MỚI

Thiệp 24HMoney v2.0

#KT vĩ mô

24HMONEY đã kiểm duyệt

Giá xăng dầu phi mã, chuyên gia nêu bốn kiến nghị giảm tác động tiêu cực

Từ đầu năm đến nay (3/3), Việt Nam đã có 5 lần tăng giá xăng, với mức tăng khoảng 12-13%, tùy loại và có thể còn tăng. Điều này có tác động đáng kể đến nền kinh tế...

Trong năm 2021, giá năng lượng, trong đó có giá dầu tăng mạnh (67%) và đến nay (3/3/2022), giá dầu vẫn tiếp tục tăng mạnh (36,8% so với đầu năm) và có thể còn tăng trong thời gian tới chủ yếu do quan hệ cung-cầu và yếu tố địa chính trị (căng thẳng Nga - Ukraine). Trong khi Chính phủ các nước sản xuất và xuất khẩu dầu khí; các doanh nghiệp ngành dầu khí được hưởng lợi thì đối với hầu hết các nền kinh tế, doanh nghiệp và người dân bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Giá dầu bình quân năm 2021 đạt 69,07 USD/thùng, tăng 67,3% so với năm 2020. Trong đó, giá dầu Brent thế giới tăng mạnh và đạt mức 79,2 USD/thùng vào ngày cuối năm. Từ giữa tháng 2/2022, giá dầu tiếp tục tăng do căng thẳng giữa Nga và Ukraine ngày càng leo thang; trong đó, so với ngày 23/2/2022, trước khi căng thẳng Nga-Ukraine xảy ra, giá dầu thô ngọt nhẹ của Mỹ (WTI) giao tháng 4 đã có thời điểm (ngày 03/03) tăng 26%, giao dịch ở mức 115,76 USD/thùng; còn giá dầu thô Brent tăng 28,1%, lên mức 119,71 USD/thùng - là mức cao nhất trong vòng 10 năm qua.

NGUYÊN NHÂN GIÁ XĂNG DẦU TĂNG CAO

Nhìn chung, theo chúng tôi, ba nguyên nhân chủ yếu khiến giá xăng dầu tăng là quan hệ cung – cầu, rủi ro địa chính trị (nhất là chiến sự Nga – Ukraine) và khả năng điều tiết dự trữ xăng dầu.

Nga là nhà cung cấp khí đốt lớn cho EU, việc xuất khẩu khí đốt tự nhiên của Nga sang Châu Âu bị gián đoạn có thể buộc một số công ty tiện ích phải sản xuất nhiều điện hơn bằng cách đốt dầu chứ không phải khí đốt. Điều đó sẽ làm tăng nhu cầu và giá dầu trên toàn thế giới. Rủi ro này là khó dự báo nhất do Tổng thống Nga V.Putin vốn dĩ là người khó đoán.

Ông Andy Lipow - Chủ tịch của Lipow Oil Associates

Theo ông Andy Lipow - Chủ tịch của Lipow Oil Associates, giá dầu có thể tăng lên 110 USD/thùng khi Nga cắt đứt 3 triệu thùng dầu/ngày cho Châu Âu. Việc gián đoạn tuyến vận chuyển từ Nga qua Ukraina hoặc sự phá hoại các đường ống khác ở Bắc Âu, sẽ làm tê liệt phần lớn lục địa và làm biến dạng chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu. Ngoài ra, việc Mỹ và EU áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với Nga, kiểm soát nhập khẩu đối với Nga, hạn chế khả năng tiếp cận máy móc và thiết bị, công nghệ khai thác…v.v. khiến giảm dần sản lượng dầu khai thác tại Nga.

Đối với nguồn cung trong nước của Việt Nam, việc nhà máy lọc dầu Nghi Sơn (chiếm 35% thị phần thị trường) cắt giảm công suất 40-45% khiến nguồn cung trong nước bị thiếu hụt, buộc phải tăng cường nhập khẩu xăng dầu từ nước ngoài cũng khiến giá xăng dầu trong nước chịu áp lực tăng giá.

DỰ BÁO GIÁ DẦU TRONG NĂM 2022

Về triển vọng giá dầu đến hết năm 2022, hầu hết các tổ chức quốc tế đều dự báo giá dầu sẽ còn tăng, dựa trên một số nhận định: (i) Chiến sự Nga - Ukraine và các biện pháp trừng phạt lẫn nhau ảnh hưởng tới chuỗi cung ứng dầu toàn cầu và khả năng chấm dứt còn khó đoán; (ii) Dịch bệnh được kiểm soát tốt hơn, các hoạt động kinh tế - xã hội tiếp tục phục hồi, kinh tế thế giới dự báo tăng trưởng 3-3,5% năm 2022 (đã tính đến tác động của chiến sự Nga – Ukraine), trước khi trở về quỹ đạo tăng trưởng 2,5-3%/năm giai đoạn 2023-2025, khiến nhu cầu về xăng dầu tiếp tục tăng; (iii) Khả năng tăng cung ứng của các nước thuộc khối OPEC+ chưa thể làm ngay được như nêu trên; và (iv) Khả năng sử dụng quỹ dự trữ dầu chiến lược cũng chỉ có thể tiến hành 2-3 lần.

Như vậy, có thể thấy hiện nay giá dầu đang chịu áp lực kép tiếp đà tăng, do phía cầu tăng lên trong khi phía cung chưa tăng tương ứng, thậm chí có thể bị giảm do đứt gãy nguồn cung. Hệ quả là giá dầu được dự báo sẽ duy trì ở mức cao trong năm 2022.

Sau khi căng thẳng giữa Nga và Ukraine diễn ra, JPMorgan đã nâng mức dự báo giá dầu Brent năm 2022 có thời điểm sẽ ở mức 150 USD/thùng (đối với kịch bản xấu nhất) - đây sẽ là mức giá cao nhất trong lịch sử.

Theo Goldman Sachs (2/2022), giá dầu sẽ tiếp tục tăng và sẽ đạt mức giá trung bình năm 2022 là 96 USD/thùng. Tuy nhiên, Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (2/2022) lại cho rằng giá dầu sẽ giảm xuống mức trung bình 87 USD/thùng trong quý 2/2022 và 75 USD/thùng vào quý 4/2022 với kỳ vọng sản lượng dầu từ OPEC +, Mỹ và các nước ngoài OPEC khác đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng tiêu thụ dầu toàn cầu, và giá dầu bình quân cả năm chỉ khoảng 82 USD/thùng. Như vậy, có thể thấy các dự báo giá dầu năm 2022 rất khác nhau, nhưng đều có nhận định chung là sẽ tăng khá mạnh, từ 20% đến gần 40% so với bình quân năm 2021.

TÁC ĐỘNG ĐỐI VỚI KINH TẾ THẾ GIỚI

Việc giá dầu tăng mạnh sẽ có tác động tích cực nhất định (chủ yếu là cục bộ) đến những quốc gia có nguồn thu ngân sách lớn từ dầu mỏ. Theo ước tính của Moody’s, các quốc gia như Nga, Canada và các quốc gia Trung Đông (75-90% ngân sách chính phủ của Ả Rập Xê Út đến từ dầu mỏ) là các quốc gia được hưởng lợi nhiều nhất.

Về tác động tiêu cực (là chủ yếu), chúng tôi nhận định có ít nhất 3 tác động tiêu cực.

TÁC ĐỘNG ĐỐI VỚI KINH TẾ VIỆT NAM

Căng thẳng địa chính trị giữa Nga, Ukraine và phương Tây dẫn đến việc giá dầu trên thế giới đã tăng mạnh trong tháng 2 năm 2022. Từ đầu năm đến nay (3/3), Việt Nam đã có 5 lần tăng giá xăng, với mức tăng khoảng 12-13% (tùy loại) và có thể còn tăng, có tác động đáng kể đến nền kinh tế.

Do đó, dầu thô tăng giá sẽ góp phần làm tăng nguồn thu ngân sách (khoảng 10.000-16.000 tỷ đồng, nếu giá dầu tăng bình quân 30-40% năm 2022 so với năm trước).

Về mặt tiêu cực (là chủ yếu), chúng tôi nhận diện có bốn tác động tiêu cực chính sau đây.

Đối với kịch bản giá dầu năm 2022 trung bình tăng 30% so với năm 2021 cùng dự báo nhu cầu xăng dầu tăng khoảng 10% do các hoạt động kinh tế xã hội được phục hồi khi đó ước tính nhập siêu xăng dầu sẽ thâm hụt khoảng 9 tỷ USD (trong đó: giá trị xuất khẩu dầu thô và xăng dầu ước đạt 4,4 tỷ USD, giá trị nhập khẩu ước đạt 13,4 tỷ USD).

Từ đầu năm 2022 đến nay, giá xăng đã tăng 5 lần, với mức tăng khoảng 12%. Do giá xăng dầu tăng, người dân phải chi tiêu nhiều hơn cho sinh hoạt hàng ngày (nhất là giao thông). Đồng thời, việc giá xăng dầu tăng cũng là áp lực khiến các mặt hàng tiêu dùng tăng giá theo gây ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân. Chi tiêu cho xăng dầu chiếm 1,5% trong tổng tiêu dùng cuối cùng của hộ gia đình. Khi giá xăng dầu tăng cao, hộ gia đình sẽ cơ cấu lại và cắt giảm một phần chi tiêu, điều này sẽ làm giảm tổng cầu của nền kinh tế.

Đồng thời, giá dầu tăng cũng ảnh hưởng đến hoạt động của các doanh nghiệp. Kinh tế Việt Nam phụ thuộc nhiều vào nguồn nguyên vật liệu nhập khẩu từ bên ngoài, với tỷ lệ chi phí nguyên vật liệu nhập khẩu trong tổng chi phí nguyên vật liệu toàn nền kinh tế khoảng 37% (theo Tổng cục Thống kê). Khi giá dầu tăng làm tăng giá nguyên vật liệu đầu vào làm tăng chi phí sản xuất (chi phí xăng dầu chiếm khoảng 3,52% trong tổng chi phí sản xuất năm 2021). Một số ngành sẽ chịu ảnh hưởng lớn hơn do có chi phí xăng dầu chiếm tỉ trọng lớn như: vận tải, hóa chất, phân bón, sản xuất nhựa...

Theo ước tính từ Tổng cục Thống kê, GDP Việt Nam có thể giảm 0,5 điểm % nếu giá xăng dầu tăng 10%. Đối với năm 2022, nếu giá xăng dầu tăng bình quân 30-40%, GDP cả năm sẽ giảm khoảng 1,2-1,5 điểm phần trăm.

Giá xăng dầu tăng cao sẽ tác động cả trực tiếp và gián tiếp: (i) sẽ tác động trực tiếp và mạnh tới giá thành sản phẩm khi chi phí xăng dầu chiếm 3,52% tổng chi phí sản xuất của toàn nền kinh tế; (ii) Gián tiếp làm tăng giá hàng hoá và dịch vụ trong khâu lưu thông, tạo áp lực lạm phát, giảm sức cạnh tranh của hàng hoá, dịch vụ trong nước, giảm sức mua và nhu cầu tiêu dùng của nền kinh tế; từ đó, tác động tiêu cực tới tăng trưởng kinh tế. Theo ước tính từ Tổng cục Thống kê, GDP Việt Nam có thể giảm 0,5 điểm % nếu giá xăng dầu tăng 10%. Đối với năm 2022, nếu giá xăng dầu tăng bình quân 30-40%, GDP cả năm sẽ giảm khoảng 1,2-1,5 điểm %; (iii) sẽ làm giảm hiệu quả của Chương trình phục hồi, phát triển kinh tế xã hội 2022-2023 mà Chính phủ đang triển khai (nhất là chính sách tài khóa cắt giảm 2% thuế GTGT nhằm kích cầu tiêu dùng, kích thích tăng trưởng và giảm áp lực lạm phát, khiến giảm thu ngân sách, mục tiêu tăng trưởng khó khăn hơn trong khi lạm phát vẫn tăng cao).

Theo tính toán của Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV, nếu giá xăng dầu bình quân năm 2022 tăng 30%-40% so với năm 2021, CPI sẽ tăng thêm 0,3-0,4 điểm %, khiến CPI bình quân cả năm tăng lên mức khoảng 3,8-4,2%.

BỐN KIẾN NGHỊ

Để giảm thiểu những tác động tiêu cực của việc giá xăng dầu tăng mạnh, hỗ trợ tích cực cho ổn định kinh tế vĩ mô, thúc đẩy phục hồi, tăng trưởng của Việt Nam trong năm 2022 và sau này, chúng tôi có 4 kiến nghị chính như sau:

Về lâu dài, Chính phủ chỉ đạo cân nhắc phương án tối ưu (giữa việc có duy trì hay không duy trì Quỹ bình ổn này) trên cơ sở rà soát, đánh giá khoa học, thực tiễn, phù hợp bối cảnh Việt Nam.