Những thương vụ M&A “bom tấn”: Dấu ấn nhà đầu tư ngoai và các tập đoàn tư nhân

Thị trường mua bán và sáp nhập (M&A) năm 2019 khép lại bằng hàng loạt thương vụ lớn, với sự dẫn dắt của các nhà đầu tư Hàn Quốc, Nhật Bản và xu hướng tái cấu trúc của các tập đoàn tư nhân lớn của Việt Nam.

Nhà đầu tư Hàn Quốc, Nhật Bản dẫn dắt cuộc chơi

Nổi bật nhất năm 2019 thuộc khối ngoại là các nhà đầu tư đến từ Hàn Quốc, Nhật Bản. Khẩu vị của cặp “song mã” này trên thị trường M&A vẫn là đầu tư mua cổ phần các doanh nghiệp thuộc khối tài chính - ngân hàng, hàng tiêu dùng, dược phẩm…

Thương vụ đáng chú ý nhất là Tập đoàn SK (Hàn Quốc) đầu tư khoảng 23.300 tỷ đồng để mua cổ phiếu của Vingroup và trở thành đối tác chiến lược của Vingroup.

SK là cái tên không xa lạ, khi năm 2018 đã rót vốn mua cổ phần của Masan và PV Oil, mới đây, SK đã hợp tác lập quỹ 860 triệu USD chuyên đầu tư vào các doanh nghiệp Việt Nam.

Vào tháng 11/2019, Ngân hàng KEB Hana Bank (Hàn Quốc) cũng đã chi 20.208 tỷ đồng mua lại 15% vốn điều lệ của Ngân hàng Đầu tư và Phát triển (BIDV) để trở thành cổ đông lớn thứ hai tại BIDV. Đây là một thương vụ đầu tư vào ngành tài chính - ngân hàng đáng chú ý nhất sau 2-3 năm trầm lắng. Giới quan sát nhận định, với việc mua lại 15% cổ phần BIDV, KEB Hana đang khởi đầu làn sóng mới trong đầu tư tài chính vào Việt Nam.

Cái tên thứ 3 gây chú ý trong Danh sách 10 thương vụ M&A năm 2019 là Samsung SDS. Khác với SK hay Hana đầu tư tài chính, Samsung SDS chọn lĩnh vực công nghệ. Theo đó, Samsung SDS đã đầu tư hơn 848 tỷ đồng mua 25% cổ phần, trở thành nhà đầu tư chiến lược của Tập đoàn CMC. Dù thương vụ không quá lớn, nhưng Nhóm nghiên cứu Diễn đàn M&A (MAF) đánh giá, “đây là thương vụ mở màn, có ý nghĩa dẫn dắt dòng vốn đầu tư vào lĩnh vực công nghệ, nơi mà Việt Nam đang trở thành cái nôi start-up hứa hẹn thu hút dòng vốn ngoại trong thời gian tới”.

Trong khi đó, khẩu vị các nhà đầu tư đến từ đất nước mặt trời mọc vẫn là mảng tiêu dùng, tài chính, công nghệ. Năm 2019, Mitsui mua hơn 35 % cổ phần của "vua tôm” Minh Phú. Việc chi 153 triệu USD vào Minh Phú cho thấy, Mitsui kỳ vọng vào nhà sản xuất tích hợp tôm lớn nhất thế giới từ nuôi đến chế biến và bán hàng của Việt Nam.

Taisho tiếp tục là doanh nghiệp Nhật Bản đầu tư lớn vào ngành dược phẩm trong năm 2019. Công ty chiếm tới 13,5% thị phần OTC ở Nhật Bản đã nâng tỷ lệ sở hữu tại Dược Hậu Giang lên gần 51% và biến Dược Hậu Giang trở thành công ty con của tập đoàn này để thực hiện chiến lược đẩy mạnh bán hàng tại ASEAN cũng như khu vực Đông Á.

Dù đang sở hữu 9 công ty con và 1 trung tâm phân phối thuốc tại Singapore, nhưng duy nhất ở Việt Nam, Taisho chưa thể chiếm thị phần như tại các quốc gia khác, do sự hiện diện của Sanofi, GSK hay Novartis… Vì vậy, sự tham chiến của Taisho sẽ khiến thị trường dược phẩm thời gian tới sẽ rất sôi động.

Thương vụ đáng chú ý nữa thuộc về Công ty Bảo hiểm Nhân thọ Sumitomo (Sumitomo Life) khi đã chi ra khoảng 4.012 tỷ đồng (173 triệu USD) để mua thêm hơn 41 triệu cổ phiếu của Tập đoàn Bảo Việt (BVH), chính thức nâng tỷ lệ sở hữu tại BVH từ 17,48% lên 22,09% vốn điều lệ.

Khối nội trỗi dậy

Điểm nổi trội của thị trường M&A năm 2019 là sự trỗi dậy của khối nội trong vai trò bên mua, khi Danh sách 10 thương vụ M&A 2019 xuất hiện hàng loạt thương vụ lớn.

Đó là thương vụ hợp nhất, hoán đổi cổ phần giữa VinCommerce và VinEco (Vingroup) với Masan Comsumer (Masan Group) để thành lập một tập đoàn hàng tiêu dùng - bán lẻ hàng đầu Việt Nam. Theo đó, Vingroup hoán đổi toàn bộ cổ phần trong VinCommerce thành cổ phần của công ty mới sau sáp nhập. Masan Group nắm quyền kiểm soát hoạt động, Vingroup là cổ đông lớn. Công ty mới sở hữu mạng lưới hơn 2.600 siêu thị và cửa hàng VinMart & VinMart+ tại 50 tỉnh, thành phố với hàng triệu khách hàng; hệ thống 14 nông trường công nghệ cao VinEco, 30.000 ha diện tích đất nông nghiệp cùng nguồn lực và 20 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực sản xuất hàng tiêu dùng từ Masan.

Đây được xem là cú bắt tay lịch sử giữa 2 tập đoàn tư nhân rất lớn của Việt Nam và đó là thương vụ được đánh giá rất cao cả về tính chất, quy mô lẫn giá trị cộng hưởng.

Thương vụ M&A đáng chú ý tiếp theo là Vinamilk với GTN Foods (Mộc Châu Milk) - thương vụ lớn nhất nội bộ ngành sữa từ trước đến nay, xác lập vị thế cũng như chiến lược, tham vọng chi phối thị trường của ông lớn Vinamilk. Theo đó, Vinamilk đã mua vào hơn 79,5 triệu cổ phiếu chính thức hoàn tất việc nâng tỷ lệ sở hữu tại GTNFoods lên 75%.

Bà Mai Kiều Liên, Tổng giám đốc Vinamilk chia sẻ, Vinamilk mong muốn M&A GTNfoods để tăng thị phần sữa. Theo đó, việc M&A để tạo thành "bó đũa" khó có thể bẻ gãy bởi bất kỳ đối thủ trong và ngoài nước nào.

Một thương vụ khác cũng thu hút sự chú ý đặc biệt của dư luận là thương vụ Gelex - Viglacera (VGC). Gelex đã mua 37 triệu cổ phiếu VGC và Thiết bị điện Gelex (thuộc Gelex) đã mua 27 triệu cổ phiếu. Như vậy, tổng lượng sở hữu của nhóm Gelex nắm giữ sau giao dịch lên gần 112 triệu cổ phiếu, chiếm gần 25% vốn Viglacera. Thương vụ này đã lọt vào Danh sách 10 thương vụ M&A 2019, ngoài yếu tố M&A giữa 2 doanh nghiệp nội là việc Gelex chuyển hướng đầu tư thêm vào mảng sản xuất vật liệu xây dựng và bất động sản khu công nghiệp.

M&A 2020 sẽ đạt 7,5 tỷ USD

Nhóm Nghiên cứu Diễn đàn M&A và CMAC Institute dự báo giá trị M&A năm 2020 tiếp tục ở quy mô 7 - 7,5 tỷ USD, tương đương với giá trị M&A năm 2018 và 2019. Như vậy, trong 3 năm liên tiếp (2017 - 2019) quy mô thị trường mỗi năm đã ở mức bình quân 7 tỷ USD, cao hơn với giai đoạn từ 2014 - 2016 với quy mô 5 tỷ USD. Trong khảo sát mới đây của CMAC, 65% các nhà môi giới M&A tại Việt Nam cho rằng, bất chấp mong muốn của các nhà đầu tư, năm 2020 sẽ tiếp tục là một năm khó khăn, khi việc chốt thương vụ giữa bên mua và bên bán được nhìn nhận là không hề đơn giản.

Qua những động thái của năm 2019, có thể nhận định, năm 2020, các nhà đầu tư Hàn Quốc sẽ tiếp tục là nhà đầu tư số 1 tại thị trường Việt Nam.

“Để thị trường đạt một tầm cao mới thì vẫn cần chờ đợi những thương vụ lớn, cũng như chờ đợi các động thái mạnh mẽ hơn của Chính phủ và các doanh nghiệp”, ông Đặng Xuân Minh, Tổng Giám đốc Công ty AVM - Trưởng nhóm nghiên cứu nhận định.

Theo Nhóm nghiên cứu Diễn đàn M&A, hoạt động M&A năm 2020 sẽ sôi nổi cùng xu hướng tái cấu trúc các tập đoàn tư nhân. Xu hướng này đã diễn ra từ một vài năm trước với các thương vụ mang tính chất tái cấu trúc của Thủy sản Hùng Vương, Hoàng Anh Gia Lai và năm 2019 với một loạt động thái M&A, tái cấu trúc để chuyển hướng chiến lược từ bất động sản và đa ngành sang sản xuất công nghiệp của Vingroup.

Bên cạnh đó, trong những năm qua, các nhà đầu tư từ châu Á gồm Hàn Quốc, Nhật Bản, Thái Lan và Singapore đang là những nhà đầu tư chính tại thị trường Việt nam. Thị trường cũng đang chứng kiến những thương vụ từ Hồng Kông và Trung Quốc tại một số ngành, lĩnh vực. Tuy nhiên, qua những động thái của năm 2019 thì có thể nhận định, năm 2020 các nhà đầu tư Hàn Quốc sẽ tiếp tục là nhà đầu tư số 1 tại thị trường Việt Nam.

Trong khi đó, cơ hội từ thoái vốn doanh nghiệp nhà nước vẫn còn bỏ ngỏ. Năm 2019, như đánh giá của Chính phủ và các nhà đầu tư, tình hình cổ phần hóa và thoái vốn doanh nghiệp nhà nước còn chậm. Các nhà đầu tư đã kỳ vọng nhiều vào việc thoái vốn nhà nước tại các doanh nghiệp lớn, tuy nhiên, thực tiễn cho thấy trong giai đoạn hiện tại cơ hội này vẫn chỉ là tiềm năng. Việc thoái vốn nhà nước tại các doanh nghiệp lớn sẽ phụ thuộc vào sự quyết liệt của Chính phủ trong giai đoạn tới, cũng như tháo gỡ những khó khăn trong vấn đề thực thi.

“Trong năm 2019 và những năm tiếp theo, các thương vụ M&A tiếp tục tập trung vào lĩnh vực hàng tiêu dùng, bán lẻ và bất động sản. Ngoài ra, các lĩnh vực viễn thông, năng lượng, hạ tầng, dược phẩm, giáo dục được kỳ vọng sẽ đóng góp giá trị đáng kể cho hoạt động M&A tại Việt Nam trong giai đoạn tới”, ông Minh nhận xét.