Nghiên cứu sự bất thường để… đầu tư

Để đạt được thành tích đầu tư tốt, nhà đầu tư (NĐT) không chỉ trang bị, trau dồi các kiến thức phân tích tài chính, đầu tư cơ bản, đọc hiểu được các báo cáo tài chính, định giá cổ phiếu tuân thủ các biện pháp phòng ngừa rủi ro, còn phải áp dụng chiến lược đầu tư phù hợp, cho dù phong cách đầu tư chủ động hay bị động, thậm chí nghiên cứu các hiện tượng bất thường trên thị trường chứng khoán (TTCK) để tìm cơ hội cho mình

Giúp đưa ra quyết định đúng

Thông thường, để đưa ra các quyết định đầu tư chuẩn xác, NĐT cần phân tích cơ bản kỹ lưỡng tình hình hoạt động của doanh nghiệp, tìm hiểu kỹ triển vọng các dự án doanh nghiệp đang triển khai, các khoản nợ, tài sản doanh nghiệp đang sở hữu…

Tuy nhiên, dù hội tụ đủ các yêu cầu này, việc nghiên cứu các hiện tượng bất thường trên TTCK cũng sẽ giúp NĐT nâng cao hiệu quả đầu tư cổ phiếu. Rất nhiều NĐT không hẳn đã hiểu rõ ý nghĩa cũng như nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của các hiện tượng bất thường trên TTCK, hoặc hiểu sai các hiệu ứng này.

Tại sao các Anomalies Market - hiện tượng bất thường của thị trường hay nói ngắn gọi là các hiệu ứng bất thường trên TTCK - lại có ý nghĩa trong việc giúp đưa ra các quyết định đầu tư đúng? Bởi lẽ, chúng ta cần phải hiểu rõ ý nghĩa cũng như đặc điểm của những hiện tượng này, để có thể thời điểm phù hợp áp dụng sẽ mang lại hiệu quả cao. Việc đo lường số hiện tượng và tất nhiên việc đo lường mức độ mạnh, yếu của các hiện tượng này sẽ tùy vào quan điểm đánh giá của từng NĐT.

Cổ phiếu bị lãng quên

Trải qua nhiều năm tham gia trên TTCK, tôi đặc biệt ưa thích hiệu ứng các “cổ phiếu bị quên lãng”, bởi giá thị trường của các cổ phiếu này thường ở mức thấp hoặc rất thấp so với giá trị nội tại của doanh nghiệp. Số liệu thống kê trên TTCK Mỹ - do nhiều chuyên gia, kể cả nhà khoa học Robert Shiller đạt giải Nobel kinh tế 2015 thực hiện - cho thấy các cổ phiếu bị quên lãng có mức tăng giá vượt trội so với mức trung bình của thị trường. Các cổ phiếu này có đặc điểm thanh khoản thấp, khối lượng giao dịch thấp và ít được ưa chuộng bởi nhiều yếu tố khách quan.

Tất nhiên, loại trừ một số doanh nghiệp yếu kém cũng như không sở hữu các tài sản giá trị, những doanh nghiệp bị lãng quên thường nằm trong lĩnh vực ít hấp dẫn, nơi NĐT, chuyên gia phân tích của các quỹ đầu tư, công ty chứng khoán không để ý, hoặc không được giao nhiệm vụ đánh giá.

Một khi doanh nghiệp tốt, triển vọng cũng như có các chỉ tiêu tài chính hấp dẫn được NĐT quan tâm, chính vào thời điểm đó các cổ phiếu này sẽ tăng giá, thậm chí tăng rất mạnh. Trên TTCK Việt Nam có rất nhiều cổ phiếu nằm trong trường hợp này, DHA, DHC, ASP, VIS, VCS, DAH…

Cổ phiếu doanh nghiệp nhỏ tăng giá tốt

Trong cuốn sách nổi tiếng “Sự dồi dào phi lý”, với những số liệu nghiên cứu nhiều năm giai đoạn 1890-2000, Robert Shiller đã khẳng định, các cổ phiếu vốn hóa nhỏ có xu hướng tăng giá tốt hơn các cổ phiếu vốn hóa lớn trong một số giai đoạn nhất định.

Chúng ta có thể thấy GAS sẽ rất khó có thể tăng giá gấp đôi, nhưng ASP có thể tăng gấp đôi dễ dàng trong khoảng thời gian ngắn. Các công ty nhỏ hơn (vốn hóa nhỏ hơn) có xu hướng vượt trội so với các công ty lớn hơn. Tăng trưởng kinh tế của một công ty cuối cùng là động lực thúc đẩy hiệu suất cổ phiếu của nó và các công ty nhỏ hơn có nhiều dư địa để phát triển so với các công ty lớn hơn.

Một điểm khác cũng đáng lưu ý là cổ phiếu có giá trị sổ sách thấp. Số liệu thống kê trên một số TTCK cũng đã chỉ ra rằng, các cổ phiếu có tỷ lệ giá trên sổ sách dưới mức trung bình có xu hướng vượt trội so với thị trường. Nhiều danh mục thử nghiệm đã chỉ ra rằng, việc mua một danh mục cổ phiếu với tỷ lệ thị giá trên giá trị sổ sách thấp sẽ mang lại hiệu quả vượt trội trên thị trường.

Hiệu ứng tháng giêng

Hiệu ứng tháng 1 là hiện tượng bất thường khá nổi tiếng. Ở đây, ý tưởng là các cổ phiếu hoạt động kém trong các tháng cuối năm trước có xu hướng vượt trội so với thị trường trong tháng 1. Các cổ phiếu vừa và nhỏ có xu hướng tăng điểm tốt hơn so với thị trường chung vào giai đoạn tháng giêng.

Lý do, những cổ phiếu yếu kém hoặc thuộc danh sách các cổ phiếu nhỏ, bị bán ra vào cuối năm tài khóa và giá cổ phiếu duy trì ở mức thấp. Tuy nhiên vào giai đoạn đầu năm mới, chính các cổ phiếu này lại được NĐT nhỏ mua vào bởi giai đoạn này thường thuận lợi cho giao dịch chứng khoán, các cổ phiếu nhỏ và giá hấp dẫn lại chính là mục tiêu mua vào của NĐT cá nhân.

Giao dịch theo ngày

Những người ủng hộ thị trường hiệu quả ghét sự bất thường của hiệu ứng “Ngày trong tuần”, vì cho rằng nó vô nghĩa. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng, chứng khoán có xu hướng di chuyển nhiều hơn vào thứ sáu so với thứ hai; rằng có sự thiên vị đối với hiệu suất thị trường tích cực vào thứ sáu.

Trên TTCK Việt Nam, cho dù không có những thống kê cụ thể và xác đáng liên quan đến mức độ mạnh/yếu, nhưng hiệu ứng “Ngày trong tuần” lại rất được các trader, môi giới chứng khoán quan tâm. Các phiên điều chỉnh đầu tuần sẽ thích hợp cho hoạt động mua vào ngắn hạn và danh mục có thể được cơ cấu bán ra vào các ngày cuối tuần, khi nhiều trường hợp thứ 5 và thứ 6 thường là những phiên VN Index có diễn biến tăng điểm.

Bán tháng 5 và đi chơi

Hiệu ứng tháng 5 cũng hay được các NĐT nhắc tới, bởi diễn biến TTCK tháng 5 thường không thuận lợi cho giao dịch cổ phiếu. Tháng 5 và tiếp theo là các tháng hè, thường là thời điểm trống thông tin hỗ trợ hoặc nhiều thông tin tiêu cực ảnh hưởng đến kinh tế vĩ mô và TTCK.

Trong giai đoạn quý II vừa qua, căng thẳng Mỹ - Trung leo thang đã ảnh hưởng mạnh đến tâm lý NĐT trên thế giới - là thí dụ điển hình về hiệu ứng “Sell in May & Go away - bán tháng 5 và đi chơi”. Cho dù hiệu ứng không hoàn toàn đúng với chiến lược đầu tư giá trị với tầm nhìn dài hạn, tuy nhiên, đối với nhà đầu cơ cổ phiếu, giao dịch ngắn hạn, lại có ý nghĩa. Bởi chỉ khi thị trường xuất hiện “sóng tăng điểm” mới là thời điểm tham gia giao dịch sôi động.