MỚI

Trợ lý đầu tư M.AI

#Chuyên gia

24HMONEY đã kiểm duyệt

Liệu các hãng Mỹ và FDI có rút khỏi Việt Nam ngay cả khi đàm phán thuế không thành? Bài toán chuyển dịch và hệ lụy đa chiều

Các chuyên gia đã làm rõ một nghịch lý trong quan hệ thương mại Việt – Mỹ.

Dù Mỹ ghi nhận thâm hụt thương mại hơn 120 tỷ USD với Việt Nam, nhưng trên thực tế, phần lớn giá trị xuất khẩu lại đến từ các tập đoàn Mỹ (Apple, Intel, Nike…) hoặc FDI (Samsung, LG, Adidas…) đặt nhà máy tại Việt Nam. Việt Nam chỉ là nơi gia công, hưởng phần giá trị gia tăng thấp.

Do đó, khi Mỹ áp thuế trần 46% với hàng hóa từ Việt Nam, thì người chịu ảnh hưởng đầu tiên không hẳn là Việt Nam, mà chính là các tập đoàn xuyên quốc gia đang vận hành chuỗi cung ứng tại đây.

Tuy nhiên, điều đó dẫn đến một câu hỏi lớn mà các doanh nghiệp và nhà đầu tư đang đặt ra:

Liệu các hãng Mỹ, Hàn, Nhật có rút khỏi Việt Nam để né thuế? Họ sẽ quay về Mỹ – hay dịch chuyển sang nước khác như Ấn Độ, Mexico, Indonesia?

Câu trả lời ngắn gọn: Không dễ – và thiệt hại không chỉ phía Việt Nam gánh chịu.

1. Chuyển sản xuất về Mỹ: Đắt, lâu và thiếu hiệu quả

Mục tiêu của ông Trump là kéo việc làm về Mỹ. Tuy nhiên, bài toán thực tế cho thấy:

• Chi phí nhân công ở Mỹ cao gấp 10 lần so với Việt Nam, chưa kể chi phí bảo hiểm, luật lao động nghiêm ngặt.

• Hệ sinh thái sản xuất (logistics, linh kiện phụ trợ, lao động lành nghề) ở Mỹ đã mai một sau nhiều thập kỷ toàn cầu hóa.

• Việc xây dựng nhà máy mới mất từ 2–4 năm, trong khi các đơn hàng toàn cầu cần phản ứng trong vài tháng.

Với Apple, Nike, Intel hay Samsung, việc “quay về Mỹ” là rất phi thực tế trong ngắn hạn.

2. Chuyển sang nước khác có thuế thấp hơn? Cũng không dễ!

Các nước như Ấn Độ, Indonesia, Thái Lan, Mexico được xem là ứng viên thay thế. Nhưng:

• Môi trường pháp lý chưa thân thiện như Việt Nam. Đường ra biển không thuận lợi như Vn.

• Chi phí logistics và rào cản ngôn ngữ, văn hóa vẫn là trở ngại.

• Việt Nam hiện đang có tới 15 FTA, trong đó có các hiệp định chất lượng cao như CPTPP, EVFTA – lợi thế không dễ tìm ở nơi khác.

Chuyển khỏi Việt Nam là một rủi ro lớn về mặt ổn định chuỗi cung ứng.

3. Ai được – ai mất nếu chuyển dịch?

Được:

• Mỹ sẽ có thêm sức ép chính trị để “tuyên bố chiến thắng”.

• Một số nước thay thế Việt Nam có thể hút thêm FDI nếu chuẩn bị tốt.

Mất:

• Các hãng FDI chịu thiệt lớn nhất về chi phí di dời, gián đoạn chuỗi cung ứng.

• Việt Nam mất tạm thời một phần dòng vốn và việc làm.

• Mỹ mất luôn lợi thế về giá hàng hóa khi chi phí sản xuất bị đội lên – ảnh hưởng đến người tiêu dùng và… lạm phát.

4. Kịch bản khả dĩ nhất: Đàm phán và… lách luật hợp pháp

• Các hãng Mỹ và FDI sẽ gây sức ép để Mỹ miễn trừ cho sản phẩm của họ dù gắn nhãn “Made in Vietnam”.

• Một số hãng có thể tái cấu trúc giấy tờ, chuyển sở hữu thương hiệu/tài sản trí tuệ để tránh bị đánh thuế – tương tự cách họ từng né thuế thời chiến tranh thương mại Mỹ-Trung.

• Việt Nam có thể đàm phán để ưu tiên các mặt hàng có hàm lượng nội địa cao, sản phẩm truyền thống (gỗ, thủy sản, nông sản…) trong chính sách thuế.

5. Bài toán này không chỉ của Việt Nam

Đây không phải là “cuộc chiến đơn phương giữa Mỹ và Việt Nam”, mà là một cuộc giằng co giữa các tập đoàn xuyên quốc gia, các nước sản xuất và chính sách nội địa của Mỹ.

Giải bài toán này cần:

• Việt Nam chủ động đàm phán, minh bạch tỷ lệ nội địa hóa.

• Các hãng FDI và doanh nghiệp Việt đồng hành, phản hồi kịp thời để chính phủ có căn cứ bảo vệ lợi ích.

• Mỹ cần cân nhắc giữa “chiến thắng chính trị” và rủi ro lạm phát.

Lời kết

Chuyển dịch không dễ. Việt Nam vẫn là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Nếu biết nắm bắt cơ hội, chủ động thích ứng và đàm phán khéo léo, Việt Nam vẫn giữ được vị thế, thậm chí còn củng cố vai trò “trung tâm sản xuất chiến lược” trong thế giới hậu toàn cầu hóa.