Người Việt giảm ăn nhậu, ngành bia bốc hơi nghìn tỷ

Chịu tác động kép từ Nghị định 100 (Nghị định 100/2019/NĐ-CP) và đại dịch Covid-19 nên trong năm 2020, các doanh nghiệp ngành bia sụt giảm mạnh về lượng tiêu thụ, tồn kho tăng cao.

Theo Hiệp hội Bia Rượu Nước giải khát Việt Nam (VBA), sản lượng bia năm 2020 giảm từ 10-20%. Mặc dù đang tạo ra gần 200.000 việc làm trực tiếp và hàng triệu việc làm gián tiếp, hàng năm có đóng góp lớn cho ngân sách Nhà nước, các doanh nghiệp ngành bia vẫn gặp nhiều khó khăn trong quá trình sản xuất, kinh doanh.

Năm khó khăn của ngành bia

Khó khăn nhất với ngành bia từ đầu năm 2020 là Nghị định 100/2019/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ và đường sắt, có hiệu lực từ cuối năm 2019. Việc xử phạt nặng người có nồng độ cồn trong máu và hơi thở, điều khiển các phương tiện tham gia giao thông, khiến sản xuất bia bị ảnh hưởng.

Tiếp đến, Luật Phòng chống tác hại của rượu bia, có hiệu lực từ 1/1/2020, có các biện pháp để giảm tiêu thụ rượu bia.

"Cú sốc" lớn tiếp theo đối với ngành bia khi đại dịch Covid-19 bắt đầu bùng phát từ hồi cuối tháng 3/2020 đã ảnh hưởng rất lớn, khiến việc tiêu thụ bia của người Việt bị "đóng băng" do yêu cầu phải giãn cách xã hội. Chưa bao giờ, ngành bia rượu lại gặp khó khăn dồn dập như thế.

"Trong số các ngành hàng tiêu dùng nhanh, nhu cầu bia bị ảnh hưởng tiêu cực hơn cả bởi Covid-19 trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 9/2020, tương ứng giảm -3,6%/ -22,9%/ -11,9% so với cùng kì trong quý 1, 2 và 3/2020. Tổng tiêu thụ hàng FMCG giảm -7,5% so cùng kỳ trong 9 tháng 2020", báo cáo thị trường của Nielsen đánh giá.

Đáng lưu ý, dữ liệu của Nielsen phản ánh mức tiêu thụ bia thực tế, trong khi doanh thu của SAB và các nhà máy bia khác dựa trên số liệu thống kê bán hàng đến các nhà phân phối.

"Quý 2 là quý tệ nhất của ngành bia do giãn cách xã hội trên toàn quốc. Các cơ sở dịch vụ đồ uống - được xếp vào nhóm "dịch vụ không thiết yếu" phải đóng cửa trong thời gian dài hơn các ngành kinh doanh khác (giữa tháng 3 đến đầu tháng 6). Yêu cầu đóng cửa các cơ sở dịch vụ đồ uống vẫn áp dụng tại những khu vực có nguy cơ cao vào thời gian sau đó. Đối với SAB, Q1 là quý tệ nhất về doanh thu và lợi nhuận, do công ty không đẩy mạnh hàng hóa vào kênh bán hàng trong quý này", báo cáo về ngành bia rượu của SSI Research nhận định.

Tuy nhiên, nhu cầu sử dụng bia rượu bắt đầu phục hồi từ tháng 6/2020. Theo Tổng cục Thống kê (GSO), từ tháng 6, sản lượng sản xuất bia hàng tháng giảm nhẹ hơn so với mức giảm trong tháng 3 đến tháng 5 và có dấu hiệu phục hồi. Điều này cũng cho thấy rằng chu kỳ tăng/giảm tồn kho của các nhà sản xuất bia hiện có khả năng trở lại mức bình thường. Song, cả năm 2020, tổng sản lượng sản xuất đạt chỉ 4,4 tỷ lít, giảm -13,9% so với cùng kỳ.

Phụ thuộc rất lớn vào việc khống chế Covid-19

Ngành bia rất nhạy cảm với đại dịch. Do đó, theo dự báo của các công ty nghiên cứu thị trường, ngành bia sẽ tiếp tục đà hồi phục trong năm 2021 trong điều kiện Việt Nam "khống chế" tốt dịch bệnh. Song nhu cầu dự báo sẽ chỉ trở lại mức trước Covid vào năm 2022 mà không phải là năm 2021.

"Năm 2019, kênh phân phối tiêu dùng tại chỗ (on-premise) chiếm khoảng 70% tổng lượng bia tiêu thụ tại Việt Nam. Vào năm 2020, kênh này bị ảnh hưởng nghiêm trọng do giãn cách xã hội. Do đó, nhu cầu dự báo sẽ chỉ trở lại mức trước Covid vào năm 2022", theo Euromonitor.

Tăng trưởng tiêu thụ hàng quý theo giá trị (Nguồn: SSI)

Việt Nam đã xử lý rất tốt các đợt bùng phát Covid-19. Ngành dịch vụ ăn uống và giải trí đã được cải thiện và bắt đầu quay trở lại, nhưng vẫn cần nhiều thời gian hơn để hồi phục về mức trước Covid. Xu hướng khách ghé thăm nhà hàng, quán cà phê, trung tâm mua sắm, công viên giải trí, bảo tàng,… vẫn còn yếu, giảm 10% so với mức cơ sở, theo báo cáo tháng 12/2020 của Google.

"Việc thiếu vắng khách quốc tế cũng góp phần khiến lượng tiêu thụ bia giảm. Bởi, chi tiêu của khách du lịch nước ngoài chiếm 5,5% tổng mức bán lẻ năm 2019", theo GSO.

Trong khi đó, với Nghị định 100, SSI Research cho rằng, người tiêu dùng Việt Nam ngày càng điều chỉnh thói quen uống rượu của họ, đặc biệt là ở các thành phố lớn (nơi tài xế thường xuyên được kiểm tra nồng độ khí thở). Người tiêu dùng đã dần quen với việc sử dụng các phương tiện giao thông công cộng (taxi, dịch vụ gọi xe).

"Tác động của Nghị định 100 có thể sẽ giảm dần khi người tiêu dùng bắt đầu tự giác chấp hành các quy định vì sự an toàn của chính họ", chuyên gia SSI Research bình luận.

Về các yếu tố tích cực cho ngành bia trong năm 2021, các chuyên gia và công ty nghiên cứu thị trường cho rằng, kênh phân phối mua về nhà (off-premise) dần trở nên quan trọng hơn. Các công ty bia đã bắt đầu tập trung hơn vào kênh offpremise và kênh thương mại hiện đại.

Thêm vào đó, việc phát triển sản phẩm vẫn là yếu tố cạnh tranh quyết định. Vì người tiêu dùng luôn muốn thử các sản phẩm mới, đặc biệt là những người trẻ, nên việc ra mắt sản phẩm mới thành công sẽ rất quan trọng đối với các nhà sản xuất bia để đạt mức tăng trưởng cao hơn toàn ngành.

"Trong dài hạn, loại đồ uống lên men từ trái cây (cider/perry) ước tính ngày càng trở nên phổ biến hơn (mặc dù giá cao), với tỷ lệ CAGR về sản lượng tiêu thụ ước tính là 8% trong giai đoạn 2019-2024, cao hơn bia, rượu mạnh hoặc rượu vang", theo ước tính của Euromonitor.

Kết quả kinh doanh năm 2020 kém khả quan

Với SAB, trong 3 quý đầu năm, SAB đạt 20,1 nghìn tỷ đồng doanh thu thuần năm 2020 (-28,7% so cùng kỳ) và 3,4 nghìn tỷ đồng lợi nhuận ròng (-20,5% so cùng kỳ). Đáng chú ý, mặc dù doanh thu giảm, SAB vẫn đạt LNST quý 3/2020 về mức trước Covid-19, tương đương trong quý 2-3/2019. Kết quả bất ngờ này là do tỷ suất lợi nhuận gộp tăng mạnh. Tỷ suất lợi nhuận gộp quý 3/2020 đạt 30,7% so với 24,6% trong quý 3/2019. Lũy kế 9 tháng 2020, SAB đã hoàn thành 84% và 105% kế hoạch năm 2020 về doanh thu.

Với Habeco (BHN: HNX), mặc dù doanh thu 9 tháng 2020 giảm 15,9% so cùng kỳ, nhưng lợi nhuận ròng tăng 3,4% do chi phí bán hàng giảm đáng kể (-30,4% so cùng kỳ) và tỷ suất lợi nhuận gộp cải thiện nhẹ.

Còn với Heineken, sản lượng tiêu thụ tăng trưởng một con số trong nửa đầu năm, nhưng giảm với tốc độ tương tự trong quý 3/2020.