Ngành ngân hàng gây bất ngờ về kết quả kinh doanh

Kết quả kinh doanh của ngành ngân hàng trong sáu tháng đầu năm nay được xem là khá bất ngờ khi mà ngành này được dự báo sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong năm 2019, như tín dụng được kiểm soát ở mức thấp để duy trì sự ổn định của kinh tế vĩ mô; Ngân hàng Nhà nước (NHNN) phát tín hiệu kiểm soát chặt nguồn vốn tín dụng vào lĩnh vực bất động sản, chứng khoán và các dự án BOT, BT giao thông; nhiều ngân hàng đã chủ động áp dụng các quy định về kiểm soát an toàn trong hoạt động theo các tiêu chuẩn của Ba

Tăng trưởng lợi nhuận ở mức hai con số

Vừa qua, một số ngân hàng đã công bố sơ bộ về kết quả kinh doanh trong quí 2-2019. Theo đó, nhiều ngân hàng đã có mức tăng trưởng lợi nhuận cao kỷ lục so với cùng kỳ của năm 2018. Đáng chú ý nhất trong số sáu ngân hàng đã công bố thông tin là Vietcombank. Lợi nhuận trước thuế (LNTT) của ngân hàng này trong sáu tháng đầu năm 2019 tăng tới 43% so với cùng kỳ năm 2018 và hoàn thành 55% kế hoạch của cả năm 2019.

Bên cạnh đó, theo thông tin không chính thức thì ngân hàng này cũng đang chuẩn bị công bố chiến lược phát triển tới năm 2025 với mục tiêu LNTT đạt gần 2 tỉ đô la Mỹ (khoảng 45.000 tỉ đồng), gấp hơn 2 lần so với con số dự kiến của năm 2019(1). Kết quả trên cho thấy Vietcombank sẽ tiếp tục giữ vị trí số 1 về hiệu quả hoạt động trên toàn hệ thống ngân hàng và có lẽ sẽ còn rất lâu nữa mới có thêm ngân hàng đạt được kết quả như Vietcombank.

Mặc dù vẫn còn nhiều ngân hàng chưa công bố thông tin nhưng diễn biến trên cho thấy năm 2019 sẽ tiếp tục là một năm thắng lợi của cả hệ thống ngân hàng. Nhận định dựa trên cơ sở: tăng trưởng GDP của ngành tài chính, ngân hàng và bảo hiểm ở mức 7,9%, cao hơn con số 7,58% của cùng kỳ 2018 và cao hơn nhiều so với mức tăng trưởng 6,9% của toàn ngành dịch vụ nói chung trong sáu tháng đầu năm 2019.

Trái ngược so với những dự báo ban đầu

Kết quả ở trên được xem là khá bất ngờ khi mà ngành ngân hàng được dự báo sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong năm 2019. Theo đó, tín dụng sẽ tiếp tục được kiểm soát ở mức thấp để duy trì sự ổn định của kinh tế vĩ mô. Chính vì vậy mà tăng trưởng tín dụng trong sáu tháng đầu năm 2019 chỉ đạt mức 7,33%, gần tương đương với mức tăng trưởng của cùng kỳ năm trước. NHNN đã phát tín hiệu về việc sẽ kiểm soát chặt nguồn vốn tín dụng vào lĩnh vực bất động sản, chứng khoán và các dự án BOT, BT giao thông.

Bên cạnh đó, nhiều ngân hàng đã chủ động áp dụng các quy định về kiểm soát an toàn trong hoạt động trước thời hạn quy định theo các tiêu chuẩn của Basel 2. Theo đó, các ngân hàng sẽ phải sử dụng nhiều nguồn vốn hơn để phân bổ vào các tài sản có rủi ro ở mức thấp hơn. Tài sản có mức rủi ro thấp hơn đồng nghĩa với việc khả năng sinh lời của tài sản cũng thấp hơn. Trong khi chi phí huy động vốn không đổi mà khả năng sinh lời của tài sản thấp hơn sẽ khiến cho lợi nhuận biên (NIM) giảm xuống một mức tương ứng.

Một thách thức rất lớn nữa mà các ngân hàng cũng đang phải đối mặt trong thời gian qua chính là việc ra đời và phát triển của công nghệ trong lĩnh vực tài chính, tiền tệ (FinTech) như ví điện tử, tiền điện tử... Đây chính là những đối thủ lớn cạnh tranh trực tiếp với các ngân hàng trong mảng cung cấp dịch vụ thanh toán cho cả nền kinh tế.

Vì sao?

​

Mặc dù các ngân hàng đang phải đối mặt với nhiều thách thức, tuy nhiên những kết quả trong sáu tháng đầu năm cho thấy tiềm năng tăng trưởng của ngành vẫn còn rất lớn. Có nhiều lý do để giải thích cho những con số tăng trưởng ấn tượng ở trên, nhưng theo tác giả bài viết thì có ba nguyên nhân chính.

Thứ nhất, công tác quản trị rủi ro đang được các ngân hàng đặc biệt chú ý, nhờ đó mà nợ xấu mới phát sinh ngày càng thấp. Số liệu của NHNN cho thấy tính từ năm 2012 đến cuối tháng 6-2019 toàn hệ thống ngân hàng đã xử lý được 937.500 tỉ đồng nợ xấu. Trong đó, riêng trong năm 2018, đã xử lý được 163.140 tỉ đồng, tỷ lệ nợ xấu nội bảng cuối tháng 6-2019 chỉ ở mức 1,91%(2).

Mặc dù nợ xấu nội bảng chưa bao gồm các khoản trái phiếu đặc biệt (VAMC), tuy nhiên con số 1,91% được xem là rất thấp. Kết quả này cho thấy công tác quản trị rủi ro của các ngân hàng đang rất hiệu quả.

Thứ hai, đó chính là việc tối ưu hóa chi phí hoạt động của các ngân hàng, mà nguyên nhân trực tiếp có lẽ đến từ việc tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và tăng năng suất lao động. Nhờ vậy, một số ngân hàng hiện có chỉ số thu nhập trên chi phí (cost to income ratio) chỉ vào khoảng 30%. Đây được xem là mức rất thấp và thấp hơn nhiều so với một số ngân hàng hàng đầu ở khu vực Asean như Siambank hay Karsikorn của Thái Lan đang ở mức 40%.

Thứ ba, đây có lẽ là hệ quả đến từ việc xây dựng chiến lược phát triển của riêng từng ngân hàng và cũng được xem là nguyên nhân quan trọng nhất. Một số ngân hàng đã xác định được sản phẩm và phân khúc khách hàng của riêng mình. Từ đó, các ngân hàng sẽ đặt sản phẩm và phân khúc khách hàng đó làm trung tâm trong mọi hoạt động điều hành, nhằm đạt được hiệu quả tối đa thông qua việc xây dựng được một hệ sinh thái khách hàng (ecosytem) hoàn chỉnh.

Điển hình là trường hợp của VPBank, ngân hàng này đã có sự chuyển mình mạnh mẽ chỉ trong vòng năm năm với việc xác định sản phẩm cho vay tiêu dùng là trọng tâm.

Techcombank đã xác định sản phẩm cho vay bất động sản dự án (mortgage) cho các khách hàng trung và cao cấp (affluent) là trọng tâm. Khi có trong tay danh sách các khách hàng trung và cao cấp, ngân hàng này đã chủ động phân phối thêm cho khách hàng sản phẩm đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp cũng như phối hợp với Manulife để cung cấp thêm các sản phẩm bảo hiểm nhân thọ. Nhờ vậy mà mảng thu phí dịch vụ của Techcombank đang đứng trong tốp 2 của toàn hệ thống.

Đối với VIB, ngân hàng này mới đây cho biết đang dẫn đầu thị trường về sản phẩm cho vay ô tô (auto loans)(3). Theo đó, đây là ngân hàng đang tập trung mọi nguồn lực để phát triển mảng bán lẻ (retail banking). Chính vì vậy mà VIB là ngân hàng duy nhất có tỷ trọng cho vay khách hàng cá nhân lớn hơn nhiều so với cho vay doanh nghiệp, chiếm tỷ trọng tới 78%.

Vietcombank có lẽ được biết đến là ngân hàng đang có chi phí huy động vốn thấp nhất toàn hệ thống (cost of fund). Nhờ vậy, ngân hàng này cũng đang được xem là có mức lãi suất cho vay thấp nhất. Điều đó, đồng nghĩa với việc họ có quyền lựa chọn những khách hàng tốt nhất và nợ xấu cũng sẽ ở mức thấp nhất...