Nhiều doanh nghiệp dệt may, đồ gỗ mất đơn hàng vì chậm chuyển đổi xanh

Theo các chuyên gia và hiệp hội doanh nghiệp, yêu cầu về chuyển đổi xanh, xanh hoá chuỗi cung ứng đã rất rõ ràng và tác động đến sức cạnh tranh, cơ hội nhận đơn hàng của nhà xuất khẩu

"Xanh" và "số" là hai từ quan trọng nhất mà các doanh nghiệp đang đeo đuổi nếu muốn thích ứng với yêu cầu của thị trường quốc tế. TS Võ Trí Thành - Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, nguyên Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương - cho biết như vậy tại Diễn đàn Đẩy mạnh liên kết hướng đến xuất khẩu xanh với chủ đề "Liên kết mạnh - xuất khẩu xanh", tổ chức chiều 25-5.

Diễn đàn này là một phần của Diễn đàn và Hội chợ Xuất khẩu TP HCM 2023, do Sở Công Thương chủ trì tổ chức tại Trung tâm Hội nghị triển lãm quốc tế Sài Gòn (quận 7) từ ngày 25 đến 28-5.

Theo TS Võ Trí Thành, nếu như trước đây, theo đuổi "tính xanh" là sự đánh đổi chi phí thì hiện nay, "xanh" nhằm bảo vệ sức cạnh tranh, cơ hội duy trì sản xuất, bán hàng ra quốc tế.

"Chưa bao giờ tính cưỡng bức tư duy "kinh tế xanh" lại mạnh mẽ như hiện nay. Mới đây, ngành dệt may thế giới còn yêu cầu nếu quá trình sản xuất phát sinh thừa vải hay sản phẩm bị lỗi thì không được phép tiêu hủy mà phải tái chế. Các quy định này được tính điểm trong đơn hàng" – ông Thành cập nhật và cho biết các doanh nghiệp đạt ESG (chỉ số môi trường, xã hội và quản trị) có đơn hàng tốt hơn, nhiều hơn. Trường hợp doanh nghiệp dệt may Việt Nam bị mất đơn hàng về tay Bangladesh thời gian qua là ví dụ.

=Dẫn chứng từ cuộc "lội ngược dòng" của ngành dệt may Bangladesh, ông Nguyễn Duy Minh, Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ logistics Việt Nam, cho biết năm 2021, kim ngạch xuất khẩu ngành dệt may Việt Nam đứng vị trí thứ 2 thế giới nhờ kiểm soát tốt dịch bệnh, tận dụng tốt đơn hàng xuất khẩu đồ bảo hộ, đồ phòng chống COVID-19. Thế nhưng, có khả năng Việt Nam phải mất vị trí này về tay đối thủ cạnh tranh Bangladesh. Năm 2022, Bangladesh có tới 153 nhà máy đạt chuẩn LEED (định hướng thiết kế về năng lượng và môi trường) đồng thời có 500 nhà máy đang nộp hồ sơ để nhận chứng nhận này.

Theo GS Nguyễn Mại - Chủ tịch Hiệp hội Đầu tư nước ngoài, xuất khẩu đồ gỗ Việt Nam 5 tháng đầu năm 2023 giảm đến 45% so với cùng kỳ năm trước. Một trong những nguyên nhân chính là do các quy định mới về nguồn gốc gỗ. Sắp tới, cao su, cà phê… trồng trên đất rừng sẽ không được EU nhập.

Các chuyên gia cho rằng chuyển đổi xanh là yêu cầu bắt buộc, thậm chí là mệnh lệnh của thị trường. Doanh nghiệp xuất khẩu Việt muốn tồn tại thì phải tuân theo mệnh lệnh đó. Tuy nhiên, theo TS Võ Trí Thành, giải pháp cho quá trình chuyển đổi xanh không thể do doanh nghiệp hay nhà nước muốn là làm được. Với đặc thù nền kinh tế đang phát triển, Việt Nam cần có sự nỗ lực từ hai phía.

GS Nguyễn Mại gợi ý, để đẩy mạnh liên kết hướng đến xuất khẩu xanh, các địa phương, doanh nghiệp cần hợp tác đầu tư về tăng trưởng xanh và kinh tế số.

Tại diễn đàn, Phó Chủ tịch UBND TP HCM Võ Văn Hoan cho hay TP HCM định hướng sẽ theo đuổi xuất khẩu xanh và phát triển sản xuất, công nghiệp đáp ứng các yêu cầu quốc tế về kinh tế tuần hoàn. Đây là một trong 12 chương trình trọng điểm "Phát triển doanh nghiệp và đổi mới sáng tạo" của thành phố trong giai đoạn 2020- 2025. TP HCM đang xây dựng, định hướng xây dựng một số cơ chế chính sách để thúc đẩy tăng trưởng xanh thực hiện hóa mục tiêu này.

"Thế giới đang đứng trước những xu hướng mới, nếu không theo kịp thì chúng ta sẽ tụt hậu và bị loại khỏi cuộc chơi. Với 15 Hiệp định thương mại tự do (FTA) mà nước ta đã tham gia ký kết và có hiệu lực, việc tuân thủ luật chơi mới về thương mại và đầu tư, đáp ứng quy định về tiêu chuẩn chất lượng, môi trường không chỉ là trách nhiệm trong thực thi các hiệp định mà còn giúp hàng hóa của nước ta rộng đường xuất khẩu và hưởng những ưu đãi về thuế của quốc gia nhập khẩu với các điểm cộng thể hiện tính "có trách nhiệm" như sản xuất "xanh", "bền vững", "thân thiện với môi trường" - Phó Chủ tịch UBND TP HCM nhấn mạnh.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải đánh giá cao TP HCM trong việc chủ động phối hợp với các đơn vị liên quan tổ chức diễn đàn. Thứ trưởng cho hay Việt Nam ghi nhận nhiều khó khăn, thách thức trong quý I-2023. Nhiều ngành hàng ghi nhận mức sụt giảm 30%-40% lượng đơn hàng, buộc doanh nghiệp phải cắt giảm lao động.

"Bên cạnh nhu cầu sụt giảm, những thị trường xuất khẩu truyền thống của Việt Nam ngày càng có yêu cầu cao về các yếu tố bền vững, cả về môi trường, xã hội, kinh tế trong toàn chuỗi cung ứng của sản phẩm. Vì vậy, để không bị loại khỏi cuộc chơi, xuất khẩu của Việt Nam cần đẩy mạnh liên kết theo hướng xanh" – Thứ trưởng nhìn nhận.