Mua bán nhà đất vi bằng như “ném tiền qua cửa sổ”

Người dân dùng vi bằng trong giao dịch mua bán nhà đất có thể sẽ phải ra khỏi nhà bất cứ lúc nào bởi giá trị pháp lý của vi bằng trong mua bán nhà đất là “con số 0”.

Tiền mất “tật mang”

Mới đây, UBND quận 12, TPHCM đã đưa ra thông báo cảnh giác với các thủ đoạn mua bán, chuyển nhượng nhà đất thông qua hình thức lập vi bằng trên địa bàn quận này.

Theo UBND quận 12 thì trong thời gian qua, địa phương này đã xuất hiện nhiều trường hợp mua bán, chuyển nhượng nhà đất bằng giấy tay thông qua hình thức lập vi bằng tại các văn phòng thừa phát lại.

Việc này nhằm mua, bán những căn nhà “ba chung” như chung giấy phép xây dựng, chung giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, chung số nhà. Đồng thời, việc mua bán này được thực hiện nhiều lần, chuyển nhượng qua nhiều người và chuyển nhượng hồ sơ, giấy tờ chưa đúng quy định, chưa đầy đủ cơ sở pháp lý.

“Thông qua việc mua bán, chuyển nhượng nhà đất với hình thức vi bằng, lợi dụng sự thiếu hiểu biết của người mua, các đối tượng lừa đảo, đầu nậu đất đai đã thu gom đất xây nhà, rao bán bằng thừa phát lại để trục lợi”, thông báo của UBND quận 12 nêu rõ.

Cũng theo UBND quận 12 thì với những căn nhà không có giấy chứng nhận được mua bán bằng giấy tay. Các đối tượng lừa đảo đã nhờ các văn phòng thừa phát lại lập vi bằng để tăng sự tin tưởng. Thậm chí nhiều căn nhà chung một giấy chứng nhận cũng được bán bằng hình thức đồng sở hữu, lập vi bằng.

Nhiều nạn nhân đã “dính” vào nhà đất tranh chấp, cầm cố ngân hàng, xây dựng trái phép khiến cuộc sống khó khăn.

Anh Hoàng Minh Tuấn (32 tuổi) làm việc tại KCN Tân Thới Hiệp, quận 12 cho biết, vào cuối năm 2015, vợ chồng anh Tuấn có mua một ngôi nhà 2,5 tầng có diện tích 32m2 (3,2x10) ở xã Tam Thới Môn, huyện Hóc Môn với giá 570 triệu đồng.

Căn nhà của anh Tuấn là một trong 4 căn nhà được chủ nhà xây dựng trên khu đất rộng 130m2. Vì diện tích mỗi căn nhà đều nhỏ hơn quy định được tách sổ nên cả 4 căn đều chung một sổ đỏ.

Do căn nhà không có giấy tờ riêng nên anh Tuấn không thể làm hợp đồng công chứng và sang tên đổi chủ được nên anh Tuấn cùng chủ nhà chỉ ra văn phòng thừa phát lại trao tiền, lập vi bằng về việc giao dịch.

“Tôi cũng cẩn thận yêu cầu họ đưa tên mình vào giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và nhà để thành người đồng sở hữu, họ đồng ý. Chúng tôi làm một bản phụ lục hợp đồng về việc này, người bán cam kết sau khi bán hết số nhà sẽ đưa tên của tất cả mọi người vào sổ. Yên tâm có bản vi bằng của thừa phát lại nên tôi cũng không quá sát sao vụ đưa tên vào sổ đỏ chung”, anh Tuấn nói.

Tuy nhiên, do một căn nhà trong dãy được mua đi bán lại nhiều lần nên chủ nhà vẫn chần chừ không đưa tên anh Tuấn vào sổ đỏ đồng sở hữu.

Đến đầu năm 2017, gia đình anh Tuấn bất ngờ nhận được thông báo là toàn bộ khu đất bị ngân hàng siết nợ vì chủ nhà đem thế chấp ngân hàng và mất khả năng trả nợ. Gia đình anh Tuấn bị buộc phải ra khỏi nhà.

“Sau này tôi tìm hiểu kỹ thì thấy rằng vi bằng của thừa phát lại chỉ ghi nhận việc giao dịch giữa gia đình tôi và chủ nhà. Vi bằng lập ra chỉ có giá trị khi chúng tôi tiến hành khởi kiện chủ nhà lừa đảo mình. Nhưng họ cũng phá sản rồi thì lấy đâu ra tiền mà đền chúng tôi. Đây là bài học đắt giá của chúng tôi nên mọi người phải cẩn thận”, anh Tuấn chia sẻ.

Nhiều người dân khác tại TPHCM cũng đã "dính" vào những hệ lụy vì tin tưởng vào tấm vi bằng do các văn phòng thừa phát lại xác nhận.

Không có giá trị pháp lý trong mua, bán nhà đất

Nhiều luật sư tại TPHCM nhận định, không ít người mua nhà nhầm tưởng vi bằng do thừa phát lại lập có thể thay công chứng, chứng thực và cho rằng tồn tại “vi bằng công chứng thừa phát lại”. Đây là cách hiểu hoàn toàn sai lầm.

Pháp luật không ghi nhận vi bằng công chứng thừa phát lại, chỉ có vi bằng do thừa phát lại lập và văn bản công chứng do công chứng viên chứng nhận và đây là hai loại văn bản khác nhau.

Vi bằng là văn bản do thừa phát lại lập, ghi nhận sự kiện, hành vi được dùng làm chứng cứ trong xét xử và trong các quan hệ pháp lý khác, còn văn bản công chứng là hợp đồng, giao dịch, bản dịch đã được công chứng viên chứng nhận theo quy định của Luật Công chứng.

Giá trị pháp lý của vi bằng được quy định tại Điều 28 Nghị định 61/2009/NĐ-CP. Theo đó, vi bằng có giá trị chứng cứ để tòa án xem xét khi giải quyết vụ án. Vi bằng là căn cứ để thực hiện các giao dịch hợp pháp khác theo quy định của pháp luật. Vi bằng chỉ ghi nhận nội dung cụ thể của sự kiện, hành vi được ghi nhận và kèm theo vi bằng có thể có hình ảnh, băng hình và các tài liệu chứng minh khác.

Trong giao dịch liên quan đến nhà đất, các bên được thừa phát lại lập vi bằng nhưng vi bằng này chỉ ghi nhận việc giao tiền, giao nhận giấy tờ chứ không chứng nhận việc mua bán nhà đất. Dùng vi bằng trong mua bán nhà đất là hình thức "lách luật", không có giá trị pháp lý và giao dịch có thể bị tuyên vô hiệu khi xảy ra tranh chấp.

Theo bà Phan Thị Bích Thuận, Phó Giám đốc Sở Tư pháp TPHCM thì Sở Tư pháp yêu cầu các văn phòng thừa phát lại thực hiện đúng quy định của pháp luật và các hướng dẫn của Bộ Tư pháp. Các văn phòng thừa phát lại phải giải thích cụ thể chức năng của vi bằng cho người dân hiểu rõ.

“Nếu văn phòng thừa phát lại nào thực hiện không đúng quy định của pháp luật và hướng dẫn của Bộ Tư pháp sẽ bị thanh tra, kiểm tra và xử lý theo quy định”, bà Thuận nói.