Đưa nông sản, thực phẩm chế biến vào hệ thống phân phối nước ngoài

Chất lượng không còn là vấn đề với nông sản Việt Nam, thay vào đó, điểm nghẽn mà các doanh nghiệp Việt Nam đang phải đối mặt là yêu cầu về môi trường.

Có nhiều lợi thế

Trao đổi với Báo Tin tức, ông Vincent Gothknecht, Trưởng đại diện Công ty I.Schroeder (Đức) cho biết, Việt Nam đang có lợi thế lớn về xuất khẩu nông sản sang thị trường EU nhờ Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA). Châu Âu là thị trường khó tính với nhiều tiêu chuẩn khắt khe về an toàn vệ sinh thực phẩm, vì vậy doanh nghiệp cần phải tuân thủ các quy định này. Cụ thể, các sản phẩm xuất khẩu vào thị trường này phải có truy xuất nguồn gốc rõ ràng, phải đảm bảo các yêu cầu, tiêu chuẩn về môi trường, lao động...

Ông Vincent Gothknecht cũng cho biết thêm, hiện có khoảng 50 nhà cung ứng tại Việt Nam cung cấp các sản phẩm nông sản như: vải, dứa, chanh dây và hàng thủy sản cho công ty. Theo đó, chất lượng sản phẩm không còn là vấn đề với nông sản Việt Nam. Tuy nhiên, điểm nghẽn mà các doanh nghiệp Việt Nam gặp phải chủ yếu là yêu cầu về môi trường, việc giảm phát thải, trung hòa carbon… Nhiều nhà mua hàng muốn những nhà cung cấp trong chuỗi cung ứng của họ phải trung hòa carbon nghĩa là phải ưu tiên sản xuất xanh. Do đó, nếu doanh nghiệp Việt Nam không đạt được tiêu chuẩn này sẽ mất cơ hội xuất khẩu hàng hóa đi thị trường quốc tế.

Đại diện Công ty MM Mega Market Việt Nam cho biết, mỗi thị trường sẽ có những thách thức và rào cản khác nhau, từ kỹ thuật đến thương mại khiến nông sản Việt Nam khó vươn xa. Chẳng hạn, những thị trường khó tính như Mỹ, châu Âu, ngoài các yêu cầu tiêu chuẩn từ nhà nhập khẩu, hàng Việt Nam như thanh long, bưởi, dừa phải đảm bảo dư lượng thuốc bảo vệ thực vật không vượt quá giới hạn tối đa cho phép. Ngoài ra, các sản phẩm cung cấp phải có đủ mã vùng trồng và mã cơ sở đóng gói. Bên cạnh đó, nhà nhập khẩu cũng quan tâm việc duy trì mức giá tốt nhất trên thị trường khi thu mua...Bên cạnh các yêu cầu về chất lượng, kích cỡ, màu sắc ruột, họ thường yêu cầu thanh long ruột trắng.

Trong khi đó, ông Paul Lê, Phó Chủ tịch Tập đoàn Central Retail Việt Nam cho biết, nhiều năm qua, Central Retail đã phối hợp với Bộ Công Thương tổ chức “Tuần hàng Việt Nam tại Thái Lan” nhằm giúp doanh nghiệp quảng bá thương hiệu, gia tăng cơ hội bán hàng vào kênh phân phối của Thái Lan. Vì vậy, có thể thấy, doanh nghiệp nông sản muốn vào các kênh phân phối nước ngoài cần phải nắm rõ thông tin thị trường. Mặt khác, khi tham dự các chương trình xúc tiến thương mại, kết nối xuất khẩu, doanh nghiệp Việt nên đem đến câu chuyện sản phẩm thay vì những sản phẩm thông thường. Vừa qua, có sản phẩm bánh phòng tôm của một doanh nghiệp tại Cà Mau, nhờ câu chuyện và sự chủ động giới thiệu sản phẩm bánh phồng tôm mà sản phẩm này được các hệ thống phân phối tại Thái Lan lựa chọn bán trong kênh phân phối của họ.

“Doanh nghiệp nông sản Việt khi có cơ hội tham gia hội chợ thì cần phải tìm hiểu thị trường, cũng như sự chuẩn bị về nguồn hàng để cung ứng khi thị trường nước ngoài có nhu cầu. Ngoài ra, doanh nghiệp cũng cần chuẩn bị hồ sơ giấy tờ liên quan đến sản phẩm cụ thể, rõ ràng để các đối tác không mất thời gian tìm kiếm thông tin sản phẩm khi cần”, ông Paul Le cho biết thêm.

Lưu ý quy định về môi trường

Theo bà Nguyễn Thảo Hiền, Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ (Bộ Công Thương), gần đây, xuất khẩu nông sản thực phẩm của Việt Nam đang có nhiều bứt phá, kim ngạch xuất khẩu nông sản, thủy sản và thực phẩm duy trì tốc độ tăng trưởng trên hai con số. Năm 2022, xuất khẩu nông, lâm thủy sản của Việt Nam đạt 53,2 tỷ USD, tăng gần 10% so với 2021. Trong đó có nhiều nhóm hàng có kim ngạch đạt trên 2 tỷ USD như gỗ, thủy sản, cà phê, cao su, gạo, rau quả, điều...

"Đặc biệt trong năm 2022, nhiều loại nông sản của nước ta như chuối tươi, khoai lang, tổ yến, bưởi, nhãn, chanh leo, sầu riêng… được cấp phép xuất khẩu sang các thị trường phát triển và có tiêu chuẩn cao trên thế giới như Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc, New Zealand. Điều này tạo ra cơ hội lớn cho xuất khẩu trái cây. Năm 2023, trong bối cảnh thị trường nhiều khó khăn, đặc biệt là lạm phát tăng cao ở tất cả các thị trường xuất khẩu chủ lực, kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng nông lâm thủy sản Việt Nam được dự báo vẫn sẽ vượt qua con số 50 tỉ USD. Hiện nay, Việt Nam là nhà cung ứng trong Top 3 thế giới về cà phê, lớn thứ nhất về hạt điều, lớn thứ nhất về hạt tiêu, lớn thứ ba về gạo …", bà Nguyễn Thảo Hiền cho biết thêm.

Theo bà Nguyễn Thảo Hiền, trong số các sản phẩm nông sản, rau quả là một trong những điểm sáng trong các nhóm ngành hàng xuất khẩu của nước ta. Dự báo cả năm 2023, nhiều khả năng xuất khẩu rau quả sẽ cán đích ở cột mốc lịch sử là 5 tỷ USD. Các chuyên gia cho rằng, trong bối cảnh lạm phát toàn cầu, năm 2023, Trung Quốc vẫn sẽ là thị trường hấp dẫn nông sản Việt Nam nhờ nhu cầu bùng nổ sau hậu Covid-19 cộng với lợi thế về vị trí địa lý gần, khiến chi phí logistics và rủi ro về thời gian thấp hơn các thị trường khác.

"Vì vậy, doanh nghiệp nông sản, thực phẩm chế biến muốn vươn xa, trước tiên cần phát huy vai trò đầu tàu quan trọng không chỉ hướng dẫn cho bà con sản xuất theo yêu cầu của nhà nhập khẩu, đặc biệt là ưu tiên các sản phẩm xanh, còn cần tuân thủ theo các yêu cầu về văn hóa giao dịch, thương mại điện tử. Trên cơ sở đó, bà con tuân thủ theo quy trình nhất định vì liên quan đến cam kết, hợp đồng sản xuất, bao tiêu sản phẩm… Về lâu dài, hiện nay, các quy định về bảo vệ môi trường tại các thị trường xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như EU, Bắc Mỹ và các thị trường Đông Bắc Á ngày càng chặt chẽ hơn. Vì vậy, các công ty kinh doanh gỗ, cà phê, ca cao, cao su, đậu nành, gia súc, dầu cọ và các sản phẩm phái sinh tại EU cũng phải chứng minh hàng hóa mà họ bán không liên quan đến hoạt động phá rừng từ sau năm 2021. Nếu vi phạm sẽ bị phạt tối thiểu 4% doanh số hàng năm thu được trên toàn EU", bà Nguyễn Thảo Hiền cho biết.

Tương tự, ông Vincent Gothknecht cũng cho rằng, doanh nghiệp nông sản Việt Nam muốn xuất khẩu vào EU trước tiên phải có chứng nhận an toàn thực phẩm, chứng nhận tiêu chuẩn môi trường, lao động… Để làm được điều này, doanh nghiệp bắt buộc phải đầu tư nguồn lực khá lớn. Song đây là yêu cầu bắt buộc để thâm nhập thị trường. "Chiến lược đường xa có thể thua trong ngắn hạn, nhưng về lâu dài chắc chắn doanh nghiệp sẽ thắng. Bởi kinh tế xanh, nông nghiệp xanh là xu hướng trong tương lai. Doanh nghiệp Việt muốn duy trì mạch phát triển xuất khẩu phải đầu tư ngay chứ không đợi chờ sẽ mất nhiều cơ hội", ông Vincent Gothknecht nói.

Xanh từ sản xuất, canh tác

Trao đổi với Vneconomy, ông Trần Minh Thắng, Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ, việc tuân thủ các quy định về an toàn thực phẩm là điều kiện tiên quyết để đưa được mặt hàng nông sản, trái cây vào thị trường này. Điều này yêu cầu quá trình canh tác, trồng trọt cần tuân thủ nghiêm túc các quy định và yêu cầu của thị trường nhập khẩu.

Bên cạnh đó, cần cải thiện công nghệ bảo quản sau thu hoạch, đảm bảo tính đồng bộ trong quy trình sơ chế, đóng gói, bảo quản và vận chuyển nhằm soát ổn định được nhiệt độ, độ ẩm lý tưởng cho trái cây.

Cho rằng việc phát triển bền vững chuỗi nông sản, thực phẩm an toàn để đáp ứng nhu cầu và nâng cao khả năng cạnh tranh của sản phẩm là vô cùng quan trọng hiện nay, vì vậy ông Lê Thanh Hòa, Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, chế biến và phát triển thị trường kiêm Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam nhấn mạnh, đây là yêu cầu cũng như xu hướng buộc doanh nghiệp phải chuyển đổi.

Ngoài vai trò của doanh nghiệp, Nhà nước cần hoàn thiện thể chế chính sách pháp luật, xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật phù hợp thực tiễn và hội nhập.

Đầu tư nguồn lực và cơ chế huy động nguồn lực cho đào tạo quản lý, giám sát, hướng dẫn hỗ trợ đảm bảo chất lượng, an toàn thực phẩm ở các khâu từ sản xuất, thu hoạch, bảo quản, chế biến và kết nối tiêu thụ trong và ngoài nước.

Đồng thời, cập nhật quy định, thông tin phân tích thị trường, thị hiếu tiêu dùng để phát triển sản xuất ra sản phẩm phù hợp.

Triển khai các đề án phát triển vùng nguyên liệu; hệ thống logistics theo chuỗi cung ứng nông sản, đảm bảo an toàn thực phẩm; giảm tổn thất sau thu hoạch và nâng cao chất lượng nông lâm thuỷ sản…

Cùng với đó, đổi mới công tác phổ biến, tập huấn, hỗ trợ người dân và doanh nghiệp về quản lý chất lượng, an toàn thực phẩm, ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số và kênh số kết nối thị trường và người tiêu dùng…