29/12/2020 Cập nhật ĐHCĐ 2024

Về cáo buộc Việt Nam thao túng tiền tệ: Nước Mỹ đang hưởng lợi lớn từ thâm hụt thương mại

Việt Nam không có khả năng thao túng tiền tệ cũng như không thể gây ảnh hưởng đến nền kinh tế Mỹ cũng như bất kỳ nền kinh tế nào khác.

Liên quan đến báo cáo mới đây của Bộ Tài chính Mỹ về việc cáo buộc Việt Nam là một trong những nước thao túng tiền tệ, trước hết cần phải khẳng định, Việt Nam (1) không có khả năng thao túng, (2) không hề có ý định thao túng, và (3) cũng không thao túng tiền tệ.

Rõ ràng, Việt Nam là một nền kinh tế nhỏ, chỉ tương đương 1,2% so với GDP của nền kinh tế Hoa Kỳ. Tương tự, khoản thặng dư thương mại hàng hóa của Việt Nam với Hoa Kỳ (58 tỷ USD) cũng chỉ tương đương 0,27% quy mô kinh tế Hoa Kỳ. Do đó, Việt Nam không có khả năng thao túng tiền tệ cũng như không thể gây ảnh hưởng đến nền kinh tế Mỹ cũng như bất kỳ nền kinh tế nào khác.

Chúng ta đều biết rằng, chênh lệch lạm phát giữa Việt Nam và Hoa Kỳ trong nhiều năm là rất lớn. Cụ thể, tính từ năm 2010, chỉ số khử lạm phát (GDP deflator) của Việt Nam đã tăng 61%, trong khi Hoa Kỳ chỉ tăng 17%, tức chênh lệch lạm phát hai nước đã lên đến 44%, như vậy nếu tỷ giá phản ánh sức mua tương đối (PPP tương đối) của đồng tiền của hai nước thì tiền đồng lẽ ra đã phải giảm giá tương đương 44% so với USD trong cùng giai đoạn, trong khi thực tế tiền đồng chỉ giảm giá 19% về mặt danh nghĩa so với USD tính từ cuối năm 2010. Nghĩa là tiền đồng vẫn lên giá thực chứ không phải mất giá so với USD. Sức cạnh tranh của hàng hóa do tỷ giá thực quyết định chứ không phải tỷ giá danh nghĩa.

Do bản chất thâm hụt giữa Việt Nam và Mỹ nằm ở vấn đề cơ cấu nên việc nâng giá tiền đồng, chẳng hạn nâng lên 4,7% như tính toán của Mỹ chắc chắn sẽ không giải quyết được vấn đề thâm hụt của Mỹ với Việt Nam. Ngược lại, người dân Mỹ sẽ phải bỏ thêm tiền để mua hàng Việt Nam với giá đắt đỏ hơn tương ứng hoặc họ sẽ phải tìm nguồn hàng thay thế ở nước khác mà chắc chắn cũng không thể rẻ hơn so với hàng sản xuất ở Việt Nam.

Nếu sử dụng thước đo giá trị gia tăng, Việt Nam không hưởng lợi gì nhiều từ mức thặng dư đó. Một cách định lượng, nếu tỷ lệ giá trị gia tăng chiếm 10-20% kim ngạch xuất khẩu, Việt Nam chỉ được lợi khoảng trên dưới 10 tỷ USD chứ không phải con số 58 tỷ USD. Các quan hệ thương mại là mang tính tự nguyện, không thể nào doanh nghiệp Việt Nam áp đặt được các điều khoản lên đối tác và người dân Mỹ, mà nếu có thì chỉ có thể là điều ngược lại. Đây là kết quả của sự tự do lựa chọn của người dân Mỹ.

Như đã nói, thặng dư thương mại giữa Việt Nam với Mỹ chủ yếu do vấn đề cơ cấu. Người lao động Việt Nam chấp nhận mức lương thấp để sản xuất sản phẩm rồi bán giá tốt cho người tiêu dùng Mỹ, trong khi người Mỹ rất khó chấp nhận mức lương rất thấp như vậy để sản xuất ra những mặt hàng như Việt Nam đang sản xuất. Ngược lại, người Việt Nam rất yêu thích các mặt hàng của Mỹ, chẳng hạn iPhone, iPad hay các sản phẩm công nghệ Mỹ. Tuy nhiên, một mặt do cả các sản phẩm của Mỹ quá cao so với thu nhập trung bình của người dân Việt Nam, mặt khác nhiều sản phẩm này đang được các doanh nghiệp Mỹ sản xuất ở nhiều nơi trên thế giới chứ không phải ở Mỹ. Như vậy, thay vì nhập khẩu từ Mỹ, Việt Nam nhập từ nước mà doanh nghiệp Mỹ đã đầu tư. Do đó, thực chất Việt Nam nhập khẩu hàng của Mỹ nhưng đã không phản ánh trong thống kê thương mại hai chiều Việt Nam và Mỹ.

Việt Nam là nước tham gia nhiều hiệp định FTA hàng đầu thế giới, cho thấy Việt Nam sẵn sàng cải cách và mở cửa thị trường của mình cho hàng hóa, dịch vụ và các nhà đầu tư quốc tế, trong đó có hàng hóa, dịch vụ và nhà đầu tư Hoa Kỳ. Do đó, không có lý do gì để Việt Nam gây trở ngại cho hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ, bởi vì điều này sẽ gây thiệt hại cho chính người tiêu dùng Việt Nam như cho người tiêu dùng Mỹ trong trường hợp Chính phủ Mỹ gây trở ngại cho việc nhập khẩu hàng hóa vào thị trường Mỹ.

Bộ Tài chính Mỹ cần sửa đổi tiêu chí để có đánh giá khách quan hơn khi Việt Nam chỉ thặng dư cán cân thương mại hàng hóa. Con số thặng dư 58 tỷ USD mà Bộ Tài chính Mỹ sử dụng là chỉ tính thặng dư thương mại hàng hóa trong khi tiêu chí đánh giá phải là thặng cán cân thương mại nói chung, trong đó có cán cân thương mại dịch vụ. Nếu tính cả cán cân thương mại dịch vụ, thặng dư cán cân thương mại nói chung của Việt Nam với Mỹ sẽ giảm đáng kể bởi cán cân dịch vụ của Việt Nam thường bị thâm hụt lớn - điều mà chúng ta ít khi chú ý đến.

Ngoài ra, vấn đề sâu xa nằm ở hệ thống tiền tệ quốc tế dựa quá nhiều vào USD. Kể từ khi hệ thống Bretton Woods ra đời năm 1944 và ngay cả khi hệ thống này sụp đổ vào đầu thập niên 1970, USD vẫn tiếp tục là đồng tiền quốc tế với chức năng thanh toán và dự trữ quốc tế. Một khi thương mại quốc tế ngày càng tăng, bất ổn cán cân thanh toán ngày càng lớn khiến các nền kinh tế phải tăng dự trữ, cầu USD luôn tăng khiến USD khó mà giảm giá. Các nhà kinh tế gọi đây chính là nghịch lý Triffin. Việc USD luôn chịu áp lực mạnh lên, nước Mỹ đã chịu thâm hụt từ hàng thập niên qua, chứ không phải hiện nay, càng không phải do Việt Nam. Do đó nếu muốn, nước Mỹ hãy cải cách lại cả hệ thống tiền tệ quốc tế.

Ở một số thời điểm, tỷ giá thị trường tự do của Việt Nam - nơi Chính phủ khó kiểm soát và phản ánh tốt hơn quan hệ cung cầu ngoại tệ (mô hình mà Bộ Tài chính Mỹ sử dụng) - cho thấy VND ở thị trường này chịu áp lực giảm giá thậm chí còn lớn hơn so với tỷ giá chính thức của Ngân hàng Nhà nước (SBV) trước sức ép lạm phát. Nói khác đi, nếu SBV không can thiệp mà để thị trường tự vận hành, VND còn giảm giá hơn so với mức tỷ giá cân bằng hiện nay.

Thiết nghĩ, Bộ Tài chính Mỹ cần thực hiện một báo cáo khoa học, công bằng, khách quan, với nguồn số liệu đáng tin cậy hơn. Các cơ quan của Mỹ và Việt Nam nên chủ động hợp tác chặt chẽ để cùng tìm ra các giải pháp tốt nhất, có lợi nhất cho cả hai nước, trước mắt lẫn lâu dài. Quan hệ kinh tế giữa Việt Nam với Hoa Kỳ luôn được Việt Nam xem là hình mẫu trong các mối quan hệ hợp tác quốc tế. Do đó, việc giữ gìn mối quan hệ tốt đẹp đó là trách nhiệm của bất kỳ ai, bất kỳ cơ quan, tổ chức nào. Nếu như không thể đóng góp tích cực hơn vào mối quan hệ đó, tốt nhất không nên làm gì thêm.