Tín dụng đầu tư của Nhà nước: Đề xuất công khai thông tin theo thông lệ quốc tế

 Để tăng tính minh bạch và trách nhiệm giải trình đối với việc sử dụng vốn tín dụng nhà nước, cần thực hiện công khai thông tin theo thông lệ quốc tế. Đó là ý kiến của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) về Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 32/2017/NĐ-CP về tín dụng đầu tư của Nhà nước (Dự thảo) đang được Bộ Tài chính lấy ý kiến.

Bộ Tài chính cho biết, sau gần 4 năm có hiệu lực thực thi, Nghị định 32/2017/NĐ-CP về tín dụng đầu tư của Nhà nước đã bộc lộ nhiều điểm hạn chế về điều kiện và cách thức giải ngân nguồn vốn tín dụng nhà nước. Do đó, việc sửa đổi, bổ sung Nghị định này là cần thiết và phù hợp với chủ trương cơ cấu lại Ngân hàng Phát triển Việt Nam (VDB) theo hướng dừng hoạt động tín dụng xuất khẩu, bảo lãnh cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, hỗ trợ lãi suất sau đầu tư, chương trình cho vay với lãi suất 0% để tập trung vào hoạt động tín dụng đầu tư của Nhà nước. Đồng thời, phù hợp với Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Đề án Cơ cấu lại gắn với xử lý nợ xấu của VDB giai đoạn 2019 - 2021.

Điểm đáng chú ý tại Dự thảo là làm rõ hơn các nội dung về điều kiện cho vay, bãi bỏ quy định không phù hợp về điều kiện cho vay, sửa đổi bổ sung danh mục các dự án vay vốn tín dụng của Nhà nước để có tác động tích cực tới việc thực hiện các dự án trọng điểm nhằm phát triển kinh tế - xã hội.

Góp ý cho Dự thảo, VCCI cho rằng, cần chú ý nội dung cấp tín dụng đầu tư cho các dự án sản xuất hàng hoá xuất khẩu và chế độ công khai thông tin của VDB trong vai trò là đơn vị quản lý nguồn vốn này. Bởi theo các cam kết của Việt Nam khi gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) và một số hiệp định thương mại tự do, các biện pháp trợ cấp của quốc gia thành viên đối với hàng hoá xuất khẩu có thể bị quốc gia nhập khẩu áp dụng biện pháp chống trợ cấp. Biện pháp cấp tín dụng đầu tư lãi suất thấp của Nhà nước đối với dự án sản xuất hàng xuất khẩu rất dễ bị coi là biện pháp trợ cấp bị cấm. Để bảo đảm thực hiện các cam kết quốc tế về thương mại, đề nghị cơ quan soạn thảo bổ sung quy định về việc hạn chế hoặc bổ sung thêm điều kiện đối với trường hợp cấp tín dụng cho các dự án sản xuất hàng hoá xuất khẩu.

Thông lệ quốc tế coi việc công bố thông tin của các ngân hàng phát triển sử dụng vốn nhà nước là bắt buộc. Các ngân hàng này được ngân sách nhà nước (tức là tiền thuế của người dân) cấp vốn điều lệ, cấp bù chênh lệch lãi suất và chi phí quản lý, nên đều phải công khai thông tin để người dân giám sát.

Về công khai thông tin, theo VCCI, hiện nay, VDB đã công bố một số thông tin trên trang thông tin điện tử, gồm báo cáo thường niên và một số văn bản nội bộ khác. Tuy nhiên, nội dung báo cáo thường niên vẫn còn sơ sài và báo cáo tài chính chưa được kiểm toán.

Tham khảo website của một số ngân hàng phát triển tại nhiều quốc gia và tổ chức khác trên thế giới, các ngân hàng này đều công bố thông tin về hoạt động cấp tín dụng đầu tư tương đối bài bản.

Đơn cử, Ngân hàng Phát triển Trung Quốc (China Development Bank - CDB) công bố rất nhiều nội dung theo Tiêu chuẩn báo cáo tài chính thế giới (IFRSs) và được kiểm toán độc lập bởi Ernst & Young (EY). CDB còn được đánh giá và xếp hạng tín nhiệm bởi Standard & Poor và Moody.

Thông lệ quốc tế coi việc công bố thông tin của các ngân hàng phát triển sử dụng vốn nhà nước là bắt buộc. Các ngân hàng này được ngân sách nhà nước (tức là tiền thuế của người dân) cấp vốn điều lệ, cấp bù chênh lệch lãi suất và chi phí quản lý, nên đều phải công khai thông tin để người dân giám sát. Trong trường hợp của VDB, tính đến hết năm 2018, ngân sách nhà nước đã phải cấp bù gần 13,5 nghìn tỷ đồng. Đây là khoản chi rất lớn của ngân sách nhà nước và cần được công bố thông tin.

Thời gian qua, VDB xuất hiện nhiều khoản cấp tín dụng chuyển thành nợ xấu. Một phần nguyên nhân của thực trạng này là do thiếu vắng các quy định về công khai, minh bạch thông tin. Việc bắt buộc phải công khai thông tin về hoạt động cấp tín dụng như thông lệ quốc tế sẽ làm tăng trách nhiệm giải trình của người ra quyết định cấp tín dụng và giúp các quyết định này được đưa ra một cách cẩn trọng hơn.

Với các lý do trên, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo bổ sung quy định về việc công khai thông tin hoạt động tín dụng đầu tư của VDB. Ngoài ra, cần có quy định lộ trình yêu cầu VDB đáp ứng các tiêu chuẩn về công khai thông tin và quản lý rủi ro mạnh mẽ hơn theo thông lệ quốc tế như phải công bố báo cáo tài chính đã được kiểm toán độc lập, tuân thủ các khuyến nghị về quản lý rủi ro tín dụng, rủi ro hoạt động, rủi ro thị trường.