Ngân hàng Nhà nước đang hoàn thiện dự thảo sửa đổi Nghị định 24/2012/NĐ-CP về hoạt động kinh doanh vàng. Dự thảo hiện đã được chuyển sang Bộ Tư pháp để tổ chức thẩm định, trước khi trình Chính phủ theo đúng chỉ đạo. Trong đó, nội dung gây nhiều chú ý nhất là đề xuất cho phép doanh nghiệp và ngân hàng thương mại được cấp phép sản xuất vàng miếng – một đặc quyền suốt hơn một thập kỷ qua chỉ gói gọn trong tay một đơn vị duy nhất.

Ngưỡng vốn “tranh cãi”: Vì sao 1.000 tỷ cho doanh nghiệp, 50.000 tỷ cho ngân hàng?

Theo dự thảo, để được cấp phép sản xuất vàng miếng, doanh nghiệp hoặc ngân hàng thương mại phải đáp ứng 4 điều kiện:

(1) Có giấy phép kinh doanh mua – bán vàng miếng;

(2) Có vốn điều lệ tối thiểu 1.000 tỷ đồng (với doanh nghiệp) hoặc 50.000 tỷ đồng (với ngân hàng);

(3) Không bị xử phạt hành chính, hoặc đã khắc phục hậu quả theo kết luận thanh – kiểm tra;

(4) Có quy trình nội bộ về sản xuất vàng miếng.

Dữ liệu từ Ngân hàng Nhà nước cho thấy, trong số 38 đơn vị được cấp phép kinh doanh vàng miếng đến cuối quý I/2025, chỉ có 3 doanh nghiệp đáp ứng điều kiện vốn: SJC, PNJ và DOJI. Trong khi đó, 7 ngân hàng vượt ngưỡng 50.000 tỷ đồng vốn điều lệ, gồm: Vietcombank, BIDV, VietinBank, Agribank, MB, VPBank và Techcombank.

Tuy nhiên, ngưỡng vốn điều lệ lại là điểm gây tranh luận nhiều nhất. Bộ Công Thương đặt câu hỏi: Vì sao cùng là hoạt động sản xuất, nhưng doanh nghiệp lại bị yêu cầu vốn thấp hơn ngân hàng tới… 50 lần? Việc đưa ra hai mức vốn chênh lệch như vậy có tạo ra lợi thế quá lớn cho một số đối tượng cụ thể?

Từ góc độ an ninh kinh tế, Bộ Công an cũng đề nghị cần rà soát thực trạng vốn điều lệ của các đơn vị hiện hành trước khi đưa ra quy định chính thức.

Một số doanh nghiệp như Bảo Tín Mạnh Hải đề xuất thêm điều kiện về hiệu quả kinh doanh và mạng lưới phân phối, nhằm đảm bảo chỉ những tổ chức có năng lực thực sự mới được tham gia sản xuất vàng miếng.

Về phản hồi này, Ngân hàng Nhà nước bảo lưu quan điểm: Ngưỡng vốn cao là để sàng lọc các đơn vị đủ năng lực tài chính, đảm bảo tuân thủ pháp luật, đặc biệt khi đây là lĩnh vực có ảnh hưởng lớn tới thị trường tài chính – tiền tệ. Việc ngân hàng thương mại được yêu cầu mức vốn cao hơn là hợp lý vì đây là loại hình doanh nghiệp đặc biệt, quy mô vốn lớn hơn và chịu giám sát chặt chẽ hơn.

Một đề xuất quan trọng khác được đưa ra là cho phép doanh nghiệp, ngân hàng được cấp phép có thể “thuê ngoài” hoạt động gia công vàng miếng, thậm chí thuê cả đối tác nước ngoài. Tuy nhiên, theo Ngân hàng Nhà nước, đơn vị được cấp phép sẽ phải chịu hoàn toàn trách nhiệm về chất lượng, khối lượng, tiêu chuẩn và độ tinh khiết của vàng do mình sản xuất hoặc thuê gia công.

Các ông lớn như DOJI và SJC cũng nhấn mạnh rằng, nếu hoạt động sản xuất được triển khai thực chất, ngoài yếu tố tài chính, cần có yêu cầu rõ ràng về cơ sở vật chất, trang thiết bị và quy trình sản xuất. Trong khi đó, Dự thảo hiện hành không đưa điều kiện này vào nội dung cấp phép, mà để doanh nghiệp tự chủ động tổ chức, hoặc nhập khẩu vàng miếng.

Một vướng mắc khác là quy định doanh nghiệp không được vi phạm hành chính hoặc đã khắc phục xong hậu quả. Các ngân hàng và doanh nghiệp như MSB, PNJ, VietinBank, TPBank, DOJI đều cho rằng điều này quá chung chung, không xác định rõ “khung thời gian” xử phạt. Họ kiến nghị nên quy định cụ thể: Ví dụ, trong vòng 3 năm trở lại đây không vi phạm, tránh việc bị “án treo” chỉ vì lỗi hành chính từ nhiều năm trước.

Bên cạnh đó, cũng cần làm rõ ai có thẩm quyền xác định việc “đã khắc phục xong” – doanh nghiệp tự cam kết, hay phải có xác nhận từ cơ quan chức năng? Ban soạn thảo đã ghi nhận ý kiến này và bổ sung cụm từ “có thời hạn” vào quy định liên quan.