Bài của Doãn Thành TVI

Chỉ số giá lương thực toàn cầu đã tăng mạnh trong năm 2021 nửa đầu năm 2022. Trong cùng khoảng thời gian đó, giá gạo lại đi ngược lại với xu hướng kể trên nhờ vào lượng tồn kho lớn tại các nước xuất khẩu. Mặc dù vậy, việc Ấn Độ mới đây thực hiện các biện pháp hạn chế xuất khẩu gạo, cùng với đó là tình hình thời tiết khắc nhiệt ở Trung Quốc và nhiều khu vực trên thế giới có thể làm thay đổi xu hướng trên khiến giá gạo tăng mạnh trong thời gian tới. Điều này có tác động lớn đến các quốc gia xuất khẩu gạo trong đó có Việt Nam

Ngày 08/09/2022, Ấn Độ đã chính thức áp dụng chính sách hạn chế xuất khẩu đối với một số loại gạo. Cụ thể, Ấn Độ cấm xuất khẩu đối với gạo tấm (chiếm 4% kim ngạch xuất khẩu) và đánh thuế 20% đối với một số loại gạo phi - basmati khác (chiếm 23% kim ngạch xuất khẩu). Ấn Độ là quốc gia xuất khẩu gạo số một thế giới khi chiếm 37% tổng thương mại gạo toàn cầu và ảnh hưởng rất lớn đến cung cầu sản phẩm này. Trong quá khứ, Ấn Độ đã từng cấm xuất khẩu gạo năm 2007 và sau đó giá gạo Việt Nam và toàn cầu đã tăng mạnh lên gấp 3 lần trong năm sau đó (biểu đồ trang sau)

Điểm giống nhau của giai đoạn 2007-2008 kể trên so với hiện tại là việc Ấn Độ áp dụng các biện pháp hạn chế xuất khẩu đối với một số loại gạo phi-Basmati và trong bối cảnh thế giới đều đang gặp phải những áp lực về khủng hoảng lương thực toàn cầu. Mặc dù các biện pháp hạn chế xuất khẩu được áp dụng với gạo tấm (chỉ chiếm 4% kim ngạch xuất khẩu) và một số loại gạo phi-basmati khác (chỉ chiếm 23% kim ngạch xuất khẩu), nhưng đây là 2 loại gạo xuất khẩu chủ yếu sang các thị trường cạnh tranh chính với Việt Nam như Trung Quốc hay Philipines.

Với việc đóng góp vào 37% giá trị thương mại gạo trên toàn cầu, bất kỳ thay đổi nào trong nguồn cung gạo của Ấn Độ ra thế giới cũng sẽ tác động lớn lên lượng tồn kho tại và giá gạo tại các nước. Việt Nam cũng sẽ được hưởng lợi trực tiếp từ chính sách hạn chế xuất khẩu của Ấn Độ, đặc biệt với sản phẩm gạo tấm. Năm 2021, Ấn Độ đã xuất khẩu hơn 360 triệu USD gạo tấm sang Trung Quốc (chiếm tỷ trọng cao nhất – 38,6%). Và với việc cấm xuất khẩu gạo tấm, đây là cơ hội lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam.

Trước khi Ấn Độ hạn chế xuất khẩu gạo, quốc gia này đã có những biện pháp hạn chế xuất khẩu đối với lúa mì và đường nhằm đảm bảo an ninh lương thực trong nước. Ở Châu Âu, do xung đột nên giữa Nga và Ukraine nên cả hai nước này cũng đã phải hạn chế xuất khẩu lúa mì và một số mặt hàng nông sản khác. Và còn nhiều quốc gia khác trên thế giới cũng đang hướng tới xu thế trên, đặc biệt trong bối cảnh nguồn cung và dự trữ lương thực tại nhiều quốc gia đang giảm xuống mức thấp trong nhiều năm qua.

Nguồn cung gạo toàn cầu sụt giảm do tính hình thời tiết khắc nghiệt Thời tiết khắc nghiệt ở Châu Á, đặc biệt tại các quốc gia sản xuất lúa gạo lớn trên thế giới như Ấn Độ và Trung Quốc đang gây sụt giảm sản lượng sản xuất, ảnh hưởng đến nguồn cung lương thực trên toàn thế giới. Trong đó, mưa liên tục ở Ấn Độ, tính trạng lũ lụt ở Bangladesh hay hạn hán ở Trung Quốc đang gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến mùa màng tại các khu vực trên. Điều này trực tiếp khiến cho Ấn Độ phải thực hiện chính sách hạn chế xuất khẩu gạo, hay trước đó là lúa mì. Nguồn: USDA, Agriseco Research tổng hợp Theo Bộ Nông Nghiệp Hoa Kỳ (USDA), Trung Quốc có thể tăng sản lượng nhập khẩu gạo lên mức trên 6 triệu tấn tấn trong vụ mùa 2022/2023 do sản lượng sụt giảm bởi tính trạng hạn hán. Chúng tôi cũng đánh giá rằng lượng tồn kho gạo trên thế giới đang giảm dần trong 2 năm gần đây sẽ khiến các nước tăng cường tích trữ lương thực hơn để đảm bảo tính trạng an ninh lương thực quốc gia đặc biệt trong bối cảnh giá của nhiều loại lương thực, nông sản đã tăng rất mạnh trong 2 năm vừa qua.

Nhiều năm liền Việt Nam liên tục ở trong top 3 các quốc gia xuất khẩu gạo nhiều nhất thế giới, bên cạnh Ấn Độ và Thái Lan. Trong 8 tháng đầu năm 2022, xuất khẩu gạo của Việt Nam tăng trưởng tốt với giá trị đạt 2,3 tỷ USD (+9,9% yoy) và sản lượng đạt 4,8 triệu tấn (+20,7% yoy). Mặc dù sản lượng xuất khẩu tăng trưởng trên 20% nhưng do mặt bằng giá gạo xuất khẩu trong 8 tháng đầu năm 2022 thấp hơn so với cùng kỳ 2021 nên giá trị xuất khẩu chỉ tăng trưởng 9,9%. Việc Ấn Độ hạn chế xuất khẩu là cơ hội tốt để Việt Nam có thể gia tăng các đơn hàng từ các thị trường đang cạnh tranh trực tiếp như Trung Quốc, Philippines, châu Phi,... 8 tháng đầu năm 2022, xuất khẩu gạo sang Phillipines chiếm tỷ trọng cao nhất với 46% giá trị xuất khẩu, đừng sau lần lượt là Trung Quốc, Bờ Biển Ngà với 12% và 9% tỷ trọng. Thái Lan và Việt Nam đang thảo luận để xây dựng lộ trình về việc nâng giá gạo trong bối cảnh Ấn Độ hạn chê xuất khẩu và nguồn cung bị thắt chặt như hiện nay. Theo đó, thỏa thuận trên có thể giúp nông dân hai nước xuất khẩu với giá công bằng hơn bằng cách sử dụng dụng cơ chế định giá theo thị trường lương thực toàn cầu.

Giá phân bón đã có xu hướng hạ nhiệt kể từ giữa năm 2022, điều này hỗ trợ cho người nông dân và các doanh nghiệp rất nhiều khi chi phí vật tư nông nghiệp chiếm tỷ trọng lớn trong cấu phần chi phí của ngành. Chúng tôi đánh giá xu hướng chung của giá phân bón từ giờ tới cuối năm và năm sau sẽ tiếp tục hạ nhiệt trên mức nền cao của năm 2021, 2022. Giá dầu cũng đang nằm trong xu hướng giảm từ giữa năm trước những lo ngại về suy giảm tăng trưởng kinh tế toàn cầu. Trong bối cảnh như vậy, các doanh nghiệp sản xuất gạo có khả năng cải thiện được biên lợi nhuận trong các quý tiếp theo.