Kinh tế Việt Nam 2022: Vận hội và thách thức nhìn từ thế giới

Theo dự báo của giới chuyên gia, kinh tế thế giới năm 2022 sẽ tiếp tục phục hồi, tuy nhiên có sự phân hoá; cộng thêm áp lực lạm phát gia tăng, từ đó tạo ra nhiều thách thức đối với việc hoạch định chính sách tiền tệ. Trong bối cảnh đó, mặc dù vẫn còn nhiều cơ hội, song kinh tế Việt Nam cũng phải đối mặt với không ít thách thức.

Kinh tế thế giới vẫn tiềm ẩn nhiều bất ổn

Trao đổi tại buổi Toạ đàm “Những xu thế kinh tế - chính trị lớn của năm 2022" do Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược Việt Nam (VESS) tổ chức, PGS.TS. Phạm Thế Anh - Trưởng bộ môn Kinh tế Vĩ mô, trường Đại học Kinh tế Quốc dân, Kinh tế trưởng VESS cho rằng, triển vọng kinh tế thế giới trong năm 2022 vẫn tiềm ẩn nhiều bất ổn dưới tác động của đại dịch và sự bình thường hoá chính sách tiền tệ trên thế giới sau một chu kỳ nới lỏng.

Theo đó trước áp lực lạm phát, một số nền kinh tế lớn đã tăng lãi suất trở lại, như Anh; còn Mỹ thì dự kiến trong năm 2022 sẽ tăng lãi suất tới ba lần, mỗi lần 0,25 điểm phần trăm, sau khi chương trình mua tài sản kết thúc. Tuy nhiên theo chuyên gia, thắt chặt tiền tệ khi nền kinh tế chưa vững sẽ gây ra căng thẳng tài chính đặc biệt là ở các nước đang phát triển. Do vậy, bước đi của các NHTW trên thế giới sẽ thận trọng, bắt đầu một cách chậm rãi, việc tăng lãi suất sẽ không đột ngột mà sẽ thăm dò sức chịu đựng của nền kinh tế và doanh nghiệp.

Cùng với đó, xu hướng tăng trưởng cũng sẽ phân hoá, liên quan đến quá trình tiêm vaccine của các quốc gia. PGS.TS. Phạm Thế Anh cho rằng, sự hồi phục trong năm 2021 của các nước phát triển sẽ tiếp tục kéo dài sang năm 2022, còn các nước đang phát triển đặc biệt các nước có tỷ lệ tiêm chủng thấp, sẽ gặp nhiều khó khăn do diễn biến phức tạp của dịch bệnh khi xuất hiện nhiều biến chủng mới.

Về xu hướng đầu tư, theo PGS.TS. Phạm Thế Anh, trên thế giới trong năm vừa qua, hầu hết các nước lớn trên thế giới đều nới lỏng tiền tệ dẫn đến thị trường tài chính tăng trưởng rất mạnh. Tuy nhiên, trong thời gian tới, khi chính sách tiền tệ tại các nền kinh tế phát triển, đặc biệt là ở Mỹ được thắt chặt trở lại, dòng tiền đầu tư có thể chảy ngược về các thị trường này. Tuy nhiên với các nước có sự hồi phục kinh tế mạnh mẽ vẫn có sức hấp dẫn nhất định.

Đây được đánh giá là cơ hội cho Việt Nam. Bởi lẽ dù là một nước đang phát triển nhưng Việt Nam là đầu mối sản xuất của thế giới, nếu khống chế được dịch bệnh trong nước thì nền kinh tế sẽ được lợi. Minh chứng là nhìn vào con số xuất khẩu sang Mỹ, EU trong năm qua vẫn tăng trưởng ấn tượng, đây là các đối tác thương mại lớn của Việt Nam. Các chuyên gia cho rằng, trong năm 2022, nếu khống chế được dịch bệnh trong nước, không làm đứt gãy chuỗi sản xuất thì Việt Nam sẽ đạt được thành quả xuất khẩu tương đối tốt.

TS. Nguyễn Đức Thành - Giám đốc VESS cũng cho rằng, cuộc cạnh tranh Mỹ và Trung Quốc sẽ không dừng lại. Tuy nhiên Việt Nam cần cẩn trọng để có những bước đi phù hợp trong ứng xử với cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung và ứng xử trong khu vực ASEAN.

Thận trọng trong điều hành chính sách tiền tệ

Trước sự thay đổi của chính sách tiền tệ thế giới trong thời gian tới, PGS.TS. Phạm Thế Anh cho rằng, bài toán kích thích kinh tế tại Việt Nam cần tính toán kỹ về liều lượng cũng như đích đến để tránh tạo áp lực đến lạm phát. Đặc biệt thời gian qua giá tài sản tăng rất nhanh vì nguồn lực trong nền kinh tế tắc nghẽn, không đi vào sản xuất, tâm lý đầu cơ rất mạnh mẽ.

Tuy nhiên theo đánh giá, với xu hướng tăng lãi suất của thế giới, sẽ khó dẫn tới gia tăng lãi suất của Việt Nam, đặt trong quan điểm của Việt Nam hiện nay là tiếp tục hạ lãi suất hơn nữa. Các chuyên gia cho rằng, NHNN sẽ tiếp tục điều hành lãi suất ở mức ổn định, cung cấp thanh khoản cho hệ thống để đảm bảo các doanh nghiệp trong nền kinh tế có khả năng tiếp cận nguồn vốn giá rẻ. Về tỷ giá, đồng Việt Nam có thể mất giá đôi chút, nhưng nếu có giảm thì cũng sẽ không ảnh hưởng nhiều do năm vừa qua đồng Việt Nam đã tăng giá.

TS. Nguyễn Đức Thành cũng đồng tình nhận định, mặc dù nguy cơ bong bóng tài sản, lạm phát là có, nhưng hiện NHNN cũng rất quan tâm tới áp lực này và chính sách tiền tệ đang được điều hành hết sức chủ động, linh hoạt theo sát diễn biến kinh tế trong nước và thế giới. Bên cạnh đó, tỷ giá vẫn sẽ ổn định khi nhìn vào cán cân thanh toán, lượng ngoại tệ vào nước ta vẫn dồi dào. Đó là cơ sở để giữ tỷ giá dù thay đổi cũng không thay đổi nhiều.

Để tận dụng các cơ hội và hoá giải thách thức trong phát triển kinh tế 2022, chuyên gia kinh tế TS. Lê Đăng Doanh cho rằng, Việt Nam cần chú trọng tới việc đẩy lùi đại dịch và vấn đề biến đổi khí hậu. Đồng thời, đẩy mạnh tái cơ cấu nền kinh tế, đẩy mạnh chuyển đổi số để tăng tính công khai, minh bạch. Định hình chính sách của Việt Nam cũng cần xây dựng theo hướng có lợi nhất trong cuộc đối đầu Mỹ - Trung. Cùng với đó là cải cách thể chế, nâng cao năng lực cạnh tranh, khơi dậy sức mạnh của kinh tế tư nhân, phát huy tốt các tiềm năng của nền kinh tế.

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cũng nhắc tới việc Việt Nam cần tận dụng tốt hơn nữa các Hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết. Theo quan sát, việc thực hiện các FTA vẫn chưa thực sự tốt, mới là nỗ lực đơn lẻ từ các nhóm doanh nghiệp, hoặc sự chủ động từ các đối tác. Việc rà soát các văn bản pháp quy, sửa đổi thể chế của Việt Nam để thực hiện cam kết FTA vẫn còn khá chậm, quá trình thực thi vẫn còn nhiều trở ngại. Bên cạnh sửa đổi luật để thực thi cam kết với các đối tác nước ngoài, cũng cần sửa đổi luật để tạo điều kiện cho doanh nghiệp trong nước có thể vươn lên.