Tín dụng đen thời 4.0: Rất dễ từ nợ “tiểu” thành nợ “đại”

Trong phần ý kiến nêu ra tại phiên thảo luận kinh tế - xã hội ngày 3/11, Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XIV, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp), nhận định: “Tín dụng đen là nỗi ám ảnh của người dân ở thành thị lẫn nông thôn”, và đây vẫn là một trong những kh

Từ nợ “tiểu” thành nợ “đại”

Cũng phản ánh về vấn đề này, đại biểu Nguyễn Thị Thủy (Bắc Kạn) cho biết sau khi bị truy quét khá quyết liệt thì kiểu tín dụng đen truyền thống với những chiêu thức đòi nợ như tạt sơn, tạt chất bẩn… vào nhà người vay đã giảm. Nhưng gần đây lại nổi lên tình trạng cho vay qua mạng (cho vay qua các app điện thoại), trong đó nhiều app cho vay với mức lãi suất cắt cổ và thủ đoạn đòi nợ thậm chí còn tàn khốc hơn rất nhiều: Thủ tục cho vay đơn giản; Thời gian vay ngắn và tiền được vay thấp hơn số tiền trên hợp đồng; Đòi nợ bằng cách khủng bố tinh thần; Lách quy định trần lãi suất bằng cách đưa vào tiền phí và tiền phạt vi phạm là những đặc điểm chính của loại hình tín dụng đen mới này.

Cụ thể về thủ tục cho vay. Chỉ cần gõ từ khóa “vay trực tuyến” hoặc “vay qua app” thì lập tức sẽ hiện lên hàng loạt các địa chỉ cho vay. Đặc điểm của loại hình cho vay này là đơn giản, nhanh chóng, không cần gặp mặt và không cần thế chấp tài sản.

Người vay chỉ cần gửi ảnh chụp khuôn mặt, chụp chứng minh thư nhân dân, cung cấp số tài khoản ngân hàng nhưng đặc biệt là phải chấp thuận điều kiện là cho các app này được truy cập vào danh bạ điện thoại.

Và nếu chấp thuận các điều kiện này thì chỉ sau 10 phút tiền sẽ được chuyển vào tài khoản của người vay. Nhưng cũng kể từ đây thì những người đứng ẩn sau các ứng dụng này sẽ có được toàn bộ số điện thoại, Zalo, Facebook của người thân, của đồng nghiệp và của bạn bè người vay để sử dụng cho các mục đích sau này.

Về việc cho vay trên thực tế. Đặc điểm của loại hình cho vay này là số tiền cho vay nhỏ và thời gian cho vay ngắn, chỉ khoảng một tuần. Trên thực tế, người vay chỉ nhận được 2/3 số tiền trên hợp đồng vay, 1/3 còn lại người vay giữ để trừ vào tiền lãi và tiền phí các loại dịch vụ.

Hết thời hạn vay, nếu người vay không trả được nợ thì nhân viên của các app sẽ tiếp tục giới thiệu các app mới để người vay tiếp tục vay của app sau để trả cho app trước.

Vị đại biểu này khẳng định, trên thực tế đã có hàng chục nghìn người dính bẫy tín dụng đen kiểu này với số nợ lên đến hàng trăm triệu đồng, mặc dù ban đầu chỉ vay vài triệu để tiêu dùng.

“Có những nạn nhân tâm sự, ban đầu chỉ vay 8 triệu của hai app, khi đến hạn không có tiền trả thì nhân viên của app giới thiệu để vay các app khác để trả nợ. Đến nay, sau 3 tháng từ chỗ chỉ vay 8 triệu đồng đến nay đã phải vay hơn 200 triệu đồng để trả nợ. Từ chỗ chỉ vay của hai app thì đến nay đã phải vay của 64 app với số tiền lãi và tiền phạt tăng theo cấp số nhân hằng ngày”, đại biểu Thủy cho biết và nhận định: “Có thể thấy loại hình tín dụng đen kiểu mới đã biến những con nợ nhỏ thành những con nợ lớn, chất chồng những khoản nợ không thể trả”.

Giải pháp để hạn chế

Vị đại biểu này cũng thông tin, từ những vụ việc vừa qua cho thấy cách đòi nợ của các app còn “tàn khốc” hơn cả tín dụng đen ngoài đời, theo đó đòi nợ bằng cách “khủng bố” tinh thần của người vay.

Ban đầu, các app cho nhân viên sử dụng những lời lẽ thô tục, độc ác liên tục gọi điện cho người vay và gia đình của họ, không những thế còn gọi điện cho tất cả những người có trong danh bạ điện thoại để bêu riếu người vay nhằm gây sức ép trả nợ. Có những nạn nhân đã tâm sự chỉ vì trót vay tiền qua app mà bị khủng bố điện thoại suốt ngày đêm, có những người đã bị khủng bố bởi hơn 200 số điện thoại khác nhau.

“Khi biện pháp khủng bố điện thoại không có hiệu quả thì các đối tượng sẽ sử dụng triệt để mạng xã hội, chúng cắt ghép hình ảnh của toàn thể gia đình người vay đưa lên mạng, ghép với hình ảnh gái mại dâm hoặc với các đối tượng phạm tội khác để làm nhục họ, thậm chí có những cháu nhỏ là con của người vay chúng cũng không tha khiến cho các cháu xấu hổ, không dám tới trường. Có những trường hợp cha đi vay tiền nhưng mà con bị lập bàn thờ đưa lên mạng xã hội, hết sức độc ác. Có những người vì không chịu nổi những áp lực này đã tự tìm đến chết để giải thoát như các trường hợp ở Kiên Giang, Tiền Giang và Tây Ninh thời gian qua”, nữ đại biểu thông tin.

Về thủ đoạn lách luật. Theo quy định tại Điều 201 của Bộ luật Hình sự, một trong những yếu tố cấu thành của tội cho vay nặng lãi đó là phải vượt mức trần mà lãi suất pháp luật quy định. Tuy nhiên vừa qua các đối tượng đã lách luật bằng cách đối với lãi suất luôn để ở dưới mức trần pháp luật quy định, còn lại là dồn vào tiền phí và tiền phạt vi phạm.

Theo quy định của pháp luật hiện hành thì pháp luật chỉ khống chế mức trần đối với lãi suất, không khống chế mức trần đối với tiền phạt vi phạm, mức tiền phạt vi phạm là do các bên tự thỏa thuận. Vừa qua công an các địa phương đã truy quét nhiều nhóm cho vay qua app, trong đó có những vụ số tiền phạt và số tiền lãi lên đến hơn 1.000%/năm. Nhưng công an các địa phương cũng đang phản ánh họ gặp rất nhiều khó khăn trong vấn đề áp dụng pháp luật để xử lý, bởi tình trạng lách các quy định của pháp luật nêu trên.

Hàng loạt các vụ cho vay qua app vừa qua đã cho thấy tính chất đặc biệt nghiêm trọng của loại hình tín dụng đen thời công nghệ, với kiểu cho vay và kiểu đòi nợ bất lương, sử dụng mọi thủ đoạn để dồn người vay đến chân tường.

Theo đại biểu Thủy, qua đây cho thấy trên thị trường còn đang thiếu các khoản tín dụng nhỏ, với thủ tục xét duyệt vay nhanh chóng, thuận lợi từ phía các tổ chức tín dụng. Cùng với đó, có nhiều đối tượng đang lách các quy định của pháp luật để tạo ra tình trạng nêu trên.

Từ các vấn đề nêu trên, đại biểu này đưa ra 3 kiến nghị: Thứ nhất, kiến nghị Bộ Công an thông tin đầy đủ các phương thức, thủ đoạn của tội phạm này để người dân chủ động phòng, tránh.

Thứ hai, kiến nghị các cơ quan tố tụng trung ương khẩn trương tổng kết những vướng mắc trong việc áp dụng các quy định pháp luật để xử lý đối với hành vi này. Kiến nghị Quốc hội sửa các quy định pháp luật có liên quan.

Thứ ba, kiến nghị Ngân hàng nhà nước nghiên cứu để có các khoản vay nhỏ, với thủ tục xét duyệt vay nhanh chóng, thuận lợi để giúp cho những người dân có nhu cầu tiếp cận được với các khoản tín dụng này.

Đại biểu Nguyễn Sĩ Cương (Ninh Thuận) đã đăng đàn tranh luận với đại biểu Thủy về vấn đề này. Theo đó, đại biểu Cương cho biết, Ngành công an trong thời gian qua đã rất quyết liệt đấu tranh đối với loại tội phạm này, cho nên cũng giảm đáng kể như đại biểu Thủy đã nêu. “Tuy nhiên, vẫn còn đó những vấn đề nếu như không có giải pháp thì tôi nghĩ rằng tín dụng đen vẫn hiện hữu”, đại biểu này nói.

Ông Nguyễn Sĩ Cương cũng cho biết gần đây có được mời dự một hội nghị do Ngân hàng Nhà nước phối hợp với Bộ Công an tổ chức để đối thoại về chủ đề đấu tranh với tín dụng đen trong đó có hình thức tín dụng đen qua app. Những hội nghị như vậy có tác dụng thông tin rất tốt.

Theo đại biểu Cương, hiện các ngân hàng cũng tạo điều kiện rất dễ dàng trong cho vay nhưng không phải nhu cầu vay nào ngân hàng cũng đáp ứng được. “Đối với tín dụng đen thì kể cả vay để đi đánh bạc người ta cũng sẵn sàng cho vay, trong khi các ngân hàng thì không thể đáp ứng những nhu cầu như thế được”, ông Cương nhận định.

Hay để giải quyết cho vay thì các ngân hàng cần phải có thủ tục và thời hạn. Tuy nhiên, đối với tín hội đen thì không cần bất cứ một thủ tục gì, mà trong vòng mấy phút đồng hồ có thể có tiền ngay. “Nên tôi cho rằng đây là những vấn đề mà các bên liên quan cần phải đưa ra những biện pháp để giải quyết”, vị đại biểu nói.