Những câu hỏi xoay quanh câu chuyện đấu thầu vàng miếng

Đầu giờ sáng ngày 6/5, giá vàng miếng SJC tiếp tục duy trì sức “nóng”, leo lên 86,5 triệu đồng/lượng, thiết lập mức giá cao nhất mọi thời đại. Theo đó, chênh lệch giữa giá vàng miếng SJC và giá vàng thế giới tiếp tục mở rộng biên độ, kéo lên 15,2 triệu đồng/lượng. Chênh lệch giá mua và bán vẫn lên đến hàng triệu đồng, đẩy hết rủi ro cũng như thiệt đơn thiệt kép cho người mua vàng.

Nghịch lý càng đấu thầu, giá vàng miếng càng tăng cao

Báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư tại phiên họp thường kỳ Chính phủ tháng 4 cho hay, chỉ số giá vàng trong nước tăng 6,95% so với tháng trước và tăng trên 17% so với tháng 12/2023. Giá vàng đã tăng 28,62% so với cùng kỳ năm trước. Bình quân 4 tháng đầu năm, giá vàng trong nước tăng 20,75%.

Trong bối cảnh giá vàng trong nước liên tục tăng “phi mã”, Phó thủ tướng Lê Minh Khái đã nhấn mạnh cần có giải pháp khắc phục hiệu quả cả về ngắn hạn và dài hạn; bảo đảm quản lý vàng an toàn, lành mạnh, hiệu quả, bền vững, phù hợp với nhu cầu thực tế của người dân, liên thông với các thị trường liên quan, tránh tình trạng lợi dụng tình hình để buôn lậu, đầu cơ, thao túng thị trường, kinh doanh vàng trái quy định của pháp luật để trục lợi.

Theo đó, hoạt động đấu thầu vàng là giải pháp được Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đưa ra với kỳ vọng tăng cung ra thị trường, qua đó giảm chênh lệch giá vàng miếng với thế giới được mong chờ và kỳ vọng nhất trong thời gian qua.

Tuy nhiên, trái với kỳ vọng, giá vàng miếng liên tục neo ở mức giá cao, thậm chí không ngừng phá đỉnh khi NHNN đã 4 lần tổ chức đấu thầu vàng miếng nhưng có tới 3 lần thất bại do không đủ số lượng doanh nghiệp bỏ phiếu.

Lần duy nhất tổ chức thành công là hôm 23/4, song chỉ bán được 20% số lượng vàng chào thầu cho 2 đơn vị là ACB và SJC, phiên đấu thầu bị "ế" 13.400 lượng vàng.

Ngày 3/5 vừa qua, NHNN lần thứ 4 tổ chức phiên đấu thầu 16.800 lượng vàng miếng SJC. Tuy nhiên, chỉ có một đơn vị nộp phiếu tham dự. Do đó, phiên đấu thầu tiếp tục bị hủy.

Nếu tính từ ngày 22/4 - thời điểm NHNN bắt đầu tổ chức phiên đấu thầu vàng miếng đầu tiên, giá vàng miếng SJC đã tăng thêm 3 triệu đồng/lượng.

Theo các chuyên gia, NHNN vẫn đang nỗ lực điều hành quản lý thị trường vàng thông qua các biện pháp đấu thầu vàng miếng, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương trong quản lý rà soát kinh doanh vàng.

Tuy nhiên, việc kéo giảm giá vàng không thể một sớm một chiều do một trong những nguyên nhân là các doanh nghiệp kinh doanh vàng bạc còn “e ngại” tham gia đấu thầu vàng miếng, nhất là khi các phiên đấu giá vàng miếng với mức giá khởi điểm cao sẽ khó kéo được giá vàng SJC đi xuống.

Ai đang quyết định giá vàng?

Theo một chuyên gia từ Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam, việc đấu thầu vàng sai lầm ngay từ đầu khi áp đặt mức giá cọc và tham chiếu cao nên mục tiêu kéo giá xuống hoàn toàn thất bại.

"Giá thế giới tính cả thuế phí khoảng 74 triệu đồng/lượng. Trong khi đó, giá cọc ở Việt Nam lên tới gần 83 triệu đồng/lượng. Bản thân NHNN đã định giá vàng cao như vậy làm sao mà kéo được giá xuống sau đấu thầu? Liệu rằng mục tiêu thực sự có phải kéo giá vàng trong nước xuống không?", vị này đặt câu hỏi.

Cũng phải nhắc lại rằng đấu thầu vàng chỉ là giải pháp tình thế, giải pháp căn cơ cho các vấn đề của thị trường vàng vẫn là sửa đổi Nghị định 24 với quy định độc quyền sản xuất vàng miếng SJC, độc quyền nhập khẩu nguyên liệu vàng của NHNN. Nói đơn giản là trả vàng về cho thị trường vận hành chứ NHNN là cơ quan quản lý nhà nước về chính sách tiền tệ, không nên trực tiếp gánh trách nghiệm cân bằng cung - cầu thông qua xuất - nhập khẩu và điều tiết thị trường vàng. Chuyện này, Thủ tướng Chính phủ cũng nhắc nhiều lần, NHNN cũng thống nhất, chỉ có điều không hiểu vì sao cứ trì hoãn mãi chưa thực hiện.

Một vấn đề khác được đặt ra. Đó là ai đang quyết định giá vàng miếng SJC trên thị trường? Hiện nay, đơn vị tham gia đấu giá thời điểm này dù giá cao nhưng vẫn có khả năng có lãi nhưng nhiều doanh nghiệp không tham gia đấu thầu khiến NHNN hủy đấu thầu 3 lần.

Nhiều ý kiến cho rằng quyền chủ động trên thị trường đang nằm trong tay các đơn vị kinh doanh vàng, bằng chứng là họ tính toán mua hay không mua vàng đấu thầu của NHNN. Bốn phiên đấu thầu vàng vừa qua đã chứng minh cho điều này.

Mặt khác, thời gian này khi giá vàng miếng SJC tăng cao, người dân có xu hướng chuyển qua mua vàng nhẫn. Điều đó dẫn tới thị trường khan vàng nhẫn, nhiều cửa hàng đã ra quy định mỗi khách hàng chỉ được mua 5 chỉ vàng nhẫn/ngày, nếu trên mức này sẽ có giấy hẹn tới lấy sau vài ngày, thậm chí cửa hàng còn thông báo khi nào có vàng sẽ thông báo cho khách.

Những ngày gần đây, trong khi giá vàng miếng SJC leo thang, vàng nhẫn ổn định sau đà giảm về 75 triệu đồng/lượng, tại cửa hàng Bảo Tín Minh Châu trên phố Trần Nhân Tông, dòng người vẫn xếp hàng dài kín cửa hàng chờ giao dịch vàng. Đa số khách hàng tới đây chủ yếu đều có nhu cầu mua thêm vàng nhẫn trong bối cảnh giá "hạ nhiệt".

Điều này cho thấy rõ ràng việc giá vàng miếng SJC tăng giá liên tục rất có lợi cho người kinh doanh vàng nhẫn.

Chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh cho biết, giá vàng SJC được NHNN quản lý nhưng với vàng nhẫn buông lỏng trong khi đây là một dạng tiền tệ.

"Đây không phải vàng trang sức mà là loại biến tướng không được quản lý nhiều năm nay. Cơ quan chức năng phải trả lời những câu hỏi này mới giải quyết được thị trường vàng, bởi vàng miếng SJC và vàng nhẫn có mối liên quan đến nhau", ông Ánh nói.