Báo cáo nội bộ vẽ ra bức tranh bi đát của kinh tế Nga do tác động của lệnh trừng phạt

Sản lượng dầu thô sụt giảm đến mức không đủ để đáp ứng nhu cầu trong nước, 200.000 chuyên gia công nghệ thông tin có thể rời bỏ đất nước vào năm 2025, GDP chỉ có thể trở lại mức trước chiến tranh vào cuối thập niên này… Đó là những hậu quả có thể xảy ra do tác động của lệnh trừng phạt phương Tây đối với Moscow, được nêu ra trong một báo cáo nội bộ của Nga.

Theo một báo cáo nội bộ được chuẩn bị cho chính phủ, Nga có thể đối mặt với cơn suy thoái dài hơn và sâu hơn khi tác động của các lệnh trừng phạt của Mỹ và châu Âu lan rộng, làm cản trở các lĩnh vực mà nước này đã dựa vào trong nhiều năm để xây dựng sức mạnh kinh tế.

Báo cáo này là kết quả của nhiều tháng làm việc của các quan chức và chuyên gia, những người đã cố gắng đánh giá tác động thực sự của việc Nga bị phương Tây cô lập về kinh tế để trừng phạt cho cuộc chiến mà Nga phát động ở Ukraine. Báo cáo vẽ một bức tranh bi đát hơn nhiều so với những tuyên bố lạc quan hơn mà quan chức Nga thường đưa ra trước công chúng.

Hôm 5-9, Bloomberg xác nhận đã xem một bản sao của báo cáo, được soạn thảo cho cuộc họp kín của các quan chức hàng đầu Nga vào ngày 30-8 vừa qua. Các nguồn tin nắm rõ thông tin cuộc họp khẳng định tính xác thực của báo cáo.

Hai trong số ba kịch bản trong báo cáo cho thấy mức suy giảm của nền kinh tế Nga sẽ gia tăng trong năm tới, với GDP chỉ trở lại mức trước chiến tranh vào cuối thập niên này hoặc muộn hơn. Trong kịch bản trung dung (giả định tình hình diễn biến bình thường như hiện nay và không có nhiều thay đổi thêm), kinh tế Nga sẽ chạm đáy vào năm tới với GDP giảm 8,3% so với mức năm 2021, trong khi đó, theo kịch bản “căng thẳng”, GDP của Nga vào năm 2024 sẽ ở mức thấp hơn 11,9% so với mức của năm ngoái.

Tất cả ba kịch bản đều cho thấy sức ép của các lệnh trừng sẽ ngày càng gia tăng, với nhiều nước khác có khả năng sẽ tham gia. Báo cáo cho biết việc châu Âu quay lưng lại với dầu và khí đốt của Nga cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng của Điện Kremlin trong việc cung cấp các nhiên liệu này cho thị trường của chính mình.

Ngoài những hạn chế thương mại, đang tác động đến khoảng 1/4 kim ngạch xuất nhập khẩu của Nga, báo cáo nêu chi tiết sự phong tỏa của phương Tây đối với Nga đã ảnh hưởng thực tế đến tất cả “các hình thức vận tải” như thế nào và tiếp tục cắt đứt nền kinh tế của đất nước với thế giới bên ngoài. Những hạn chế về công nghệ và tài chính mà phương Tây giáng vào Nga càng làm tăng thêm áp lực. Báo cáo ước tính sẽ có đến 200.000 chuyên gia công nghệ thông tin có thể rời đất nước vào năm 2025. Đây là dự báo chính thức đầu tiên của Nga về rủi ro chảy máu chất xám.

Trong các phát biểu công khai, giới chức trách của Nga nói rằng tác động của các lệnh trừng phạt không quá lớn như lo ngại, với mức suy giảm GDP có thể chưa đến 3% trong năm nay và thậm chí ít hơn vào năm 2023. Các nhà kinh tế bên ngoài cũng đã điều chỉnh triển vọng kinh tế Nga trong năm nay, rút lại những dự báo ban đầu về một cơn suy thoái sâu của Nga sau khi chứng kiến nền kinh tế Nga chống đỡ lệnh trừng phạt tốt hơn những gì họ hình dung.

Báo cáo kêu gọi chính phủ triển khai một loạt các biện pháp hỗ trợ nền kinh tế và giảm bớt tác động của các lệnh trừng phạt nhằm đưa nền kinh tế phục hồi về mức trước chiến tranh vào năm 2024 và tăng trưởng ổn định sau đó.

Trong một hoặc hai năm tới, báo cáo cảnh báo khối lượng sản xuất sẽ giảm trong một loạt lĩnh vực mà Nga định hướng xuất khẩu, từ dầu khí đến kim loại, hóa chất và các sản phẩm gỗ. Dù một số lĩnh vực có khả năng phục hồi sau đó, chúng sẽ không còn là động lực của nền kinh tế, báo cáo nhận định.

Theo báo cáo, nếu Nga cắt đứt hoàn toàn nguồn cung khí đốt sang châu Âu, thị trường xuất khẩu năng lượng chủ chốt của Nga trước chiến tranh, động thái này có thể gây thiệt hại tới 400 tỉ rúp (6,6 tỉ đô la) doanh thu thuế mỗi năm. Ngoài ra, Nga sẽ không thể bù đắp hoàn toàn doanh thu khí đốt mất mát bằng cách chuyển hướng sang thị trường xuất khẩu mới ngay cả trong trung hạn.

Vì vậy, sản lượng khí đốt của Nga sẽ suy giảm, đe dọa các mục tiêu mở rộng cung cấp nhiên liệu này cho thị trường nội địa. Báo cáo nhận định việc thiếu các công nghệ cần thiết cho các nhà máy sản xuất khí đốt hóa lỏng (LNG) là rất nguy cấp và có thể cản trở nỗ lực xây dựng các nhà máy LNG mới.

Kế hoạch của châu Âu về việc dừng nhập khẩu hoàn toàn các sản phẩm dầu của Nga, với khoảng 55% doanh số xuất khẩu nhận được từ khu vực này vào năm ngoái, có thể khiến sản lượng dầu của Nga giảm sâu đến mức ngay cả thị trường trong nước cũng thiếu nhiên liệu này.

Báo cáo ước tính các nhà sản xuất kim loại của Nga sẽ tổn thất khoảng 5,7 tỉ đô la mỗi năm vì các hạn chế thương mại của phương Tây. Báo cáo cảnh báo, nếu nền kinh tế thế giới rơi vào suy thoái, Nga có thể chứng kiến xuất khẩu năng lượng giảm sâu hơn nữa. Điều đó có thể kích hoạt đồng rúp lao dốc và lạm phát tăng vọt.

Về phía nhập khẩu, “rủi ro lớn trong ngắn hạn là việc ngừng sản xuất do thiếu nguyên liệu và linh kiện nhập khẩu”. Báo cáo cho biết về lâu dài, việc mất khả năng sửa chữa, bảo trì các thiết bị nhập khẩu có thể hạn chế vĩnh viễn khả năng tăng trưởng của Nga.

“Không có nhà cung cấp thay thế nào cho một số mặt hàng nhập khẩu quan trọng”, báo cáo cho biết.

Ngay cả trong lĩnh vực nông nghiệp, nơi Điện Kremlin tự tin với nỗ lực thay thế nguồn cung nước ngoài, sự phụ thuộc vào các vật tư đầu vào quan trọng có thể buộc người Nga phải giảm tiêu thụ thực phẩm do nguồn cung ngày càng cạn kiệt, theo báo cáo.

Những hạn chế về khả năng tiếp cận công nghệ phương Tây có thể khiến Nga tụt hậu một hoặc hai thế hệ so với các tiêu chuẩn hiện tại vì nước này buộc phải dựa vào các giải pháp thay thế kém tiên tiến hơn từ Trung Quốc và Đông Nam Á.

Báo cáo cảnh báo rằng các lệnh trừng phạt cũng sẽ buộc chính phủ phải điều chỉnh một loạt các mục tiêu phát triển mà Tổng thống Vladimir Putin đã đặt ra trước chiến tranh, bao gồm cả mục tiêu thúc đẩy tăng trưởng dân số và tuổi thọ.

Báo cáo cũng nêu ra những rủi ro lớn từ lệnh trừng phạt của phương Tây đối với các ngành nghề. Chẳng hạn, trong lĩnh vực nông nghiệp, 99% sản lượng gia cầm và 30% sản lượng bò sữa Hà Lan phụ thuộc vào nhập khẩu. Nga cũng nhập khẩu phần lớn thức ăn cho cá, các hạt giống của một số loại cây trồng quan trọng như củ cải đường, khoai tây và phân bón aminoacids

Về lĩnh vực hàng không, 95% số lượng hành khách được vận chuyển trên các dòng máy bay do nước ngoài sản xuất và việc mất khả năng tiếp cận các phụ tùng thay thế từ nguồn nhập khẩu có thể khiến đội máy bay chở khách của Nga bị thu hẹp khi nhiều máy bay buộc phải dừng khai thác.

Về chế tạo máy, chỉ 30% công cụ máy móc là do Nga sản xuất và ngành công nghiệp trong nước sẽ không có khả năng đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng.

Đối với lĩnh vực dược phẩm, khoảng 80% sản lượng trong nước dựa vào nguyên liệu thô nhập khẩu. Về vận tải, lệnh cấm của Liên minh châu Âu (EU) đối với hoạt động vận chuyển hàng hóa trung chuyển của Nga qua lãnh thổ của EU sẽ khiến chi phí vận tải đường bộ của Nga tăng gấp 3.

Về truyền thông và công nghệ thông tin, các hạn chế cung cấp SIM card của phương Tây sang Nga có thể khiến Nga thiếu SIM card vào năm 2025. Lĩnh vực viễn thông của Nga có thể tụt hậu 5 năm so với các nước dẫn đầu trên thế giới trong năm 2022.

Nhà kinh tế Alexander Isakov ở Bloomberg Economics nhận định: “Với khả năng tiếp cận công nghệ phương Tây ngày càng thu hẹp, làn sóng thoái vốn của các công ty nước ngoài và những bất lợi về nhân khẩu học trong tương lai, tăng trưởng tiềm năng của Nga sẽ giảm xuống còn 0,5-1 %/năm trong thập niên tới. Sau đó, tăng trưởng của Nga tiếp tục co lại, xuống chỉ còn trên 0% vào năm 2050. Nga cũng sẽ ngày càng dễ bị tổn thương do giá hàng hóa toàn cầu giảm hoặc dự trữ ngoại hối không đủ dồi dào để cung cấp vùng đệm tài chính nữa”.