Thông điểm nghẽn prefunding, thị trường chờ nhà đầu tư ngoại nhập cuộc

Việc cho phép nhà đầu tư tổ chức nước ngoài mua cổ phiếu mà không cần đủ tiền (non-prefunding) sẽ giúp tăng cơ hội nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam. Điều quan trọng hơn là các công ty chứng khoán phải đảm bảo dịch vụ thông suốt, tạo trải nghiệm tốt để đón nhà đầu tư.

Bước tiến mới trên hành trình nâng hạng thị trường

“Non-prefunding” là nghiệp vụ giao dịch mua cổ phiếu không yêu cầu ký quỹ trước bằng tiền với nhà đầu tư nước ngoài tổ chức, theo quy định tại Thông tư số 68/2024/TT-BTC của Bộ Tài chính, có hiệu lực từ ngày 2-11-2024. Với quy định này, nhà đầu tư tổ chức nước ngoài có thể mua cổ phiếu trên thị trường chứng khoán Việt Nam mà không cần đủ tiền trong tài khoản tại thời điểm đặt lệnh.

Bà Nguyễn Hoài Thu, Tổng giám đốc khối đầu tư chứng khoán của VinaCapital cho biết, Thông tư 68/2024 có những quy định quan trọng để giải quyết vấn đề “prefunding” như “công ty chứng khoán được nhận lệnh giao dịch mua chứng khoán của khách hàng là nhà đầu tư nước ngoài tổ chức khi tài khoản của khách hàng không đủ 100% giá trị lệnh đặt. Đồng thời, quyền tiếp cận thông tin cho nhà đầu tư nước ngoài cũng được tăng cường, với lộ trình quy định bắt buộc công bố thông tin bằng tiếng Anh đối với công ty đại chúng.

Về phía công ty chứng khoán, họ sẽ chịu nhiều trách nhiệm hơn trong việc đảm bảo thực hiện đúng nghĩa vụ thanh toán. Ngược lại, họ cũng được quyền chủ động đánh giá rủi ro và năng lực của khách hàng, để xác định mức ký quỹ.

“Sau khi đã có quy định pháp lý và quy trình triển khai, FTSE Russell sẽ lấy ý kiến từ các nhà đầu tư nước ngoài đang đầu tư vào thị trường chứng khoán Việt Nam. Nếu không có trở ngại gì cho việc giao dịch của các nhà đầu tư nước ngoài , FTSE Russell mới có thể ra quyết định chính thức về việc nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam”, bà Thu cho biết.

Còn ông Barry Weisblatt David, Giám đốc Khối phân tích Công ty chứng khoán VNDirect kỳ vọng, các nhà quản lý quỹ sẽ tăng cường phân bổ vốn vào thị trường Việt Nam nhờ chi phí đầu tư giảm sau khi chính sách mới có hiệu lực. Đối tượng hưởng lợi là các quỹ khu vực hoặc quỹ cận biên và mới nổi toàn cầu.

Bên cạnh đó, chính sách này cũng góp phần nâng cao khả năng nâng hạng của thị trường chứng khoán Việt Nam tại đánh giá của FTSE Russell vào tháng 3-2025.

“Điều này sẽ có tác động tích cực tới tâm lý thị trường và giúp gia tăng lực mua từ nhà đầu tư cá nhân. Đặc biệt, các quỹ ETF nước ngoài theo dõi thị trường Việt Nam cũng có thể tăng quy mô quản lý khi kỳ vọng về nâng hạng ngày càng rõ rệt. Những cổ phiếu được hưởng lợi lớn sẽ là HPG, VHM, VCB, VIC, và VNM”, ông ông Barry Weisblatt David nhận định.

Thực tế, trước thời điểm Thông tư 68/2024 có hiệu lực, một số công ty chứng khoán đã chủ động chuẩn bị để sẵn sàng cung cấp dịch vụ cho phép nhà đầu tư nước ngoài tổ chức được giao dịch mà không cần đủ 100% tiền.

Chẳng hạn, VNDirect phối hợp với các tổ chức tư vấn lớn, thuộc nhóm kiểm toán Big 4, để thiết lập hệ thống đánh giá rủi ro đối tác cho từng nhà đầu tư nước ngoài. Đồng thời, tận dụng nền tảng công nghệ để nâng cao khả năng quản lý rủi ro nội bộ, đảm bảo trải nghiệm liền mạch và an toàn cho khách hàng trong quá trình giao dịch theo quy định mới.

Tương tự, Công ty chứng khoán TPHCM (HSC) đã xây dựng quy trình nhận diện, đánh giá rủi ro thanh toán cho từng nhà đầu tư, nhóm nhà đầu tư nước ngoài theo tiêu chí chấp nhận rủi ro có thể chịu được của đơn vị. Thông qua đó HSC xác lập việc cung cấp hạn mức non-prefunding áp dụng từng khách hàng hiện hữu, cũng như khách hàng mới (chưa có lịch sử giao dịch tại HSC) theo từng tiêu chí cụ thể và được kiểm soát rủi ro tốt nhất.

Công ty chứng khoán SSI cũng tiến hành đào tạo nhân viên môi giới phục vụ nhóm khách hàng tổ chức nước ngoài về nghiệp vụ non-prefunding. Đồng thời, bổ sung chức năng mới cho hệ thống giao dịch lệnh non-prefunding, quản trị rủi ro đặc thù cho loại giao dịch này để có thể tự động hóa tối đa, tăng khả năng phục vụ khách hàng.

Nỗ lực là vậy, song ông Barry Weisblatt David vẫn cho rằng, rủi ro thanh toán khi các nhà đầu tư nước ngoài tổ chức không cần có đủ tiền để mua cổ phiếu vẫn hiện hữu. Điều này đòi hỏi VNDirect không chỉ thực hiện nghiệp vụ xác minh danh tính khách hàng (KYC), mà còn phải đánh giá rủi ro đối tác, tức là phải thêm một công đoạn mới vào quy trình nghiệp vụ.

“Hiện chỉ có một số ít công ty chứng khoán mạnh về mảng môi giới cho khách hàng tổ chức nước ngoài, việc mở rộng sẽ cần đầu tư mạnh vào hệ thống và quy trình quản lý rủi ro”, ông Barry Weisblatt David lưu ý.

Mấu chốt vẫn là cơ hội đầu tư trên thị trường

Đánh giá Thông tư 68/2024 là bước tiến, đưa thị trường chứng khoán Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu được FTSE Russell nâng hạng trong năm 2025, nhưng bà Nguyễn Hoài Thu cho rằng toàn thị tường còn mục tiêu quan trọng hơn, là được MSCI nâng hạng, do các chỉ số của MSCI được nhiều quỹ đầu tư dùng làm chỉ số tham chiếu hơn.

“Điều này còn có tính thời điểm đặc biệt quan trọng khi dòng vốn quốc tế, nhất là dòng vốn của các quỹ hưu trí và quỹ hiến tặng lớn của phương Tây đang rút khỏi thị trường Trung Quốc, và các nhà đầu tư nước ngoài tổ chức có quy mô cực lớn này đang tìm kiếm thị trường chứng khoán giàu tiềm năng khác để đầu tư”, bà Thu nhấn mạnh.

Theo chuyên gia của VinaCapital, yếu tố cốt lõi thúc đẩy việc thu hút vốn đầu tư trên thị trường chứng khoán vẫn là những cơ hội đầu tư trên thị trường. Điều này tới từ chất lượng của những doanh nghiệp niêm yết hoặc chuẩn bị niêm yết, cùng nền tảng kinh tế vĩ mô ổn định.

Các chính sách của Nhà nước về việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và duy trì sự ổn định vĩ mô luôn có vai trò rất quan trọng trong việc duy trì tính hấp dẫn của thị trường chứng khoán trong mắt các nhà đầu tư. Về phía các doanh nghiệp niêm yết, cần nâng cao chất lượng quản trị doanh nghiệp, tính minh bạch, chất lượng công bố thông tin để giúp củng cố niềm tin của nhà đầu tư vào thị trường, bà Thu lưu ý.

Bên cạnh những yếu tố trên, một số chuyên gia lưu ý rằng, việc cho phép công ty chứng khoán cung cấp dịch vụ ký quỹ cho nhà đầu tư nước ngoài tổ chức để giải quyết vấn đề “pre-funding” chỉ là giải pháp trong ngắn hạn, để đáp ứng yêu cầu của FTSE Russell. Còn giải pháp căn cơ và lâu dài là triển khai hoạt động bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán theo cơ chế đối tác bù trừ trung tâm (CCP).

Để giải quyết vấn đề, Bộ Tài chính đang đề nghị sửa đổi một số điều của Luật Chứng khoán hiện hành làm cơ sở pháp lý cho việc triển khai cơ chế CCP.