Vì sao lệnh trừng phạt của Mỹ và EU khiến máy bay Nga trở nên nguy hiểm hơn?

Lệnh trừng phạt hà khắc của Mỹ và EU có thể sẽ khiến Nga không còn một chiếc máy bay nào đạt tiêu chuẩn an toàn để hoạt động trên bầu trời.

Trong bối cảnh nền kinh tế Nga liên tiếp bị phương Tây áp đặt các lệnh trừng phạt hà khắc sau khi Tổng thống Vladimir Putin phát động chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine, ngành công nghiệp hàng không vốn đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế của Nga cũng rơi vào thế bí.

Trên thực tế, các hãng hàng không Nga đã bị hầu hết các nước trên thế giới cắt đứt quan hệ. Nhưng đó chỉ là chuyện nhỏ, bởi quan trọng hơn là các lệnh trừng phạt được Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) ban hành khiến 2 nhà sản xuất máy bay lớn nhất thế giới là Boeing và Airbus không thể cung cấp linh kiện hoặc tiến hành bảo trì cho các hàng hàng không Nga. Điều này tương tự với các nhà sản xuất động cơ máy bay.

Theo CNN, nói cách khác, các hãng hàng không Nga sẽ hết linh kiện thay thế trong vòng vài tuần tới, hoặc các máy bay vẫn sẽ vận hành mà không thay thế thiết bị thường xuyên theo tiêu chuẩn an toàn của ngành hàng không.

Chưa hết, hãng hàng không lớn của Nga Aeroflot cũng đã bị loại khỏi Sabre, công ty chuyên cung cấp hệ thống máy tính cho phép các hãng hàng không dễ dàng nhận đặt vé.

Các công ty cho thuê máy bay vốn sở hữu khoảng 80% trong gần 900 máy bay thương mại đang hoạt động tại Nga, cũng được yêu cầu lấy lại các máy bay cho Nga thuê vào cuối tháng Ba này. Theo dữ liệu từ công ty phân tích hàng không Cirium, tổng giá trị của những chiếc máy bay cho Nga thuê là khoảng 13,3 tỉ USD, dù giá trị thị trường hiện tại không nhiều như vậy.

Ông Richard Aboulafia, Giám đốc điều hành công ty tư vấn AeroDynamic Advisory, cho rằng “Trong vòng một năm, Nga dường như sẽ không còn loại máy bay nào còn có thể hoạt động”.

Cũng theo ông Aboulafia, ngành công nghiệp hàng không Nga có thể sớm nhận ra họ đang ở điểm giữa của hai nền kinh tế bị cộng đồng quốc tế trừng phạt nặng nề là Iran và Triều Tiên.

Tầm quan trọng của ngành hàng không

Ngành hàng không không thể vận hành suôn sẻ sẽ dẫn tới vấn đề nghiêm trọng đối với tổng thể hoạt động kinh tế của Nga.

Nga là quốc gia lớn nhất thế giới tính theo diện tích đất liền khi lớn hơn gấp đôi so với diện tích lục địa Mỹ.

Ông Charles Lichfield, Phó Giám đốc Trung tâm GeoEconomics thuộc Hội đồng Đại Tây Dương, nhận định Nga cần duy trì hoạt động của ngành hàng không để nền kinh tế tiếp tục vận hành.

“Người Nga không bay nhiều bằng người Mỹ. Họ không bay sang Siberia để đi nghỉ dưỡng. Nhưng ngành hàng không là cầu nối quan trọng đối với các doanh nghiệp, không chỉ với các chuyến bay quốc tế mà còn với các đường bay nội địa phục vụ ngành năng lượng khi chuyên chở các kỹ sư, công nhân và thiết bị đến và đi từ các mỏ khai thác dầu ở xa xôi”, CNN dẫn lời ông Lichfield.

“Ngành hàng không hiện đóng vai trò quan trọng đối với nền kinh tế Nga. Hàng không là xương sống của nền kinh tế. Nga cần ngành hàng không nội địa duy trì hoạt động”, ông Lichfield nói thêm.

Dữ liệu của Circium cũng cho thấy hoạt động của hàng không nội địa Nga chỉ bằng một phần nhỏ so với quy mô của ngành hàng không nội địa Mỹ. Nói cụ thể, hàng không nội địa Nga tương đương khoảng 7% số chuyến bay của Mỹ trong năm 2021.

Nhưng khác với Mỹ, hàng không Nga đã phục hồi hoàn toàn sau đại dịch Covid-19 và số chuyến bay nội địa đã tăng 8% trong năm 2021 so với năm 2019. Trong khi đó, hoạt động bay nội địa của Mỹ trong năm 2021 còn kém 2019 là 22%.

Với việc nền kinh tế Nga đối mặt với hàng loạt lệnh trừng phạt, chắc chắn kinh tế Nga sẽ không thể đáp ứng được mọi chuyến bay trong năm nay và thậm chí cả những năm sau này.

Chưa hết, việc thiếu các bộ phận thiết yếu để thay thế và nguy cơ máy bay bị thu hồi sẽ khiến khả năng phục hồi của Nga trong tương lai bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Bị lấy lại máy bay

Một số công ty cho Nga thuê máy bay là của Trung Quốc, và hiện Trung Quốc vẫn chưa áp đặt bất kỳ biện pháp trừng phạt nào.

Song theo ông Aboulafia, khả năng các công ty cho thuê máy bay của Trung Quốc sẽ lấy lại các máy bay Boeing và Airbus đã cho các hãng hàng không Nga thuê.

Nguyên nhân là vì các công ty Trung Quốc không muốn có gặp bất kỳ rắc rối nào trong quá trình mua máy bay của Airbus hoặc Boeing trong tương lai. Bởi những chiếc máy bay của Boeing và Airbus cho Nga thuê sẽ không còn được hỗ trợ thay thế linh kiện và bảo trì do quy định của các lệnh trừng phạt.

TASS dẫn lời ông Valery Kudinov, người đứng đầu bộ phận kiểm soát máy bay tại Cơ quan Vận tải Hàng không Liên bang Nga, xác nhận Trung Quốc sẽ không vận chuyển các linh kiện thay thế cho những chiếc máy bay đã cho Nga thuê.

Ngăn chặn bị lấy lại máy bay

Hôm 10/3, Nga đã thông báo về kế hoạch ban hành một bộ luật mới nhằm ngăn chặn những máy bay đi thuê rời khỏi đất nước. Song chuyện này có thể khiến các hãng hàng không không dám cho Nga thuê máy bay trong tương lai ngay cả khi lệnh trừng phạt đã kết thúc.

Trên thực tế, ngành hàng không quốc tế vẫn vận hành dễ dàng ngay cả khi không có Nga, bởi Nga chỉ chiếm khoảng 1% trong tổng doanh số bán máy bay thương mại. Nhưng Nga sẽ gặp khó khăn khi không thể thuê máy bay hoặc mua linh kiện thay thế từ Mỹ và EU.

Ngoài ra, những nỗ lực nhằm xây dựng ngành máy bay thương mại nội địa của Nga cũng sẽ rơi vào cảnh không thể tìm được người mua trên thị trường quốc tế.

Câu hỏi đặt ra là “Liệu một đất nước rộng lớn như Nga có thể sống mà không cần ngành hàng không hiện đại?" và câu trả lời là "Không".