Tâm lý tác động đến việc ra quyết định đầu tư

Tâm lý liên tục ảnh hưởng tới việc ra quyết định đầu tư của nhà đầu tư cá nhân và thông thường sẽ dẫn tới những quyết định không hợp lý khi đầu tư trên thị trường tài chính. Tại sao con người có tâm lý thận trọng khi đầu tư vào các tài sản có rủi ro?

Những người đã trải qua việc thua lỗ quá nhiều trên thị trường tài chính, điển hình là những người đã trải qua cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 chia sẻ rằng, tâm lý thận trọng trước khi ra một quyết định đầu tư vào các tài sản rủi ro sẽ ngày càng tăng cao do nỗi sợ hãi thua lỗ. Nỗi sợ hãi bản thân nó làm gia tăng mức độ thận trọng của mỗi người.

Tâm lý thận trọng có thể gia tăng theo độ tuổi của bạn, khi mà quá trình tích lũy tài sản của bạn đã gần đạt đến điểm cuối (trước khi nghỉ hưu) trong vòng đời tài chính của từng người và nhu cầu hiện tại là bảo toàn tài sản tối đa sau khi về hưu và chuyển giao cho thế hệ tiếp theo.

Tại sao biết là rủi ro nhưng chúng ta vẫn đầu tư vào các tài sản rủi ro thay vì việc cho toàn bộ tiền của mình vào tài khoản tiết kiệm?

Động lực trong tâm lý của mỗi con người luôn là gia tăng tối đa tài sản của mình phục vụ cho những nhu cầu bản thân như nghỉ hưu sớm hoặc đảm bảo khả năng tài chính vững chắc trong tương lai cho gia đình.

Khi đầu tư vào tài sản rủi ro, bạn mới có thể có cơ hội để gia tăng sự giàu có của mình. Tài khoản tiết kiệm cho bạn một lãi suất ổn định, tuy nhiên nó chỉ giúp bạn bù trừ với lạm phát và không phải là một khoản đầu tư.

Đối với không ít nhà đầu tư cá nhân ở Việt Nam, việc đầu cơ, đầu tư ồ ạt mang nặng tâm lý cờ bạc.

Đối với các nhà phân tích hoặc quản lý, việc đầu cơ thành công có thể mang đến cho họ danh tiếng nhanh nhất và những người khác sẽ theo sau những quyết định đầu tư của họ, họ cảm thấy thỏa mãn tâm lý và hạnh phúc với việc "outperforming" những người trong nghề, bạn bè, hoặc thậm chí là gia đình của họ cảm thấy tin tưởng hơn.

Lý do khác cho việc đầu cơ, lướt sóng liên tục là chúng ta thường có xu hướng mong muốn đạt được một mức lợi nhuận tối đa, nhưng tối đa là bao nhiêu thì chúng ta không xác định được.

Việc kiểm soát tâm lý trong đầu tư là rất khó, chúng ta luôn bị ảnh hưởng quá nhiều bởi những thông tin hoặc sự kiện xảy ra trên thị trường. Kết quả của những việc trên là tâm lý chi phối quyết định, ảnh hưởng tới kết quả đầu tư của mình.

Ảnh hưởng của các kênh truyền thông đại chúng trên thị trường tài chính

Chúng ta không phủ nhận thông tin mang lại từ các kênh truyền thông đại chúng như truyền hình, báo chí… rất phong phú và hữu ích. Nhà đầu tư có thể thu thập được thông tin đa chiều về doanh nghiệp trên nhiều báo khác nhau với quan điểm phân tích khác nhau.

Tuy nhiên, các từ ngữ mang ý nghĩa tiêu cực trên các kênh truyền thông sẽ ảnh hướng đến tâm lý nhà đầu tư. Các từ ngữ tiêu cực có thể làm tăng tâm lý bi quan của nhà đầu tư và gây áp lực tới giá của chứng khoán những ngày sau đó. Trên thực tế, các thông tin tiêu cực có thể phù hợp hoặc không phù hợp với điều kiện thị trường hiện tại.

Lời khuyên dành cho các nhà đầu tư để kiểm soát tâm lý

+ Học cách nhận biết cảm xúc của bạn, điển hình trong trường hợp thị trường quá tốt hoặc quá xấu, bạn sẽ thấy được cảm xúc đó. Bạn có thể thấy hạnh phúc khi giá chứng khoán tăng hoặc buồn bã khi giá chứng khoán giảm. Đừng để những cảm xúc vô dụng đó ảnh hưởng tới công việc của bạn.

+ Loại bỏ tâm lý đánh bạc hoặc muốn chiến thắng người khác bằng việc đưa ra các dự đoán. Xây dựng một chiến lược đầu tư hợp lý không thể gây tổn thương cho bạn trong dài hạn.

+ Đừng nhìn vào giá của chứng khoán hàng ngày, những biến động giá hàng ngày là tất nhiên và nó không phản ánh thay đổi đáng kể vào giá trị của chứng khoán mà bạn sở hữu.

+ Lập một kế hoạch đầu tư về lợi nhuận và xác định mức độ rủi ro mình có thể chấp nhận, quản lý danh mục đầu tư của bạn theo kế hoạch đó và đừng cố gắng đạt được càng nhiều lợi nhuận càng tốt.