này khá cấp thiết trong bối cảnh ảnh hưởng của dịch bệnh, nhiều người dân, doanh nghiệp cần có nguồn "vốn sạch".

Kinh doanh cầm đồ trước đây đã phức tạp và hiện nay còn phức tạp hơn vì tín dụng đen lừa đảo qua app nhan nhản. Cái gốc là ở hệ thống tài chính còn nhiều phức tạp khiến người dân, doanh nghiệp phải "chui sang" tín dụng đen. Ông Nguyễn Quang Đồng

Đòi nợ thuê núp bóng công ty bảo vệ

Trong báo cáo gửi tới Thủ tướng mới đây, Bộ Công an cho biết thời gian qua công an một số địa phương phản ánh nhiều chi nhánh, cửa hàng của Công ty cầm đồ F88 ở một số địa phương hoạt động cho vay cầm đồ tại cửa hàng kết hợp cho vay trực tuyến nhưng thu nhiều khoản phí, tiền phạt cao nhằm lách quy định về lãi suất, đồng thời sử dụng phương thức đòi nợ, nhắc nợ gây bức xúc.

Dù từ ngày 1-1-2021, ngành nghề kinh doanh dịch vụ đòi nợ thuê bị cấm hoạt động nhưng một số doanh nghiệp đòi nợ thuê hoạt động núp bóng dưới danh nghĩa công ty bảo vệ, tư vấn luật, mua bán nợ, ủy quyền đòi nợ, sử dụng nhân viên đòi nợ thuê liên kết với doanh nghiệp, cơ sở cho vay để đòi nợ.

Trong năm 2021, cơ quan công an các địa phương đã tiếp nhận, phát hiện 1.047 vụ án, vụ việc và 1.718 người liên quan tới tín dụng đen, qua đó khởi tố 554 vụ, xử phạt hành chính 375 vụ.

Các tội danh liên quan tới hoạt động tín dụng đen là giết người, cố ý gây thương tích, làm nhục người khác, bắt giữ người trái pháp luật, xâm phạm chỗ ở của người khác, cướp tài sản, bắt cóc, cưỡng đoạt tài sản, lừa đảo, hủy hoại tài sản, cho vay nặng lãi.

Riêng với hoạt động cho vay nặng lãi, công an các địa phương đã khởi tố 539 vụ án, trong đó đã kết luận điều tra, đề nghị truy tố 212 vụ, ra cáo trạng truy tố 193 vụ, đã xét xử 113 vụ, trả hồ sơ điều tra bổ sung 4 vụ, tạm đình chỉ điều tra 3 vụ.

Cũng theo Bộ Công an, bên cạnh các ứng dụng (app), website cho vay chính thống của các ngân hàng, đã xuất hiện khoảng 200 ứng dụng không rõ nguồn gốc, có liên quan đến người Trung Quốc, Indonesia, Nga có biểu hiện hoạt động tín dụng đen.

Các ứng dụng này thường xuyên đổi tên, ẩn thông tin để tránh sự theo dõi của các cơ quan chức năng.

Trong đó có nhiều công ty lợi dụng công nghệ hoạt động tín dụng đen biến tướng, có hơn 100 công ty cho vay lấy danh nghĩa cho vay ngang hàng để thực hiện hoạt động cho vay trực tuyến như Vnvon, sieudong, Eloan, Moneybank... Các công ty này hầu hết có vốn đầu tư từ Trung Quốc, Nga, Indonesia...

Siết kinh doanh cầm đồ

Để ngăn chặn hoạt động tín dụng đen, hiện Bộ Công an đang giao cho công an các địa phương điều tra hoạt động cho vay trực tuyến qua ứng dụng điện thoại di động tại Hà Nội, TP.HCM và một số tỉnh thành.

Cơ quan công an cũng lập danh sách theo dõi 62 website, blog, tài khoản mạng xã hội có nghi vấn hoạt động tín dụng đen.

Theo Bộ Công an, công việc này còn hạn chế, khó khăn và bằng chứng là qua 2 năm thực hiện chỉ thị của Thủ tướng về tăng cường phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến hoạt động tín dụng đen, đến nay mới khởi tố được 1 vụ án cho vay nặng lãi dưới hình thức cho vay qua app tại TP.HCM.

Để ngăn chặn hoạt động tín dụng đen, đặc biệt ở thời điểm sau dịch COVID-19, Bộ Công an đã chỉ đạo công an các đơn vị, địa phương phải triệt để thu hồi hoặc kiến nghị thu hồi giấy phép hoạt động của các cơ sở kinh doanh dịch vụ đòi nợ thuê.

Quản lý chặt các cơ sở kinh doanh cầm đồ, dịch vụ cho vay, kinh doanh tài chính, xử lý nghiêm cơ sở hoạt động không phép, biến tướng để hoạt động tín dụng đen, đòi nợ thuê. Rà soát, triển khai biện pháp quản lý với người tham gia hụi, họ, biêu, phường.

Bộ Công an cũng đề nghị Ngân hàng Nhà nước tham mưu Chính phủ, Thủ tướng ban hành các văn bản pháp luật về quản lý nhà nước trong lĩnh vực ngân hàng có liên quan đến hoạt động cho vay dễ phát sinh tín dụng đen, trong đó có hoạt động cho vay trực tuyến qua app, vay ngang hàng và việc người nước ngoài đầu tư kinh doanh dịch vụ cho vay tại Việt Nam.

Luật sư Trương Thanh Đức - Công ty Luật ANVI - lại cho rằng chỉ cần quy định rõ hoạt động cầm đồ không được phép cho vay tín chấp, không được cho vay thông qua các giấy tờ tùy thân và không được phép thế chấp bằng nhà, đất, bằng bất kể tài sản nào, để hoạt động cầm đồ trở lại đúng nghĩa cầm đồ. Như vậy không thể có tín dụng đen trong cầm đồ.

Cần phát triển thị trường tài chính vi mô

Trao đổi với Tuổi Trẻ, luật sư Nguyễn Tiến Lập - văn phòng NHQuang & Cộng sự - cho rằng bên cạnh các biện pháp mạnh từ phía ngành công an, điều quan trọng nhất là cần nâng cao nhận thức người dân và phổ biến quy định pháp luật.

Bên cạnh đó, khi có các khiếu nại, tố cáo của người dân, doanh nghiệp về các vụ việc liên quan tới tín dụng đen thì các cơ quan chức năng phải vào cuộc khẩn trương để xử lý.

Cần một giải pháp đồng bộ hơn là chỉ tập trung siết giấy phép kinh doanh cầm đồ - luật sư Nguyễn Tiến Lập khuyến nghị.

Cùng quan điểm này, ông Nguyễn Quang Đồng - viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và phát triển truyền thông - nói thấy lo nếu Bộ Công an siết kinh doanh cầm đồ trong thực tế thì hoạt động này sẽ "chui lên mạng".

Kinh doanh cầm đồ trước đây đã phức tạp và hiện nay còn phức tạp hơn vì tín dụng đen lừa đảo qua app nhan nhản. Cái gốc là ở hệ thống tài chính còn nhiều phức tạp khiến người dân, doanh nghiệp phải "chui sang" tín dụng đen.

Cũng theo luật sư Nguyễn Tiến Lập, dù tất cả các hành vi liên quan đến tín dụng đen đều vi phạm pháp luật về lãi suất áp dụng, cách thức thu hồi nợ, sử dụng hành vi bất hợp pháp để thu nợ nhưng ngay cả khi đưa ra mức xử phạt cao hơn với hoạt động tín dụng đen mà xã hội vẫn có nhu cầu thì người cho vay tín dụng đen có thể chấp nhận xử phạt để hoạt động, miễn sao họ có lãi.

Vì thế, theo ông Nguyễn Quang Đồng, giải pháp quan trọng hơn hiện nay là cần phải thúc đẩy, hợp thức hóa hoạt động của các doanh nghiệp fintech (hoạt động tài chính vi mô), kể cả doanh nghiệp cho vay ngang hàng để khu vực phi chính thức là tín dụng đen sẽ tự động thu nhỏ lại.

Muốn vậy, cần xây dựng một khung pháp lý rõ ràng cho hoạt động tín dụng vi mô thông qua các công ty fintech. Thị trường fintech, trong đó có cho vay quy mô nhỏ, đang phát triển rất mạnh nhưng chúng ta nhiều khi vẫn không thừa nhận các công ty fintech hoạt động hợp pháp.

Hiện nay 100% công ty đòi nợ thuê đã chuyển thành công ty mua bán nợ một cách hợp pháp. Nên theo luật sư Trương Thanh Đức, tín dụng đen cần được giải quyết bằng quy luật kinh tế, bằng cung cầu, cần đáp ứng được nhu cầu vay của người dân, doanh nghiệp.

Vì thế, phải thúc đẩy phát triển hoạt động tài chính vi mô thông qua việc tăng hoạt động cho vay ngang hàng, lập thêm các công ty tài chính vi mô ngoài hệ thống ngân hàng.

Nếu cho lập thêm từ 700 - 1.000 công ty tài chính vi mô thì các cơ quan chức năng sẽ vẫn quản được hoạt động cho vay, trong khi người dân có nhu cầu có chỗ để vay.