Nghị quyết 55/NQ-TW: Đột phá thu hút đầu tư phát triển năng lượng

Nghị quyết nêu rõ “Xoá bỏ mọi độc quyền, rào cản bất hợp lý trong sử dụng cơ sở vật chất và dịch vụ hạ tầng năng lượng. Thực hiện xã hội hoá tối đa trong đầu tư và khai thác, sử dụng cơ sở vật chất, dịch vụ ngành năng lượng, bao gồm cả hệ thống truyền tải

Hơn 10 năm thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2007 của Bộ Chính trị khoá IX về “Định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2050” đã có 8/11 mục tiêu cụ thể đến năm 2010 đạt và ước đạt đến năm 2020. Tuy nhiên, bối cảnh quốc tế cũng như trong nước đòi hỏi phải có một chiến lược năng lượng với những giải pháp đột phá đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước và hội nhập. Những nội dung này đã được Bộ Chính trị đưa ra tại Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/2/2020 về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

An ninh năng lượng đối mặt với nhiều thách thức

Báo cáo của Ban Chỉ đạo Trung ương tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW và Ban Kinh tế Trung ương cho thấy ngành năng lượng nước ta đã có bước phát triển mạnh, tương đối đồng bộ trong tất cả các lĩnh vực và phân ngành năng lượng, phù hợp với các định hướng đề ra. 8/11 mục tiêu cụ thể đến năm 2010 và ước đạt đến năm 2020.

Giai đoạn 2007-2017, tổng cung cấp năng lượng sơ cấp trong nước liên tục tăng trưởng, bình quân đạt 4,64%/năm, vượt mục tiêu kế hoạch cho năm 2010 và đạt khoảng 72% mục tiêu kế hoạch đến năm 2020. Trong đó, tổng công suất các nguồn điện tăng 3,36 lần, tổng sản lượng điện tăng 2,88 lần. Sản lượng khai thác dầu khí đạt trung bình 28,07 triệu TOE/năm. Khả năng dự trữ xăng dầu đạt 63 ngày vượt mục tiêu tới năm 2020. Sản lượng khai thác than thương phẩm đạt trung bình 41,87 triệu tấn/năm. Sản lượng thủy điện năm 2017 sản lượng tăng khoảng 3,5 lần so với năm 2007. Năng lượng gió, năng lượng mặt trời đạt tổng công suất lắp đặt khoảng 5000MW, tương ứng khoảng 10% tổng công suất lắp đặt của hệ thống trong năm 2019.

Đến hết năm 2017, các mục tiêu về tiếp cận điện năng đến năm 2020 đã hoàn thành với 99,98% số xã và 98,83% số hộ dân nông thôn trong cả nước có điện, 12 huyện đảo đã có điện lưới và điện tại chỗ. Công suất phát điện được tư nhân trong và ngoài nước đầu tư chiếm khoảng 28% tổng công suất trong 10 năm qua.

Tuy nhiên, mục tiêu đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia đối mặt với nhiều thách thức. Có đến 3/6 chỉ tiêu đánh giá đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia đang biến động theo chiều hướng bất lợi, đó là tỷ số trữ lượng và sản xuất than, dầu và khí tự nhiên ngày càng giảm; sự phụ thuộc vào nhập khẩu than, dầu và khí tự nhiên ngày càng tăng; tỷ trọng chi phí nhập khẩu than, dầu và khí tự nhiên trong tổng thu nhập quốc nội ngày càng tăng. Theo đó, từ năm 2015, Việt Nam đã trở thành nước phụ thuộc vào năng lượng nhập khẩu tịnh với tỷ lệ 18,3% vào năm 2017 (nhập khẩu 13,2 triệu TOE) và có xu hướng tăng lên trong dài hạn. Tài nguyên năng lượng sơ cấp về thủy điện về cơ bản đã khai thác hết.

Bên cạnh đó, công tác quản lý, khai thác tài nguyên năng lượng bộc lộ một số hạn chế như, thị trường năng lượng cạnh tranh phát triển chưa đồng bộ, thiếu liên thông giữa các phân ngành năng lượng. Nhiều dự án năng lượng trong nước do Nhà nước đầu tư còn thua lỗ, đầu tư ra nước ngoài còn nhiều hạn chế. Trong số 12 dự án thua lỗ, kém hiệu quả của ngành công thương, có đến 4 dự án trong lĩnh vực chế biến dầu khí thuộc PVN trong đó nếu tính đủ các chi phí chưa hạch toán, tổng số lỗ lũy kế đến ngày 30/6/2019 của các dự án này lên tới 9.154,6 tỷ đồng.

Xóa bỏ độc quyền, thu hút đầu tư tư nhân

Hóa giải những nút thắt này cũng như trước bối cảnh phát triển bền vững trở thành xu thế bao trùm trên thế giới, tình hình khu vực và thế giới có nhiều biến động phức tạp tác động đến việc cung cấp năng lượng, mục tiêu đặt ra trong Nghị quyết 55 là bảo đảm vững chắc an ninh năng lượng quốc gia là nền tảng, đồng thời là tiền đề quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội. Nghị quyết cũng đặt yêu cầu ngành năng lượng phát triển hài hoà giữa các phân ngành với hạ tầng đồng bộ và thông minh, đạt trình độ tiên tiến của khu vực ASEAN.

Để hướng tới mục tiêu này nghị quyết đã đưa ra nhiều giải pháp đột phá trong việc nâng cao chất lượng quản lý, khai thác sử dụng năng lượng như cơ cấu lại toàn diện các doanh nghiệp nhà nước trong lĩnh vực năng lượng theo hướng tập trung vào các lĩnh vực cốt lõi, có thế mạnh; tách bạch chức năng kinh doanh với chức năng quản lý nhà nước. Nghị quyết nêu rõ xử lý, tái cơ cấu triệt để các dự án, doanh nghiệp nhà nước kém hiệu quả, thua lỗ trong lĩnh vực năng lượng. Nghiên cứu, triển khai thí điểm cơ chế bán có thời hạn hoặc cho thuê dài hạn đối với các nhà máy điện, kho nhiên liệu, nhà máy lọc dầu... thuộc sở hữu của doanh nghiệp nhà nước.

Môi trường kinh doanh hướng tới sự thuận lợi minh bạch với việc công khai quy hoạch, danh mục các dự án đầu tư, các mục tiêu chiến lược và nhiệm vụ gắn với bảo đảm quốc phòng, an ninh; Xoá bỏ mọi rào cản để thu hút, khuyến khích tư nhân tham gia đầu tư, phát triển các dự án năng lượng trong và ngoài nước, chú trọng những dự án phát điện và các hoạt động bán buôn, bán lẻ điện theo cơ chế thị trường.

Nghị quyết nêu rõ “Xoá bỏ mọi độc quyền, rào cản bất hợp lý trong sử dụng cơ sở vật chất và dịch vụ hạ tầng năng lượng. Thực hiện xã hội hoá tối đa trong đầu tư và khai thác, sử dụng cơ sở vật chất, dịch vụ ngành năng lượng, bao gồm cả hệ thống truyền tải điện quốc gia trên cơ sở bảo đảm quốc phòng, an ninh”.

Bên cạnh đó, cơ chế, chính sách khuyến khích và hỗ trợ phát triển công nghiệp chế tạo và dịch vụ phục vụ ngành năng lượng sẽ được xây dựng theo hướng tăng cường nội lực, hướng đến xuất khẩu; ưu tiên phát triển các ngành chế tạo máy, thiết bị điện, dầu khí, dịch vụ dầu khí; đẩy mạnh triển khai mô hình các công ty dịch vụ năng lượng; khuyến khích nâng cao tỷ lệ nội địa hoá trong ngành năng lượng. “Hoàn thiện chính sách đặt hàng sản xuất của Nhà nước để khuyến khích các doanh nghiệp trong nước thực hiện những công trình, dự án phức tạp, kỹ thuật cao trong ngành năng lượng đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng quốc tế”, Nghị quyết yêu cầu.

Nghị quyết đặt yêu cầu phát triển thị trường năng lượng đồng bộ, liên thông giữa các phân ngành điện, than, dầu khí và năng lượng tái tạo, kết nối với thị trường khu vực và thế giới.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, Nghị quyết yêu cầu rà soát, điều chỉnh và hoàn thiện các chính sách về đất đai, đền bù giải phóng mặt bằng, sử dụng mặt nước, chống đầu cơ, trục lợi, lợi ích nhóm trong lĩnh vực năng lượng. Chính sách tài chính đổi mới theo hướng khuyến khích, thu hút mạnh các nguồn vốn đầu tư ngoài nhà nước; khuyến khích các dự án đầu tư năng lượng theo hình thức đối tác công tư (PPP).

Ngoài ra, nhiều hỗ trợ từ nhà nước cũng đã được nêu rõ như thực hiện chính sách tín dụng linh hoạt, hiệu quả, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp năng lượng tiếp cận các nguồn vốn, đặc biệt là các doanh nghiệp có dự án năng lượng xanh; Hình thành và vận hành hiệu quả các quỹ về phát triển năng lượng bền vững, thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả theo hướng xã hội hoá, bảo đảm độc lập về tài chính, không trùng lặp với nguồn thu, nhiệm vụ chi của ngân sách nhà nước và hạn chế việc làm tăng chi phí hoạt động, sản xuất kinh doanh cho doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh...