Phát triển bền vững dẫn dắt doanh nghiệp thích ứng, phục hồi qua đại dịch

Bên lề sự kiện Diễn đàn Doanh nghiệp phát triển bền vững (VCSF) 2021 lần thứ 8 và Lễ công bố Top 100 doanh nghiệp bền vững tại Việt Nam (CSI) 2021 lần thứ 6, phóng viên TTXVN đã có cuộc trao đổi với ông Phạm Tấn Công, Chủ tịch VCCI, Chủ tịch VBCSD về một số nội dung liên quan tới nỗ lực thực hiện mục tiêu: “Hướng tới thập kỷ phát triển bền vững tốt đẹp hơn: Không để ai bị bỏ lại phía sau”. 

Ông đánh giá như thế nào về việc thực thi các mục tiêu phát triển bền vững của Việt Nam trong những năm gần đây?

Kể từ khi Chương trình Nghị sự 2030 của Liên Hợp Quốc được thông qua, tiến trình đạt tới sự phát triển thịnh vượng và hài hòa dưới cả 3 góc độ kinh tế-xã hội-môi trường tại mỗi quốc gia giờ đây đã có đích đến cụ thể và thống nhất. Trong gần 6 năm theo đuổi thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể trên các lĩnh vực kinh tế, xã hội và môi trường. Xét trên phạm vi toàn cầu, thứ hạng của Việt Nam về kết quả thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững liên tục tăng trong giai đoạn 2016 - 2021. Điều này giúp vị thế của Việt Nam trên bảng xếp hạng toàn cầu cũng được cải thiện không ngừng với chuỗi tăng về thứ hạng, từ vị trí 88/149 quốc gia năm 2016 lên vị trí 51/165 quốc gia năm 2021.

Việt Nam được đánh giá đã và đang thực hiện tốt một số chỉ tiêu về xóa đói nghèo; một số khía cạnh trong đảm bảo nền giáo dục có chất lượng, công bằng, toàn diện và thúc đẩy cơ hội học tập suốt đời cho tất cả mọi người. Đồng thời, cải thiện trong các khía cạnh trao quyền lực và cơ hội tham gia chính trị cho phụ nữ; đảm bảo đầy đủ và quản lý bền vững tài nguyên nước và hệ thống vệ sinh cho tất cả mọi người, đặc biệt là mục tiêu tăng cường phương thức thực hiện và thúc đẩy đối tác toàn cầu vì sự phát triển bền vững…

Một số mục tiêu khác như đảm bảo tăng trưởng kinh tế bền vững, toàn diện, liên tục; tạo việc làm đầy đủ, năng suất và việc làm tốt cho mọi người; xây dựng cơ sở hạ tầng có khả năng chống chịu cao, thúc đẩy công nghiệp hóa bao trùm và bền vững, tăng cường đổi mới... về cơ bản Việt Nam vẫn có thể đạt được nếu có thể “hóa giải” được một số tồn tại, vướng mắc.

Tuy nhiên, một số mục tiêu Việt Nam khó có thể đạt được trong năm 2030. Đó là mục tiêu đảm bảo khả năng tiếp cận nguồn năng lượng bền vững, đáng tin cậy và có khả năng chi trả cho tất cả mọi người Việt Nam; đặc biệt là phát triển đô thị, nông thôn bền vững. Đây cũng là một trong những mục tiêu dự kiến sẽ gây nên không ít thách thức cho Việt Nam trong tiến trình hiện thực hóa vào năm 2030 bởi cho đến hiện tại, chỉ có 3 trong số 10 chỉ tiêu (chiếm 30%) thuộc mục tiêu chung này đã được Việt Nam hoàn thành hoặc cơ bản hoàn thành.

Đến thời điểm này, trong số 17 mục tiêu phát triển bền vững, Việt Nam chỉ được đánh giá ở mức “hoàn thành” đối với 2/17 mục tiêu là chất lượng giáo dục và tiêu thụ, sản xuất có trách nhiệm. Mặc dù quãng đường phía trước để thực hiện mục tiêu phát triển bền vững còn nhiều chông gai, nhưng việc Việt Nam đã dần vươn lên những vị trí cao hơn bảng xếp hạng đã cho thấy những nỗ lực không ngừng nghỉ của cả hệ thống chính trị, doanh nghiệp và người dân trong quá trình thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững đã được cam kết.

Đặc biệt, tại Hội nghị thượng đỉnh khí hậu COP26, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã khẳng định, mặc dù là nước đang phát triển mới chỉ bắt đầu tiến hành công nghiệp hóa trong hơn 3 thập kỷ qua, song với lợi thế về tiềm năng năng lượng tái tạo, Việt Nam sẽ xây dựng và triển khai các biện pháp giảm phát thải khí nhà kính mạnh mẽ bằng nguồn lực của mình, cùng với sự hợp tác và hỗ trợ của cộng đồng quốc tế, để đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Nỗ lực thúc đẩy và thực thi phát triển bền vững đã tác động như thế nào đến cộng đồng doanh nghiệp thời gian vừa qua, thưa ông?

Phát triển bền vững đối với các doanh nghiệp có thể hiểu đơn giản là chiến lược quản trị doanh nghiệp thích ứng được với mọi hoàn cảnh, dựa trên cơ sở bảo đảm hài hòa các lợi ích về kinh tế (lợi nhuận, doanh thu) với lợi ích của người lao động và bảo vệ môi trường. Chính vì vậy, trong những năm trở lại đây, nhiều doanh nghiệp dần chuyển dịch định hướng, chiến lược kinh doanh từ “kinh doanh vì lợi nhuận” sang kinh doanh có trách nhiệm.

Qua 4 đợt dịch COVID-9, phát triển bền vững không chỉ là “kim chỉ nam” trong trạng thái ổn định mà còn đóng vai trò quan trọng dẫn dắt doanh nghiệp thích ứng và phục hồi khi đối mặt với khủng hoảng. Đặc biệt là đối với các doanh nghiệp thực hiện chiến lược phát triển bền vững nói chung và áp dụng Bộ chỉ số doanh nghiệp bền vững (CSI) do VCCI xây dựng nói riêng, đã cho thấy sức chống chịu tốt hơn hẳn so với mặt bằng chung. Các doanh nghiệp này có sức bền dẻo dai hơn, nên khả năng phục hồi cũng cao hơn.

Đại dịch COVID-19 theo một cách nào đó, là “cú hích” quan trọng để các doanh nghiệp thay đổi tư duy nhìn nhận về khủng hoảng. Từ đó, có sự chuẩn bị và đầu tư, thậm chí tập trung nhiều nguồn lực hơn cho việc thiết lập khung quản lý rủi ro và kế hoạch hoạt động kinh doanh liên tục. Khi khủng hoảng xảy ra, doanh nghiệp có thể khởi động ngay cơ chế phòng ngự và khắc phục sự cố nhằm phục hồi và phát triển bền vững hơn. Đến khi dịch được khống chế, kinh tế phục hồi, trên cơ sở những lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp đã tạo dựng từ nguồn nhân lực và niềm tin của người lao động với doanh nghiệp, doanh nghiệp sẽ có nền tảng vững vàng để sớm khôi phục và quay trở lại quỹ đạo tăng trưởng.

Theo ông, đâu là thách thức lớn nhất đối với cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam trong thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững thời gian tới?

Đó chính là nhận thức và năng lực của toàn hệ thống (con người, cơ sở hạ tầng, tài chính và thể chế) còn thấp, làm cho những thói quen cũ trong sản xuất đời sống và quản lý chậm thay đổi. Nhận thức về phát triển bền vững của không ít cơ quan, doanh nghiệp và người dân còn chưa đầy đủ, thiếu thống nhất. Các chính sách kinh tế - xã hội còn thiên về tăng trưởng nhanh về kinh tế và ổn định xã hội mà chưa quan tâm đúng mức đến tính bền vững khi khai thác, sử dụng tài nguyên thiên nhiên, gắn với bảo vệ môi trường…

Nguồn lực tài chính để thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững ở Việt Nam chủ yếu vẫn là nguồn lực công, trong khi đó cân đối ngân sách Nhà nước và dư địa để mở rộng quy mô động viên ngân sách Nhà nước đang đối mặt với nhiều thách thức. Việc huy động nguồn lực tư nhân, các nguồn lực trong xã hội lại hạn chế, khi mà các doanh nghiệp tư nhân chủ yếu là nhỏ và siêu nhỏ, năng lực cạnh tranh và hiệu quả hoạt động thấp, còn các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài lại chưa tạo được sự lan tỏa về năng suất và công nghệ trình độ cao.

Thêm nữa, nhiều doanh nghiệp Việt vẫn đang sử dụng công nghệ lạc hậu, năng suất lao động thấp, sức cạnh tranh không cao, trình độ phát triển khoa học công nghệ (nhất là nghiên cứu, phát triển và chuyển giao công nghệ) còn thấp. Tài nguyên thiên thiên bị suy giảm, một phần bị hủy hoại do phương thức tăng trưởng còn nặng theo chiều rộng, sử dụng năng lượng hóa thạch là nguyên liệu đầu vào, trong khi trình độ sử dụng công nghệ mới để giảm tiêu hao vật chất còn thấp.

Đáng chú ý, dịch COVID-19 đang tác động tiêu cực đến đời sống kinh tế - xã hội toàn cầu, khiến các chuỗi cung ứng sản xuất bị ngưng trệ, nhiều lĩnh vực dịch vụ phải đóng cửa, ảnh hưởng lớn đến hoạt động của doanh nghiệp phát triển bền vững tại Việt Nam.

Trên hành trình thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững, VCCI sẽ đồng hành cùng với cộng đồng doanh nghiệp ra sao?

Trong những năm qua, VCCI và VBCSD đã luôn phát huy vai trò định hướng, hỗ trợ doanh nghiệp trong thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững. Theo đó, phối hợp cùng các bộ, ngành, địa phương thực hiện các sáng kiến như: tổ chức các diễn đàn đối thoại chính sách về phát triển bền vững ; thực hiện chương trình đánh giá xếp hạng doanh nghiệp bền vững dựa trên bộ chỉ số doanh nghiệp bền vững CSI; huy động sự tham gia của doanh nghiệp trong việc thực hiện Chiến lược tăng trưởng xanh cũng như Diễn đàn cấp cao vì mục tiêu xanh toàn cầu 2030 (Diễn đàn P4G); triển khai sáng kiến về nền kinh tế tuần hoàn...

VCCI và VBCSD cũng đã kiến nghị, tư vấn và tham mưu Chính phủ thực hiện các giải pháp giải quyết các thách thức trong các mô hình đối tác công tư (PPP) nhằm tạo môi trường đầu tư thuận lợi, thu hút sự tham gia của cộng đồng doanh nghiệp trong thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững của Việt Nam.

Song song đó, VCCI và VBCSD cũng tích cực khuyến khích và hỗ trợ doanh nghiệp áp dụng các mô hình kinh doanh bền vững, công nghệ sản xuất sạch hơn, sử dụng hiệu quả tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường; thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo và đẩy mạnh thực hiện hiệu quả các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa. Đồng thời, hỗ trợ nâng cao năng suất lao động trong doanh nghiệp; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, nâng cao năng lực quản lý, quản trị doanh nghiệp...

Trân trọng cảm ơn ông!