Cuộc chiến toàn cầu về chip trở nên căng thẳng hơn

Các lệnh trừng phạt đang gây ra tình trạng thiếu vi mạch ở Nga. Trong khi đó, Mỹ và châu Âu đang chi hàng tỉ USD trong cuộc chạy đua chất bán dẫn với Trung Quốc. Tuy nhiên, điều này có thể phản tác dụng.

Magdeburg ở Đông Đức cũ nổi tiếng với nhà thờ kiến trúc gothic cao chót vót. Thành phố này sẽ đóng một vai trò quan trọng trong các nỗ lực của Hoa Kỳ và Châu Âu nhằm thay đổi cán cân công nghệ bán dẫn toàn cầu.

Vào ngày 15 tháng 3, Intel đã công bố kế hoạch xây dựng một nhà máy khổng lồ trị giá 17 tỉ euro (18,7 tỉ USD) sản xuất chất bán dẫn tiên tiến tại Magdeurd bên cạnh các nhà máy mới ở Arizona và Ohio mà công ty đã công bố trong 6 tháng qua.

Đây là một phần trong kế hoạch của Giám đốc điều hành Pat Gelsinger nhằm giành quyền kiểm soát sản xuất chip từ châu Á và giải quyết tình trạng thiếu chip trên toàn cầu ngày càng trầm trọng hơn trong đại dịch Covid-19 và tiếp sau cuộc tấn công của Nga vào Ukraine. “Tình hình hiện tại đã thúc đẩy chúng tôi thực hiện dự án này giải quyết nhu cầu về chuỗi cung ứng cân bằng trên toàn cầu,” Gelsinger chia sẻ.

Theo đó, Mỹ và Liên minh châu Âu hứa hẹn sẽ hỗ trợ tổng cộng 100 tỉ USD trong cuộc chạy đua nhằm giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu chip, tương tự như Trung Quốc có kế hoạch biến mình thành cường quốc chip. Tuy nhiên, một số chuyên gia trong ngành ngày càng lo ngại rằng việc thúc đẩy cạnh tranh này của phương Tây có thể phản tác dụng.

Vấn đề không chỉ nằm ở số vốn đầu tư hay thời điểm, mà những ràng buộc chính trị kèm theo khoản viện trợ có thể làm phức tạp chuỗi cung ứng toàn cầu. Các khu vực khác nhau trên thế giới sẽ thi nhau cạnh tranh để đảm bảo nguồn cung, trong khi chưa thể lấp đầy khoảng trống của các nhà máy chủ chốt trong nước.

Theo ông Rudi De Winter, Giám đốc điều hành của công ty sản xuất chip X-Fab Silicon Foundries, chính trị đang có tác động rất lớn đến ngành công nghiệp bán dẫn. Các khu vực trên thế giới đều muốn tự chủ chuỗi cung ứng để tránh bị lệ thuộc.

“Ngành công nghiệp bán dẫn là một lĩnh vực kinh doanh toàn cầu và nó vẫn đang hoạt động rất tốt. Việc các quốc gia mong muốn tự chủ và sở hữu chuỗi cung ứng riêng là do chính trị thúc đẩy, không phải bởi nhu cầu của ngành công nghiệp bán dẫn”, ông Rudi De Winter nhận định.

Nga, quốc gia đã bị Mỹ và châu Âu trừng phạt, hiện là một ví dụ rõ ràng về việc chất bán dẫn ngày càng trở thành công cụ chính trị quan trọng. Chất bán dẫn là một trong những mặt hàng đầu tiên mà Washington và Brussels nhắm tới để cắt đứt Nga khỏi nền kinh tế toàn cầu. Theo đó, khả năng sản xuất hàng loạt thiết bị tại Nga đã bị ảnh hưởng.

Mặt khác, Nga và Ukraine lại là 2 quốc gia chính xuất khẩu paladi và neon được sử dụng để sản xuất chất bán dẫn. Theo đó, giá của 2 hợp chất này đã tăng không phanh trong thời gian qua.

Bộ trưởng Thương mại Hoa Kỳ Gina Raimondo cho biết trong một cuộc phỏng vấn vào ngày 9 tháng 3 rằng nếu các công ty Trung Quốc bất chấp các hạn chế của Hoa Kỳ để xuất khẩu sang Nga, Washington có thể đóng cửa các doanh nghiệp này bằng cách cắt đứt họ khỏi các thiết bị và phần mềm mà Mỹ cung cấp.

Rafael Laguna de la Vera, Giám đốc điều hành của SPRIN-D, cơ quan liên bang về đổi mới đột phá của Đức, cho biết chất bán dẫn và các công nghệ cao khác đang bị “vũ khí hóa”. Ông nói: “Đây là lý do tại sao các khu vực cần đầu tư vào các công nghệ này để có được khả năng phục hồi sau khủng hoảng.

Được biết, Mỹ và châu Âu cũng đang muốn giành lại thị phần chip sau khi phụ thuộc quá nhiều vào các khu vực khác trong những thập kỷ gần đây. Vào những năm 90, Mỹ chiếm gần 40% sản lượng đĩa bán dẫn, trong khi EU chiếm hơn 20%, theo số liệu của Mỹ và Liên minh châu Âu. Tuy vậy, Mỹ hiện tại chỉ dưới 15% và EU còn khoảng 10%.

Tổng thống Biden lập kế hoạch giải quyết tình trạng thiếu hụt chip

Trong nỗ lực chuyển hoạt động sản xuất ra khỏi châu Á, Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden có kế hoạch đầu tư 52 tỉ USD vào nghiên cứu, phát triển và sản xuất chất bán dẫn trong nước như một phần của dự luật cạnh tranh rộng rãi tại Trung Quốc, mặc dù dự luật này vẫn đang chờ được thông qua. Trong khi đó, 27 quốc gia thành viên của EU đang xem xét kỹ lưỡng đề xuất gần đây của Ủy ban châu Âu trị giá 48 tỉ USD để tăng cường năng lực chất bán dẫn của EU. Con số này thậm chí chưa bằng 1/3 so với Trung Quốc khi nước này có thể chi số tiền lên tới 150 tỷ USD để tăng sản lượng vào năm 2030.

“Chúng tôi đang tập trung vào việc hồi sinh ngành công nghiệp bán dẫn của Mỹ”, Raimondo cho biết tại địa điểm mới của Intel ở Ohio vào tháng 1. "Chất bán dẫn là nền tảng thiết yếu của nền kinh tế hiện đại của chúng ta".

“Trước đây, các công ty có thể chọn địa điểm sản xuất và nơi R&D ở bất cứ đâu họ muốn. Tuy nhiên, ở thời điểm hiện tại, tôi nghĩ thời điểm này đã qua. Bây giờ chúng ta đang phải cạnh tranh với cả thế giới khi nó phát triển mạnh mẽ”, ông Kurt Sievers, Giám đốc điều hành của công ty sản xuất chip NXP Semiconductors NV (Hà Lan) nhận định.

Giám đốc điều hành Gelsinger của Intel là người đứng sau các khoản đầu tư của chính phủ vào các nhà máy mới. Bất chấp những ý kiến ​​phản đối, ông tin rằng tài trợ từ chính phủ có thể giúp Intel giảm chi phí cố gắng bắt kịp các công nghệ chip tiên tiến sau khi tụt lại phía sau Công ty Sản xuất Chất bán dẫn Đài Loan (TSMC) và Công ty Điện tử Samsung của Hàn Quốc. Khoản đầu tư này cũng sẽ giúp Mỹ và châu Âu tự chủ hơn trong công nghệ đặc biệt quan trọng này.

“Đừng lãng phí cuộc khủng hoảng này,” Gelsinger nói với Bloomberg vào đầu năm nay. "Đó là cơ hội kinh doanh tốt nhưng nó cũng là an ninh quốc gia." Nhà máy mới của Intel tại Magdeburg sẽ bắt đầu sản xuất vào năm 2027, là một phần trong gói đầu tư trị giá 80 tỉ euro vào châu Âu của công ty California.

Được biết, Nhà Trắng đã âm thầm ngăn cản công ty Hà Lan - ASML Holding NV xuất khẩu thiết bị tiên tiến của mình sang Trung Quốc. ASML là doanh nghiệp độc quyền đối với các máy in thạch bản cực tím tiên tiến được sử dụng bởi các công ty chất bán dẫn hàng đầu như TSMC.

Theo đó, chính quyền Trump đã bắt đầu gây sức ép với chính phủ Hà Lan ngay từ năm 2018 để không cho phép bán các máy EUV của ASML cho Trung Quốc. Áp lực đó đã leo thang dưới thời Tổng thống Biden, với việc các quan chức đang cân nhắc thúc đẩy chính phủ Hà Lan đưa ra văn bản lệnh cấm xuất khẩu các công nghệ này cho Trung Quốc.

Tuy nhiên, Giám đốc điều hành ASML Peter Wennink cho biết: “Bất kỳ đề xuất nào của bất kỳ quốc gia nào về việc hạn chế vận chuyển thiết bị sản xuất chip đến các khu vực trên thế giới không phải là một ý kiến ​​hay. Chúng ta không nên làm điều đó".

Hoa Kỳ và Châu Âu có thể hợp tác

Mỹ và châu Âu sẽ thảo luận các chiến lược về thị trường bán dẫn trong khuôn khổ Hội đồng Thương mại và Công nghệ. Tuy nhiên, các nước vẫn cần nhiều thời gian để thống nhất những chiến lược phù hợp nhất.

Trong khi Mỹ tăng cường đầu tư để tránh phụ thuộc vào Trung Quốc, EU có kế hoạch bổ sung các khoản tài trợ để đảm bảo nguồn cung cho khối trong trường hợp khẩn cấp. Những ý tưởng này tiếp nối bài học từ đại dịch, khi Mỹ và Anh có thể tiếp cận vaccine nhanh hơn nhờ tự sản xuất.

Ủy viên Thị trường Nội bộ châu Âu, Thierry Breton cho biết Đạo luật Sản xuất Quốc phòng của Mỹ là nguồn cảm hứng cho các đề xuất “an ninh nguồn cung” của EU. Ông nói, các kế hoạch này không mang tính bảo vệ cũng như giúp châu Âu hoàn toàn tự chủ. Thay vào đó, kế hoạch này chỉ tạo đòn bẩy cho giúp EU có thể cạnh tranh sòng phẳng với các quốc gia khác.

Hiện tại, nhiều công ty trong khu vực đang lo ngại rằng Liên minh châu Âu quá đặt nặng vào các thế hệ chip tiên tiến, thay vì tăng cường nhu cầu thực tế. Dù sản xuất loại chip nào, những người trong ngành đều cho rằng Mỹ và châu Âu vẫn cần phụ thuộc vào châu Á, đặc biệt là do nguồn cung cấp đang rất phức tạp.

Chủ tịch TSMC Mark Liu đã nhấn mạnh vào tháng 12/2021 rằng một số thành phần chất bán dẫn theo yêu cầu của Intel vẫn đang được công ty sản xuất. Nói cách khác, ngay cả những sản phẩm do Mỹ sản xuất cũng phải dựa vào thế giới bên ngoài.

Jan-Peter Kleinhans, một nhà nghiên cứu tại tổ chức tư tưởng Stiftung Neue Verantwortung của Đức ở Berlin, nhận định rằng những ràng buộc nói trên là điều khiến các kế hoạch của Washington và Brussels trở nên viển vông.