Nhiều dự án thủy điện tại Kon Tum lộ sai phạm

Chiếm dụng đất, đổ thải trái quy định, vi phạm Luật Đất đai 2013… là thực trạng diễn ra tại một số dự án thủy điện trên địa bàn tỉnh Kon Tum thời gian qua.

Điển hình, dự án Thủy điện Đắk Re (Công ty CP Thủy điện Thiên Tân làm chủ đầu tư, quy mô 60MW, diện tích sử dụng đất khoảng 192ha) đã thi công (năm 2016) khi chưa đủ điều kiện khởi công nhưng cơ quan chức năng không có biện pháp xử lý. Việc này thể hiện sự buông lỏng quản lý đất đai, đầu tư, xây dựng, Thanh tra Chính phủ xác định.

Tại thời điểm thanh tra (khi Luật đầu tư 2020 chưa có hiệu lực), dự án chậm tiến độ đủ điều kiện thu hồi tiền ký quỹ, nhưng cơ quan chức năng không thu hồi số tiền này. Cơ quan thanh tra yêu cầu chủ đầu tư nộp về tài khoản tạm giữ của Thanh tra Chính phủ tổng số tiền khoảng 21,5 tỷ đồng.

Bên cạnh đó, còn ghi nhận dấu hiệu hợp thức hóa cho việc thuê đất vượt nhu cầu của dự án. Cụ thể, theo chứng nhận đầu tư, diện tích sử dụng đất là khoảng 175ha (Kon Tum khoảng 146ha, Quảng Ngãi khoảng 28ha). Tháng 11/2019, UBND tỉnh Kon Tum giao, cho thuê đất khoảng 172ha (tăng khoảng 25ha so với chứng nhận đầu tư). Đến tháng 4/2020, tỉnh Kon Tum mới điều chỉnh chủ trương đầu tư.

Ngoài ra, quá trình thực hiện dự án, chủ đầu tư còn một số vi phạm như: không lập lại ĐTM (nhưng cơ quan chức năng không có biện pháp xử lý), trực tiếp đổ thải không đúng quy định, chiếm dụng đất trái phép để thi công.

Tương tự, là trường hợp dự án thủy điện Thượng Kon Tum (do Công ty CP Thủy điện Vĩnh Sơn –Sông Hinh, công ty liên kết của Tổng công ty Phát điện 3 làm chủ đầu tư). Công trình khai thác dòng chảy từ sông Đắk Nghé, bậc thang thủy điện thứ năm trên hệ thống sông Sê San gồm 2 tổ máy, dự án có tuyến năng lượng dài hơn 17km tại huyện Kon Rẫy và huyện Kon Plông, công suất 240MW). Tiến độ thực hiện từ năm 2010-2014, sau 4 lần được điều chỉnh, thời gian đầu tư dự án đến tháng 12/2020 đưa vào hoạt động.

Theo đó, được thực hiện trong thời gian dài (từ năm 2009 đến nay) và tỉnh Kon Tum đã có nhiều văn bản cho phép điều chỉnh thực hiện (tăng vốn đầu tư và quy mô sử dụng đất thay đổi) nhưng tiến độ dự án vẫn không đảm bảo.

Đáng chú ý, năm 2019, tỉnh Kon Tum đã điều chỉnh chủ trương đầu tư nhưng không thực hiện việc ký quỹ bảo đảm thực hiện dự án là trái quy định. Tổng số tiền ký quỹ chủ đầu tư phải nộp là khoảng 63 tỷ đồng, do dự án chậm tiến độ nên thu hồi số tiền ký quỹ bảo đảm là khoảng 31,5 tỷ đồng.

Ngoài ra, việc UBND tỉnh không yêu cầu chủ đầu tư nộp tiền bảo vệ, phát triển đất trồng lúa (khi chuyển mục đích khoảng 48ha đất trồng lúa sang phi nông nghiệp) gây thất thu ngân sách Nhà nước khoảng 4,7 tỷ đồng.

Những vi phạm nghiêm trọng cũng được cơ quan thanh tra chỉ rõ tại dự án thủy điện Đăk Psi 6 (do Công ty CP Thủy điện Đăk Psi 6 làm chủ đầu tư, tổng mức đầu tư ban đầu khoảng 340 tỷ đồng sau điều chỉnh lên thành 396 tỷ đồng, diện tích sử dụng khoảng 64ha).

Cụ thể, dự án được cấp quyết định chủ trương đầu tư khi báo cáo đánh giá tác động môi trường chưa được phê duyệt. Sở Kế hoạch và đầu tư tính thiếu tiền ký quỹ (khoảng 306 triệu đồng). Đồng thời, dự án khởi công khi chưa được giao đất, chưa hoàn thành chi trả bồi thường giải phóng mặt bằng (vi phạm Luật Đất đai 2013 và Luật Xây dựng 2014). Khi thi công, chủ đầu tư đã đổ đất thải trái phép, làm thu hẹp lòng sông Đăk Psi, vi phạm Nghị định 33 năm 2017.

Theo Thanh tra Chính phủ, việc phê duyệt bổ sung quy hoạch phát triển thủy điện nhỏ và vừa còn chưa quan tâm đúng mức đến ảnh hưởng tới môi trường, đất rừng.

Mặc dù năm 2019 UBND tỉnh đã có văn bản tạm dừng chủ trương khảo sát, đánh giá tiềm năng và lập hồ sơ bổ sung các công trình thủy điện vừa và nhỏ vào quy hoạch. Sau thời điểm ban hành văn bản, vẫn có 26 thủy điện được bổ sung quy hoạch trong năm.

UBND tỉnh cần rà soát, điều chỉnh, loại bỏ bớt các dự án thủy điện quy mô nhỏ và vừa tránh nguy cơ xảy ra lũ lụt, do thủy điện chiếm đất rừng, làm ảnh hưởng đến môi trường và mất tài nguyên rừng, Thanh tra Chính phủ nêu rõ.