Sự thật nhức nhối tại NXB Giáo dục Việt Nam

Kiểm tra xác suất một số hợp đồng cung cấp giấy in của Công ty Phùng Vĩnh Hưng cho NXB Giáo dục Việt Nam (1/3 tổng lượng giấy in đã cung cấp, tương ứng hơn 528 tỉ đồng), phát hiện giá giấy in công ty bán cho NXB Giáo dục Việt Nam cao bình quân gấp khoảng 1,7 lần giá công ty nhập khẩu trực tiếp (tương ứng số tiền chênh lệch khoảng 210 tỉ đồng)...

Như Báo CAND đã thông tin, ngày 13/2, Cơ quan CSĐT Cơ quan CSĐT Bộ Công an đã ra quyết định khởi tố vụ án “Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ” và “Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng” xảy ra tại Công ty TNHH Một thành viên Nhà Xuất bản giáo dục Việt Nam (NXB Giáo dục Việt Nam) thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo (Bộ GD-ĐT) và bắt tạm giam 4 bị can. Vậy NXB Giáo dục Việt Nam đã có những sai phạm gì?

Trước đó, cuối tháng 12/2022, Thanh tra Chính phủ đã có kết luận thanh tra chuyên đề về công tác quản lý nhà nước về giáo dục, đào tạo, thời kỳ thanh tra từ năm 2014 đến hết năm 2018. Những sai phạm liên quan đến NXB Giáo dục Việt Nam đã được Thanh tra Chính phủ chỉ rõ.

Nhiều bất thường trong lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in

Theo Thanh tra Chính phủ, trong giai đoạn thanh tra từ năm 2014 - 2018, việc xác định nhu cầu sản xuất của NXB Giáo dục Việt Nam không sát thực tế, do đó lượng hàng tồn kho lớn (chủ yếu là giấy in), làm tăng chi phí lãi vay, dẫn đến giảm hiệu quả sử dụng vốn.

Từ tháng 8/2017 trở về trước, NXB Giáo dục Việt Nam chưa ban hành quy định về lựa chọn nhà thầu in sách giáo khoa, cung cấp vật tư, giấy in... để áp dụng thống nhất trong doanh nghiệp bảo đảm mục tiêu công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế. NXB chưa bổ sung đăng ký kinh doanh nhập khẩu giấy in hoặc tổ chức thực hiện ủy thác nhập khẩu giấy in để giảm bớt chi phí trung gian, tiết kiệm chi phí, giảm giá thành SGK. Cùng với đó, NXB Giáo dục Việt Nam sử dụng giấy in định lượng thấp, thấp hơn định lượng giấy in sách thường theo Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 8694:2011.

Đặc biệt, từ trước năm 2014 và trong giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2019, NXB Giáo dục Việt Nam chỉ thu thập báo giá của một số ít nhà thầu cung cấp giấy in, chỉ có 2-3 đơn vị được NXB Giáo dục Việt Nam lựa chọn cung cấp giấy in sách giáo khoa trong một năm, lặp đi lặp lại trong nhiều năm.

Riêng giai đoạn 2014-2019, Công ty cổ phần giấy Phùng Vĩnh Hưng được lựa chọn cung cấp chiếm 83,1% số lượng giấy của NXB Giáo dục Việt Nam (tương ứng hơn 1.890 tỉ đồng). Kiểm tra xác suất một số hợp đồng cung cấp giấy in của công ty này cho NXB Giáo dục Việt Nam (1/3 tổng lượng giấy in đã cung cấp, tương ứng hơn 528 tỉ đồng) thì phát hiện giá giấy in công ty bán cho NXB Giáo dục Việt Nam cao bình quân gấp khoảng 1,7 lần giá công ty nhập khẩu trực tiếp (tương ứng số tiền chênh lệch khoảng 210 tỉ đồng).

Kết luận thanh tra nêu rõ, những nội dung nêu trên cho thấy việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất sách giáo khoa theo phương thức chào hàng cạnh tranh của NXB Giáo dục Việt Nam có nhiều điểm bất thường, chưa bảo đảm công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.

Sai sót trong quá trình xây dựng giá gói thầu in sách giáo khoa, hạch toán

Kết luận Thanh tra cũng chỉ rõ, trong giai đoạn 2014-2018, quá trình xây dựng giá gói thầu in sách giáo khoa (SGK), hạch toán của NXB Giáo dục Việt Nam có sai sót dẫn đến gia đình học sinh (là khách hàng) phải mua SGK bằng giá NXB đã đăng ký giá từ năm 2011 (được ấn định trên bìa SGK) cao hơn giá SGK phải đăng ký đúng giá với số tiền khoảng 85 tỷ đồng. Việc lựa chọn nhà thầy cung cấp giấy in, nhà thầu in, phát hành, kinh doanh SGK còn một số thiếu sót, vi phạm dẫn đến giá SGK được NXB Giáo dục Việt Nam đăng ký từ năm 2011 cao bất hợp lý. NXB Giáo dục Việt Nam chưa thực hiện rà soát cơ cấu chi phí và giá thành, định mức, kế hoạch sản xuất kinh doanh, tỷ lệ chiết khấu của SGK cao, chưa thiện hiện tiết kiệm chi phí nhằm giảm giá thành SGK…

Trong khi NXB Giáo dục Việt Nam là doanh nghiệp thống lĩnh thị trường, doanh nghiệp độc quyền biên tập, thiết kế, chế bản, xuất bản, in, phát hành, kinh doanh SGK đối với SGK được biên soạn theo Nghị quyết số 40/2000/QH10, gia đình học sinh phải mua SGK theo giá ấn định trên bìa sách. Như vậy, NXB Giáo dục Việt Nam có hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, lạm dụng vị trí độc quyền bị cấm theo quy định của Luật Cạnh tranh; xây dựng mức giá để đăng ký giá sai so với hướng dẫn của cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định.

Có dấu hiệu “lợi ích nhóm”

Theo Thanh tra Chính phủ, ngày 11/4/2013, Bộ GD-ĐT ban hành văn bản số 2372 về việc sử dụng sách, tài liệu tham khảo trong trường phổ thông, có nội dung hướng dẫn "sách bài tập do NXB Giáo dục Việt Nam tổ chức biên soạn dựa theo sách giáo khoa, được Bộ GD-ĐT thẩm định, cho phép xuất bản, in và phát hành".

Thực tế, việc tổ chức biên soạn, biên tập, xuất bản, in ấn và tổng phát hành các loại sách bài tập, sách tham khảo thuộc chức năng, nhiệm vụ của NXB Giáo dục Việt Nam (là đơn vị thống lĩnh thị trường, độc quyền tổ chức biên soạn, biên tập, xuất bản, in và phát hành sách bài tập).

Vì thế, việc nêu sách bài tập được Bộ GD-ĐT thẩm định, cho phép xuất bản, in và phát hành tại văn bản trên là không đúng chức năng, nhiệm vụ của Bộ GD-ĐT.

Mặc dù Bộ GD-ĐT ban hành Thông tư số 21/2014/TT-BGDĐT ngày 7/7/2014 quy định về quản lý và sử dụng xuất bản phẩm tham khảo trong các cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông và giáo dục thường xuyên nhưng chưa kịp thời ban hành văn bản về việc dừng sử dụng Văn bản số 2372/BGD ĐT-GDTrH nêu trên. Do đó, gây nhầm lẫn cho học sinh, phụ huynh và xã hội, hiểu rằng sách bài tập được NXB Giáo dục Việt Nam xuất bản cũng là tài liệu bắt buộc phải mua kèm theo sách giáo khoa, dẫn đến thực tiễn hầu hết gia đình học sinh khi mua sách giáo khoa đều mua sách bài tập kèm theo do NXB Giáo dục Việt Nam phát hành. Thanh tra Chính phủ xác định, có dấu hiệu “lợi ích nhóm” giữa Bộ GD-ĐT là cơ quan quản lý nhà nước với NXB trong việc in ấn, phát hành sách bài tập.