Vùng kinh tế trọng điểm nghẽn... liên kết

Thiếu liên kết vùng, ngân sách đầu tư không đủ... là những điểm nghẽn khiến vùng kinh tế trọng điểm phía nam vẫn không thể phát huy hết tiềm năng. 

Đó là thông tin được đưa ra tại diễn đàn "Vai trò doanh nghiệp (DN) trong phát triển vùng kinh tế trọng điểm phía nam" do Phòng Thương mại và Công nghiệp VN (VCCI), UBND các tỉnh vùng kinh tế trọng điểm phía nam, Báo Diễn đàn Doanh nghiệp phối hợp tổ chức vào chiều 27.9.

Chưa có sự liên kết vùng

TS Trần Du Lịch, thành viên Tổ tư vấn Kinh tế của Thủ tướng Chính phủ, cho biết vùng kinh tế trọng điểm phía nam bao gồm TP.HCM và 7 tỉnh: Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước, Bà Rịa-Vũng Tàu, Tây Ninh, Long An và Tiền Giang đóng góp khoảng 46% GDP cả nước và hơn 42% nguồn thu ngân sách quốc gia, chiếm 60 số dự án và 40% vốn FDI. Chủ trương của Đảng, Chính phủ là phải liên kết vùng, tập trung nguồn lực để thực hiện đúng mục tiêu nền kinh tế động lực của cả nước. Tuy nhiên, mấy năm qua việc này đã không được thực hiện, làm giảm vai trò đầu tàu kinh tế của cả nước.

Theo ông Đào Xuân Tuế, Phó vụ trưởng Vụ Ngân sách Nhà nước, Bộ Tài chính, hiện nay ngân sách đã ưu tiên đảm bảo nguồn lực cho các địa phương trong vùng kinh tế trọng điểm phía nam, nhưng so với nhu cầu đầu tư phát triển, nhất là phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội của các địa phương trong vùng, thì mới chỉ đáp ứng được một phần.

Ths Nguyễn Như Triển, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu miền Nam, Viện Chiến lược - Bộ KH-ĐT, thừa nhận vai trò dẫn dắt của nhà nước trong phát triển vùng kinh tế trọng điểm phía nam còn rất mờ nhạt, chủ yếu mang tính tự phát. Sự tăng trưởng nhanh giai đoạn trước là do quy mô vùng kinh tế trước đó còn nhỏ. Đến nay, quy mô kinh tế lớn hơn lại thiếu sự dẫn dắt, hệ thống pháp luật chồng chéo khiến liên kết khó khăn, thậm chí kìm hãm. Đến nay Hội đồng vùng có thành lập nhưng chỉ là cầu nối trung ương với địa phương mà chưa có chế tài để liên kết và dẫn dắt liên kết phát triển vùng. Ông kiến nghị cần có quyền lực trong hội đồng vùng. Hội đồng vùng phải hoạt động theo cơ chế không kiêm nhiệm và phải có ngân sách. Nguồn ngân sách được tạo ra từ các dự án trong vùng. Các tỉnh phải có nghĩa vụ đóng góp cho hoạt động Hội đồng vùng.

Đại diện cho lãnh đạo các địa phương trong vùng, ông Trần Thanh Liêm, Chủ tịch UBND tỉnh Bình Dương, cho biết liên kết vùng còn tồn tại một số điểm nghẽn, ảnh hưởng đến hoạt động của các DN như: kết nối hạ tầng giao thông, vận tải còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển, phát huy tiềm năng của vùng; xảy ra tình trạng thiếu và mất cân đối cung cầu trong phân bổ nguồn lao động; tình trạng quá tải của hệ thống cơ sở hạ tầng, đặc biệt ở các đô thị và khu công nghiệp. Do đó, ông kiến nghị các tỉnh, TP trong vùng cần tiếp tục hỗ trợ về mặt cơ chế, chính sách để hỗ trợ sản xuất, kinh doanh. Chính phủ và các Bộ, ngành ưu tiên tập trung nguồn vốn ngân sách để đầu tư xây dựng các công trình giao thông trọng điểm, phát triển hệ thống logistics trong vùng, kết nối với hệ thống cấp quốc gia và liên vùng. Đẩy mạnh cải cách hành chính, tăng cường hiệu quả hoạt động của cơ quan nhà nước, tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển...

Thí điểm cơ chế tự chủ ngân sách

Để phát huy tiềm năng thực sự của vùng kinh tế trọng điểm phía nam, TS Trần Du Lịch nói rằng cần có sự đổi mới mang tình đột phá về tư duy “phát triển kinh tế vùng” thay cho tư duy “kinh tế tỉnh”. Thí điểm cơ chế tự chủ ngân sách 4 địa phương là TP.HCM, Bình Dương, Đồng Nai và Bà Rịa-Vũng Tàu theo cơ chế giảm bớt phần lồng ghép ngân sách nhà nước giữa trung ương và địa phương, ổn định tỷ lệ phân chia ngân sách giữa trung ương và địa phương theo luật Ngân sách trong 5 năm. Địa phương được hoàn toàn tự chủ chi phần ngân sách địa phương. Phần ngân sách trung ương hỗ trợ do trung ương kiểm soát. Cần tập trung nguồn lực để phát triển hệ thống giao thông vùng đã được quy hoạch đến năm 2020 và 2030 là tiền đề của liên kết phát triển vùng và điều kiện để xây dựng các đô thị mới.

TS Vũ Tiến Lộc - Chủ tịch VCCI, nhìn nhận vùng kinh tế trọng điểm phía nam là trung tâm thu hút đầu tư nước ngoài lớn nhất cả nước với hơn 15.000 dự án FDI còn hiệu lực, có 140 khu công nghiệp, khu chế xuất đang hoạt động... Tuy nhiên, vùng kinh tế trọng điểm phía nam đang “dừng lại” trong các cuộc đua với các khu vực kinh tế khác trong cả nước do chưa được phát huy đầy đủ nhằm tạo ra những động lực mới cho tăng trưởng, kết cấu hạ tầng chưa tương xứng, kết nối chưa đồng bộ. Bên cạnh đó, cơ chế phối hợp giữa các tỉnh, thành phố trong vùng kinh tế trọng điểm phía nam còn mang tính tự phát, hình thức, chương trình phối hợp phát triển kinh tế còn mang tính cục bộ, chưa phát huy có hiệu quả lợi thế so sánh của vùng.

Theo ông Lộc, qua rồi thời gian nghĩ tới việc cạnh tranh với nhau. Đây là thời các dự án của TP.HCM phải tạo ra mạng lưới cho các địa phương khác phát triển. Phải tạo chuỗi giá trị, chuỗi giá trị đó không bao giờ đóng khung trong một địa phương mà phải sát cánh. Sẽ có địa phương đi trước, địa phương đi sau, nhưng sự phát triển của một địa phương phải là tiền đề cho các địa phương khác. Phải xây dựng được cơ chế hợp tác như vậy.