GDP, GDP đầu người ảo, bị thổi phồng

Trong kinh tế người ta hay lấy GDP đầu người để xếp hạng độ giàu nghèo của mỗi quốc gia, bởi nó chính là một “thước đo” phản ánh mức thu nhập cũng như mức sống của người dân ở một quốc gia hay vùng lãnh thổ. GDP đầu người cao tỷ lệ thuận với mức thu nhập cũng như đời sống của người dân cao.

Chúng ta biết nhiều đến khái niệm GDP tính thiếu. Tức người ta tính GDP thiếu ở khu vực kinh tế không được quan sát và kinh tế ngầm. Thế nhưng chúng ta lại ít được nghe nói đến GDP bị thổi phồng, bị tính cao hơn so với thực tế.

Theo quĩ tiền tệ quốc tế IMF, các quốc gia mà GDP, GDP đầu người bị thổi phồng, cao hơn thực tế thường là các quốc gia thiên đường thuế. Các quốc gia thiên đường thuế là các quốc gia có thuế thu nhập doanh nghiệp thấp, thậm chí bằng không. Đây chính là kẽ hở bị lợi dụng. Các tập đoàn đa quốc gia thực hiện việc đầu tư tài chính thông qua các công ty trống rỗng không có hoạt động thực sự gì tại các quốc gia thiên đường thuế. Dù không có hoạt động gì, không có nhân viên nhưng các công ty trống rỗng này lại có doanh thu, có lợi nhuận nhờ các “giao dịch ảo” (khoản lợi nhuận này không phải đóng thuế, còn doanh thu được chuyển từ các nước có thuế TNDN cao sang). Chính các công ty trống rỗng này đã làm sai lệnh các dữ liệu kinh tế, tạo ra các con số GDP, GDP đầu người cao hơn thực tế, có thể gọi là bị thổi phồng.

Một cuộc điều tra của IMF tháng 6/2018 có tên là “Xỏ mạng che mặt (“Piercing the Veil") đã ước tính rằng trong số 12.000 tỷ USD dòng vốn đầu tư FDI toàn cầu thì có đến 40% (tức 4.800 tỷ USD) là hoàn toàn giả tạo, nó là các khoản đầu tư vào các công ty trống rỗng không có hoạt động thực sự và hầu hết đều đi qua các quốc gia, vùng lãnh thổ thiên đường thuế.

IMF cũng chỉ đích danh các nền kinh tế mà các khoản “đầu tư trống rỗng” đi qua là Hà Lan, Luxembourg, Ireland, Thuỵ Sĩ, Hồng Kông, Singapore, Macau, San Marino, Bermuda, Quần đảo Virgin thuộc Anh, Quần đảo Cayman. Điều đó cũng có nghĩa rằng GDP đầu người của các quốc gia, vùng lãnh thổ này đã bị tính cao hơn hoặc bị thổi phồng so với thực tế.

IMF cũng chỉ ra rằng các quốc gia dầu mỏ tuy có GDP đầu người cao, nhưng không đồng nghĩa rằng người dân ở các quốc gia đó giàu có, có mức sống cao. Ở các quốc gia dầu mỏ phần lớn thu nhập, tài sản nằm trong tay hoàng gia, quốc vương, vua, tỷ phú dầu mỏ, phần phân phối cho người dân rất ít. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng có đến 7.000 tỷ USD được cất giấu ở các thiên đường thuế trong các tài khoản cá nhân. IMF liệt kê các quốc gia gọi là dầu mỏ này là: Qatar, Brunei, Kuwait, UAE, Saudi Arabia, Bharain và Na Uy.

Lấy Qatar làm ví dụ. GDP đầu người của Qatar là 69.688 USD, được tính là quốc gia giàu có bậc nhất thế giới, thế nhưng có đến 86% người lao động nhập cư chỉ có mức thu nhập 500 USD tháng, sống ở mức rất thấp, gần 14% người Qatar gốc có mức sống đầy đủ (nhà cửa, xe cộ, học hành, y tế...), còn phần lớn tài sản là của Tiểu vương và mỗi năm quĩ đầu tư của Hoàng gia Qatar đầu tư khoảng 40 tỷ USD ra nước ngoài.