Nhà ở xã hội đã ít lại còn bán sai đối tượng

Tại các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM có rất ít các dự án nhà ở xã hội được triển khai để phục vụ nhu cầu của người dân, một số dự án còn bán cho người đã có nhà hoặc việc phê duyệt chủ trương đầu tư không nằm trong kế hoạch phát triển.

Nhiều bất cập

Báo cáo của Kiểm toán Nhà nước cho thấy, chương trình nhà ở xã hội của Hà Nội và TP.HCM đề có những vấn đề bất cập, chưa đạt mục tiêu đề ra. Trong đó, Hà Nội chỉ đạt 16% tổng diện tích sàn; TP.HCM đạt 69% so với kế hoạch.

Tại TP.HCM, xuất hiện tình trạng lựa chọn chủ đầu tư, phê duyệt chủ trương đầu tư một số dự án nhà ở xã hội khi chưa có trong kế hoạch. Cụ thể, kế hoạch phát triển nhà ở giai đoạn 2016-2020 đã gồm 9 dự án được chấp thuận đầu tư từ năm 2014 trở về trước và xây dựng hoàn xong năm 2017. Giai đoạn 2016-2025, có 22 dự án đã được chấp thuận đầu tư trước khi có chương trình phát triển nhà ở xã hội của thành phố. Hà Nội có 25 dự án đã được duyệt chủ trương đầu tư nhưng chưa có trong danh mục dự án phát triển nhà ở xã hội kèm theo kế hoạch.

Bên cạnh đó, các đồ án quy hoạch phân khu xây dựng đô thị, quy hoạch phân khu tỷ lệ 1/2000 trên địa bàn quận 9, 12 và Bình Tân của TP.HCM không xác định cụ thể vị trí khu vực để phát triển nhà ở xã hội. Hà Nội chưa xác định rõ quy mô quỹ đất dành cho nhà ở xã hội tại mỗi phân khu quy hoạch. Đồ án quy hoạch chi tiết 1/500 có quy mô từ 10ha trở lên có tỷ lệ bố trí đất ở nhà ở xã hội chưa đạt nguyên tắc dành bình quân 25% diện tích đất ở theo nghị quyết của HĐND TP.Hà Nội.

Không những vậy, một số dự án tại TP.HCM được hoán đổi 20% diện tích đất để phát triển nhà ở xã hội bằng một khu đất khác không có trong quy định. Đơn cử như Khu dân cư và công viên Phước Thiện, khu dân cư Hoàng Nam ở phường An Lạc quận Bình Tân.

Đặc biệt, tại 5 dự án được kiểm toán chi tiết ở TP.HCM có 85 trường hợp người được mua, thuê nhà ở xã hội có dấu hiệu đã có nhà ở, 64 trường hợp người được mua, thuê nhà ở xã hội có giao dịch ủy quyền về nhà ở xã hội. Trong khi đó, 2 dự án ở Hà Nội được kiểm toán chi tiết có 122 khách hàng được mua, 16 khách hàng được thuê nhà ở xã hội sử dụng không đúng mục đích.

Ảnh hưởng đến giá bán

Theo Kiểm toán Nhà nước, việc lập, thẩm tra, phê duyệt dự toán các dự án nhà ở xã hội tại Hà Nội và TP.HCM chưa chính xác về khối lượng, đơn giá, chưa xác định rõ diện tích chung, riêng, phương án tài chính còn sai số làm ảnh hưởng giá bán, cho thuê.

Vì vậy, kiến nghị các chủ đầu tư tại TP.HCM giảm giá trị dự toán 83 tỷ đồng đối với 5 dự án được kiểm toán chi tiết. Tại Hà Nội, các chủ đầu tư giảm chi phí quyết toán dự án đầu tư 5,2 tỷ đồng; giảm chi phí đầu tư trong phương án tính giá bán, cho thuê 17,2 tỷ đồng. Yêu cầu chủ đầu tư kiểm tra, xác định khi quyết toán dự án 1,2 tỷ đồng đối với 3 dự án được kiểm toán chi tiết.

Đồng thời, kiến nghị một số chủ đầu tư xác định lại chi phí đầu tư khi quyết toán các dự án đảm bảo chính xác, phù hợp với quy định làm cơ sở để xác định giá bán, cho thuê, thuê mua nhà ở xã hội.

Ngoài ra, Kiểm toán Nhà nước còn chỉ ra một số tồn tại, bất cập về cơ chế, chính sách như chính sách ưu đãi về thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các dự án nhà ở xã hội.

Cụ thể, cơ chế ưu đãi về thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các dự án nhà ở xã hội theo quy định tại Nghị định 100/2015/NĐ-CP còn chưa thống nhất với Luật Thuế giá trị gia tăng, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp.

Việc cho phép nộp bằng tiền thay cho việc bắt buộc dành quỹ đất 20% phát triển nhà ở xã hội đối với các dự án có quy mô sử dụng đất dưới 10ha là không phù hợp với quy định của Luật Nhà ở năm 2014, Luật Đất đai năm 2013.

TP.HCM và Hà Nội chưa có hướng dẫn, quản lý, đôn đốc các chủ đầu tư thực hiện nghĩa vụ nộp số tiền tương đương với giá trị quỹ đất 20% vào ngân sách địa phương để đầu tư xây dựng nhà ở xã hội.

Mặt khác, trong quá trình kiểm toán chi tiết, Kiểm toán Nhà nước còn phát hiện ra 3 dự án nhà ở xã hội trên địa bàn Hà Nội chuyển sang dự án nhà ở thương mại không đúng quy định; tình trạng một số dự án lập dự toán theo phương án tính giá bán còn sai khối lượng, đơn giá.

Trước đó, tại báo cáo tổng hợp kết quả kiểm toán năm 2019, Kiểm toán Nhà nước cũng chỉ ra hầu hết các dự án nhà ở xã hội trên địa bàn Hà Nội trong kế hoạch kiểm tra đều "ôm" đất chậm triển khai.