Giải bài toán phát triển đô thị vệ tinh Hà Nội

Quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh chóng đã nảy sinh hàng loạt vấn đề cần giải quyết tại các đô thị lớn, trong đó có Thủ đô Hà Nội. Do đó, phát triển đô thị vệ tinh là xu hướng tất yếu để giảm tải cho các đô thị trung tâm. Tuy nhiên, cho đến nay, định hướng này tại Hà Nội vẫn gặp nhiều khó khăn.

Theo TS Đào Ngọc Nghiêm - Phó chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Hà Nội, dân số tăng nhanh, nhu cầu về nhà ở cũng tăng theo, làm cho đô thị Hà Nội “nóng”, nhất là ở các quận nội thành. Các dự án nhà ở cao tầng, cao ốc, văn phòng cho thuê mọc lên ở nhiều tuyến phố huyết mạch thuộc “vùng lõi” làm cho hạ tầng giao thông, hạ tầng xã hội vốn đã quá tải càng quá tải hơn. Tắc đường, kẹt xe, thiếu trường học, bệnh viện, khu vui chơi, ô nhiễm không khí... ngày một trầm trọng. Do đó, giải bài toán quá tải cho “vùng lõi” không thể không phát triển đô thị vệ tinh.

“Đô thị vệ tinh là nơi bảo đảm cho mỗi người dân có nhà ở gắn với nơi việc làm; dịch vụ công, trường học, bệnh viện, siêu thị, khu vui chơi... đầy đủ và hiện đại. Khi đó sẽ thu hút người dân về sinh sống, từ đó làm giảm tải cho khu vực trung tâm”, TS Đào Ngọc Nghiêm khẳng định.

Thống kê cho thấy, mỗi năm, dân số Thủ đô ước tăng khoảng 200 nghìn người. Tính đến cuối 2018, dân số Hà Nội là khoảng 7,8 triệu người, dự báo tăng gấp đôi đến năm 2050. Nếu không tính người dân các địa phương lân cận đến làm ăn theo mùa vụ và người vãng lai, mật độ dân số trung bình lên tới gần 2.300 người/km2.

Theo Quy hoạch xây dựng Thủ đô Hà Nội đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050 được Chính phủ phê duyệt, Hà Nội sẽ phát triển theo mô hình chùm đô thị, gồm có khu đô thị trung tâm, 5 đô thị vệ tinh và các thị trấn sinh thái nhằm giảm sức ép cho khu vực nội đô.

Đô thị trung tâm là khu vực nội đô hiện tại được phát triển mở rộng về phía Tây Nam đến đường Vành đai 4; về phía Bắc với khu vực Mê Linh, Đông Anh; phía Đông với khu vực Gia Lâm và Long Biên. Năm đô thị vệ tinh bao gồm Hòa Lạc, Sơn Tây, Xuân Mai, Phú Xuyên và Sóc Sơn.

Theo KTS Phạm Thanh Tùng - Chánh văn phòng Hội Kiến trúc sư Việt Nam, để một đô thị vệ tinh hình thành theo đúng nghĩa của nó không đơn giản chỉ là một quyết định hành chính, mà phải hút được nguồn lực mạnh và có giá trị gia tăng cao như con người, tài chính và tài nguyên. Hay nói cách khác, người ta phải muốn đến định cư và muốn đầu tư lớn vào đô thị vệ tinh đó.

Tuy nhiên, nhìn lại hơn 10 năm vừa qua có thể thấy, sức sống đô thị vệ tinh hiện nay chưa đạt được, hoặc thậm chí không có. Ở các nước trên thế giới, 50km người ta vẫn đi làm bằng tàu điện ngầm, bằng tàu sắt trên cao, vì giao thông công cộng của họ rất tốt.

Chính sự kết nối đó cùng sự phát triển của dịch vụ, trường học và những tiện ích khác đã hút người dân ra bên ngoài nội đô sinh sống, nhưng chúng ta hiện nay chưa làm được. Trong khi đó, 5 đô thị hiện nay vẫn như là 5 đô thị nằm trên giấy, sự cựa mình chuyển động của nó theo đô thị trung tâm vẫn quá chậm và hầu như các nhàđầu tư bất động sảnít quan tâm đến khu vực này.

Ở một góc nhìn khác, theo PGS.TS Phạm Hùng Cường - Trưởng Bộ môn Quy hoạch - Khoa Kiến trúc quy hoạch, Đại học Xây dựng Hà Nội, việc kéo toàn bộ hạ tầng, bao gồm nước, điện, đường, phương tiện công cộng… cùng nhiều dịch vụ, công ăn việc làm ra các đô thị vệ tinh là không dễ. Đặc biệt, việc thu hút con người với những mối quan hệ ràng buộc, công việc nằm sẵn ở trong nội đô hiện hữu chuyển đến một nơi hoàn toàn mới sinh sống là rất khó khăn.

Theo các chuyên gia, khó khăn nhất khi phát triển đô thị vệ tinh chính là chi phí. Đơn cử, chi phí để xây dựng hệ thống tàu điện, metro nối các thành phố vệ tinh với thành phố trung tâm rất tốn kém và các hệ thống này kém hiệu quả do phải chạy qua các vành đai xanh, vốn không có hoặc không có nhiều người sinh sống. Chưa kể, cần có một khung pháp lý để quản lý toàn bộ vùng đô thị vệ tinh và đảm bảo các thành phố vệ tinh không mâu thuẫn với nhau, hay với đô thị trung tâm về quyền lợi.

Thực tế đó đòi hỏi Hà Nội cần phải đầu tư nhiều nguồn lực hơn nữa mới có thể phát triển thành công các đô thị vệ tinh như quy hoạch đặt ra.