Kỳ vọng vào thu nhập ngoài lãi tại một số ngân hàng

Thu nhập ngoài lãi trong chín tháng đầu năm 2023 của hầu hết ngân hàng đều sụt giảm do tăng trưởng tín dụng thấp và chi phí lãi tăng cao. Tuy vậy, điểm sáng vẫn xuất hiện ở khoản mục thu nhập ngoài lãi tại một số ngân hàng.

Thu nhập lãi thuần sụt giảm

Trong bối cảnh nền kinh tế vẫn còn khó khăn, nhiều ngân hàng đang chứng kiến lợi nhuận sụt giảm khi rơi vào tình cảnh “thừa tiền” nhưng không thể đẩy mạnh cho vay để bù đắp chi phí huy động ở mức cao trước đây. Số liệu của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho biết, tính đến ngày 31-10-2023, tín dụng đối với toàn nền kinh tế đạt hơn 12,8 triệu tỉ đồng, tăng 7,39% so với cuối năm 2022 – thấp hơn so với mức tăng của cùng kỳ năm ngoái (+11,5%) cũng như mục tiêu cho cả năm 2023 (+14,5%). Với diễn biến trên, nhiều khả năng tăng trưởng tín dụng cho cả năm nay sẽ chỉ đạt mức 10-12%.

Tín dụng tăng chậm đã khiến thu nhập lãi thuần giảm, qua đó ảnh hưởng không nhỏ đến lợi nhuận của các ngân hàng trong chín tháng đầu năm nay. Đáng chú ý, trong quí 3 vừa qua, hầu hết ngân hàng đều rơi vào tình cảnh chi phí lãi tăng mạnh hơn thu nhập từ lãi. Chi phí lãi tăng cao do các ngân hàng liên tục nâng lãi suất tiết kiệm vào thời điểm cuối năm ngoái và đầu năm nay trong khi người dân, doanh nghiệp tiếp tục lựa chọn tiền gửi làm kênh đầu tư.

Điển hình như tại Techcombank, cho vay khách hàng tăng 13% trong chín tháng đầu năm 2023 song thu nhập lãi thuần lại giảm hơn 14% so với cùng kỳ. Nguyên nhân là do thu nhập từ lãi của Techcombank mặc dù tăng 30% nhưng chi phí lãi lại tăng mạnh hơn nhiều, lên tới 145%. Tương tự, thu nhập từ lãi của ACB trong ba quí đầu năm tăng hơn 38% trong khi chi phí lãi tăng gần 81% so với cùng kỳ. Với HDBank, thu nhập từ lãi tăng 57,5% trong khi chi phí lãi tăng 113%, khiến thu nhập lãi thuần chỉ còn tăng 12%.

Nhìn chung, nhu cầu về vốn của khách hàng đang dần tăng trở lại, song các ngành trọng tâm trong nền kinh tế như bất động sản và sản xuất vẫn trong tình trạng khá trầm lắng. Bên cạnh đó, bất ổn địa chính trị và lạm phát cao trên thế giới đã và đang ảnh hưởng đến nhu cầu nhập khẩu của nhiều thị trường, khiến các doanh nghiệp có xu hướng thận trọng hơn trong việc mở rộng kinh doanh. Trên nền bối cảnh đó, tín dụng khó tăng trưởng mạnh cũng là điều dễ hiểu.

Ngoài thu nhập từ lãi suy giảm thì chất lượng tài sản cũng là một vấn đề đáng chú ý với ngành ngân hàng trong những quí vừa qua. Điều này được thể hiện qua tỷ lệ nợ xấu trong quí 3-2023 của hầu hết ngân hàng tăng so với quí 2-2023 cũng như tăng so với cuối năm ngoái. Không chỉ có nợ nhóm 3, nhóm 4 và nhóm 5 tăng lên, nhiều ngân hàng còn xuất hiện tình trạng “nhảy” nợ nhóm 2. Chất lượng tài sản sa sút khiến chi phí dự phòng tăng vọt càng khiến lợi nhuận của các ngân hàng bị “bào mòn”.

“Điểm sáng” thu nhập ngoài lãi

Trong khi thu từ lãi giảm và dự phòng tăng cao thì thu nhập ngoài lãi lại là “điểm sáng” của một số ngân hàng trong chín tháng đầu năm nay.

Ngân hàng ACB có thu nhập ngoài lãi ghi nhận ở mức cao trong quí 3-2023, đặc biệt là khoản lãi 882 tỉ đồng từ mua bán chứng khoán đầu tư, giúp ngân hàng này lãi trước thuế hơn 5.000 tỉ đồng (tăng 13%), dù chi phí dự phòng gấp gần 5 lần cùng kỳ.

Tương tự, Techcombank có lãi từ hoạt động dịch vụ hơn 6.219 tỉ đồng trong chín tháng đầu năm (tăng 9%), nhờ thu dịch vụ thanh toán và tiền mặt tăng 52%.

Tại LPBank, thu nhập lãi thuần trong quí 3-2023 giảm 18%, xuống gần 2.633 tỉ đồng, ngược lại hoạt động phi tín dụng đạt kết quả khả quan như kinh doanh ngoại hối lãi hơn 205 tỉ đồng, trong khi cùng kỳ thua lỗ; hoạt động khác đạt lợi nhuận gần 112 tỉ đồng, gấp 16,6 lần cùng kỳ…

Tại Nam A Bank, điểm nhấn trong cơ cấu lợi nhuận chín tháng đầu năm là sự tăng trưởng mạnh mẽ của hoạt động dịch vụ, lãi từ hoạt động này đạt 472,6 tỉ đồng, tăng gần 123% so với cùng kỳ.

Với OCB, quí 3-2023 ghi nhận tổng thu nhập hoạt động đạt 2.400 tỉ đồng, tăng 4,5% so với quí 2-2023 và tăng 19,2% so với cùng kỳ; thu nhập lãi thuần đạt 1.800 tỉ đồng, tăng 7% so với cùng kỳ; thu nhập ngoài lãi đạt 603 tỉ đồng, tăng hơn 87% so với cùng kỳ. Động lực tăng trưởng thu nhập ngoài lãi của OCB chủ yếu đến từ khoản thu nhập chứng khoán đạt 220 tỉ đồng (cùng kỳ lỗ 67 tỉ đồng), nhờ hiện thực hóa lợi nhuận từ đầu tư trái phiếu chính phủ. Đồng thời, thu nhập ngoại hối của ngân hàng đạt 175 tỉ đồng, tăng 293% so với cùng kỳ.

Theo kết quả khảo sát của Vụ Dự báo, Thống kê (NHNN), các ngân hàng thương mại được khảo sát dự báo nhu cầu sử dụng dịch vụ ngân hàng của khách hàng có thể sẽ dần cải thiện từ quí 4-2023 trở đi. Các lý do được liệt kê cho kỳ vọng này bao gồm tình hình kinh tế tích cực hơn, ngành sản xuất, xuất khẩu dần phục hồi, dẫn tới nhu cầu vay vốn được cải thiện nhiều.

Trên thực tế, do tăng trưởng tín dụng cả năm 2023 có thể chỉ đạt mức thấp, kỳ vọng nguồn thu từ lãi ở mức cao trong năm nay rất khó khả thi. Nguồn thu ngoài lãi cũng vậy, khi mảng bảo hiểm và trái phiếu doanh nghiệp kém khả quan. Tuy nhiên, sự phân hóa trong ngành vẫn diễn ra khi các ngân hàng có sự đầu tư lớn về hạ tầng, công nghệ… sẽ có nhiều cơ hội hơn trong việc tăng thu ngoài lãi.