Bậc tín nhiệm AA+ ở Trung Quốc có an toàn như tưởng tượng?

Thị trường trái phiếu 13 ngàn tỷ USD của Trung Quốc trông có vẻ yên bình hơn trong năm nay khi có ít vụ vỡ nợ hơn so với năm 2018. Dù vậy, bên dưới tảng băng trôi lơ lững là một dòng chảy đang dần dần khấy đảo và có khả năng “nuốt” lấy những nhà đầu tư bất cẩn.

Trường hợp của Xiwang Group chính là hồi chuông cảnh báo cho nhà đầu tư. Chỉ mới vài ngày trước, tập đoàn công nghiệp vốn đang trong tình trạng căng thẳng này còn nghĩ họ có thể vay tiền với chi phí không quá cao. Với hoạt động kinh doanh trải dài từ chế biến dầu bắp cho đến sản xuất thép, Xiwang đang cố huy động 450 triệu Nhân dân tệ (tương đương 63.5 triệu USD) với lãi suất coupon từ 7.5%-8.5%. Thỏa thuận này đã bị hủy bỏ trong ngày thứ Tư (23/10).

Trong khi đó, Công ty này lại lên tiếng cảnh báo rằng họ “không chắc” về khả năng chi trả đối với khoản trái phiếu trị giá 1 tỷ Nhân dân tệ sắp đến hạn vào ngày 24/10.

Mọi chuyện lẽ ra không diễn ra theo cách này. Công ty này đã nói với những nhà đầu tư tổ chức - những người đã đặt niềm tin vào lượng trái phiếu phát hành trong năm 2015, vốn có hợp đồng quyền chọn bán đi kèm có thời điểm đáo hạn vào tháng 12/2019 - rằng họ không có tiền để chi trả lượng vốn gốc như dự kiến.

Xiwang lập luận rằng thay vì buộc Công ty rơi vào tình thế bội ước thì chủ nợ sẽ tốt hơn nếu chuyển lượng nợ này sang một trái phiếu mới. Rốt cuộc thì tỷ lệ thu hồi nợ từ các doanh nghiệp tư nhân đang gặp khó khăn là khá thấp. Đề xuất chuyển sang trái phiếu mới dường như là một bước đi thông minh vì giúp Xiwang hưởng lợi trong cả hai hướng.

Tuy nhiên, chiến thuật trên đã phản tác dụng. Giá trái phiếu mới ngày càng giảm về gần mức giá trị trường hiện hành: Giá trái phiếu mà Xiwang phát hành trong năm 2015 – vốn có lãi suất coupon là 7.4% - đã giảm 50% so với giá ban đầu.

Tuy vậy, dường như nhà đầu tư đang nuôi hy vọng rằng doanh nghiệp tư nhân Xiwang sẽ được Chính phủ cứu trợ. Tỉnh Shandong trong quá khứ đã nhiều lần dang tay giúp đỡ những doanh nghiệp tư nhân được đánh giá cao – vốn đóng góp hơn 50% GDP Trung Quốc. Mới tuần trước, Shandong Ruyi Technology Group đã được trợ giúp một phần từ công ty tài chính của chính quyền địa phương. Trong quý 3/2019, Xiwang nhận được 3 tỷ Nhân dân tệ tiền mặt từ quỹ chính quyền cấp tỉnh – quỹ này vốn được lập ra nhằm mục tiêu giúp đỡ những doanh nghiệp tư nhân đang gặp vấn đề thanh khoản.

Với tổng tài sản 50 tỷ Nhân dân tệ, Xiwang sẽ buộc phải trả cho nhà đầu tư tới 7.7 tỷ Nhân dân tệ vào năm tới nếu các chủ nợ thực hiện quyền chọn bán. Mới hồi tháng 6/2019, Xiwang chỉ nắm giữ 1.4 tỷ Nhân dân tệ tiền mặt và tạo ra 4 tỷ Nhân dân tệ dòng tiền hoạt động mỗi năm. Trong khi đó, tài sản có tính thanh khoản cao nhất của họ đã được sử dụng để thế chấp vay nợ, bao gồm 50% cổ phần ở Xiwang Foodstuffs (niêm yết ở Thâm Quyến) và 74% cổ phần ở Xiwang Property Holdings (niêm yết ở Hồng Kông), cũng như hàng tỷ Nhân dân tệ đất đai, nhà máy và thiết bị.

Một số rắc rối của Xiwang đến từ việc họ thường xuyên sử dụng bảo lãnh chéo – một động thái khá phổ biến của các công ty Nhà nước và tư nhân để vay thêm nợ. Vấn đề ở đây là khi một trong những nhà bảo lãnh rơi vào thế khó (một số đối tác của Xiwang đã rơi vào thế này), thì rắc rối sẽ xuất hiện. Thế nhưng, những động thái tốt lành trước đây của Xiwang có thể giúp công ty thoát khỏi mớ rắc rối này.

Trở lại năm 2017, bị chính quyền thúc giục, Xiwang trở thành nhà bảo lãnh cho nhà sản xuất nhôm Qixing Group – một trong những đối tác bảo lãnh chéo của Xiwang, nhưng công ty này đã phá sản sau khi không thể trả nợ 7 tỷ Nhân dân tệ đúng hạn. Xiwang mất 250 triệu Nhân dân tệ trong trường hợp này. Tính tới tháng 3/2019, họ bảo lãnh 624 triệu Nhân dân tệ tín dụng – hiện đã quá hạn – cho nhà cung cấp năng lượng Nhà nước duy nhất của quận Zouping, nơi Xiwang đặt trụ sở. Vì lẽ đó, cũng chẳng lạ gì nếu Xiwang được cứu giúp. Ngay cả với vụ phá sản của Qixing, một cơ quan liên kết với Chính phủ đã mua lại những gì công ty này sở hữu trong năm 2018.

Nhưng quan trọng là khi nào mới ra tay cứu trợ: Xiwang đang trên bờ vực phá sản. Xiwang – vốn được mong chờ sẽ thanh toán nợ đối với một lượng trái phiếu khác – đã khiến thị trường “há hốc mồm” trong tháng trước khi họ không lập tức tiết lộ với các nhà điều hành chứng khoán về ý định chấp nhận yêu cầu thực hiện quyền chọn bán từ các nhà đầu tư. Cuối cùng thì Xiwang thanh toán 300 triệu Nhân dân tệ cho nhà đầu tư nhỏ lẻ trễ một ngày. Về phần nhà đầu tư tổ chức, bước nhượng bộ duy nhất mà họ nhận được từ Xiwang là quyền chọn bán thường.Những hành vi không thành thực này sẽ chỉ củng cố thêm cho hiện tượng “bảo lãnh ngầm tại Shandong” (Shandong implicit guarantee) hoặc kỳ vọng rằng các công ty ở đây sẽ chỉ thực hiện nghĩa vụ cho các khách hàng cá nhân trước tiên.

Thế nhưng, cho dù tỉnh Shandong sẵn lòng giúp đỡ, họ có khả năng đó hay không? Hiện tỉnh này đang có số lượng vụ vỡ nợ lớn nhất trong năm 2019. Khu vực này bị tác động nặng nề bởi thương mại Mỹ-Trung vì họ phụ thuộc vào lĩnh vực công nghiệp.

Tổng số vụ vỡ nợ mới của Trung Quốc ở mức 26 tính thời điểm này trong năm 2019, so với mức 38 trong năm 2018, dữ liệu từ Goldman Sachs cho thấy. Nhưng con số này thấp một cách đáng ngờ. Các công ty Trung Quốc đang gặp rắc rối đã thực hiện nhiều chiến thuật rất sáng tạo, như các thỏa thuận phụ với các nhà đầu tư tổ chức, để tránh bị gắn nhãn vỡ nợ chính thức. Bất chấp những rắc rối đó, Xiwang vẫn được xếp hạng tín nhiệm ở mức AA+. Thật đáng ngờ!

Như những gì thể hiện trong trường hợp Xiwang, hàng loạt công ty đang gặp rắc rối né tránh vỡ nợ bằng các giải pháp tạm thời. Nhưng ngày phán xét đang đến gần rồi đấy.

* Bài viết thể hiện quan điểm của tác giả Shuli Ren trên Bloomberg.