Dư nợ ký quỹ tăng mạnh thúc đẩy lợi nhuận các "ông lớn" ngành chứng khoán bứt phá

Trong báo cáo phân tích ngành chứng khoán mới công bố, VIS Rating đã chỉ ra rằng các công ty chứng khoán lớn đang dẫn đầu đà tăng trưởng lợi nhuận toàn ngành, nhờ vào nguồn thu ổn định từ hoạt động cho vay ký quỹ và đầu tư, được hỗ trợ mạnh mẽ bởi các đợt tăng vốn lớn.

Tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản bình quân (ROAA) của toàn ngành chứng khoán đã tăng từ 4,3% vào năm 2023 lên 4,9% trong 9 tháng đầu năm, với sự đóng góp nổi bật từ các công ty chứng khoán lớn, khi lợi nhuận từ cho vay ký quỹ và đầu tư vào các công cụ thu nhập cố định đã có sự vượt trội so với các đối thủ cùng ngành.

Ngoài ra, tình hình trái phiếu chậm trả và cam kết mua lại trái phiếu đã giảm, giúp giảm thiểu rủi ro tài sản cho các công ty chứng khoán. Mặc dù các doanh nghiệp này gia tăng vay nợ ngắn hạn để mở rộng hoạt động cho vay ký quỹ, nhưng thanh khoản vẫn được duy trì ổn định.

VIS Rating kỳ vọng việc tăng vốn từ các công ty chứng khoán liên kết với các ngân hàng và các công ty chứng khoán lớn trong nước sẽ củng cố khả năng chịu rủi ro và thúc đẩy sự tăng trưởng mạnh mẽ trong thời gian tới.

Với hoạt động cho vay ký quỹ và đầu tư vào các công cụ có thu nhập cố định, các công ty chứng khoán quy mô lớn đã có mức tăng trưởng vượt trội, ghi nhận ROAA tăng lên 5,4% trong 9 tháng đầu năm, từ mức 4,3% của năm trước, vượt xa mức trung bình toàn ngành.

Đặc biệt, trong mảng cho vay ký quỹ, các công ty chứng khoán lớn đã chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ về dư nợ vay ký quỹ, đồng thời áp dụng lãi suất cho vay cao hơn so với các đối thủ, nhờ vào tiềm lực vốn lớn và mạng lưới khách hàng rộng khắp.

Ngoài ra, các công ty chứng khoán lớn còn sở hữu danh mục đầu tư vào các công cụ có thu nhập cố định lớn nhất trong ngành, đồng thời tận dụng những cơ hội từ thị trường trái phiếu doanh nghiệp đang dần phục hồi. Điều này giúp họ gia tăng lợi nhuận từ đầu tư trái phiếu và các khoản phí dịch vụ lưu ký (như TCBS, VPBankS, VNDirect).

Ngược lại, các công ty chứng khoán quy mô vừa (chẳng hạn như SHS, BSC, VDSC) ghi nhận ROAA giảm 2% so với quý trước, chủ yếu do sự sụt giảm giá trị của các khoản đầu tư vào cổ phiếu. Tốc độ tăng trưởng cho vay ký quỹ của các công ty này cũng chậm hơn các công ty lớn, do hạn chế về vốn và mạng lưới khách hàng.

VIS Rating dự báo rằng hơn một nửa trong số 251 công ty chứng khoán sẽ hoàn thành mục tiêu lợi nhuận cả năm. Tỷ suất ROAA toàn ngành dự kiến sẽ cải thiện từ 50-70 điểm cơ bản so với năm trước, đạt mức 4,8%-5% vào cuối năm 2024.

Rủi ro tài sản trong ngành chứng khoán đã giảm dần, nhờ vào việc giảm các khoản trái phiếu chậm trả gốc lãi và cam kết mua lại trái phiếu. Chứng khoán Tân Việt (TVSI) là một trong những công ty đã giảm cam kết mua lại trái phiếu khoảng 30% trong 9 tháng đầu năm, khi các tổ chức phát hành trong ngành năng lượng và bất động sản hoàn tất việc thanh toán các khoản gốc lãi trước đây bị chậm.

Hơn 20% công ty chứng khoán trong báo cáo của VIS Rating có khẩu vị rủi ro cao, chủ yếu do đầu tư mạnh vào trái phiếu doanh nghiệp. Tuy nhiên, rủi ro tài sản từ các khoản đầu tư này đã giảm so với năm trước, nhờ vào việc tỷ lệ trái phiếu chậm trả giảm dần và tỷ lệ thu hồi các trái phiếu này được cải thiện rõ rệt.

Trong khi đó, các khoản cho vay ký quỹ cho các khách hàng lớn tiếp tục tăng trong quý 3, làm gia tăng rủi ro cho công ty chứng khoán nếu buộc phải bán giải chấp tài sản đảm bảo trong giai đoạn giảm giá của thị trường chứng khoán, như đã xảy ra trong quý 4/2022.

Mức độ sử dụng đòn bẩy trong ngành vẫn thấp, nhờ vào các đợt tăng vốn lớn. Việc tăng vốn mạnh mẽ của các công ty chứng khoán trong nước (như VIX, VNDirect, MBS) trong quý 3 đã củng cố bộ đệm rủi ro và duy trì tỷ lệ đòn bẩy của ngành ở mức thấp khoảng 230%.

Chứng khoán ACB (ACBS) cũng tiếp tục được đề xuất tăng vốn và dần đóng vai trò quan trọng hơn trong chiến lược kinh doanh của ngân hàng mẹ (ACB). Đối với Chứng khoán TP.HCM (HSC), việc tăng thêm vốn mới sẽ hỗ trợ mở rộng hoạt động kinh doanh và duy trì tỷ lệ cho vay ký quỹ dưới mức giới hạn quy định là 200% vốn chủ sở hữu.

Cùng với các đợt huy động vốn tiếp theo từ các công ty trong nước (SSI, SHS, Vietcap), VIS Rating kỳ vọng tỷ lệ đòn bẩy trong ngành sẽ giảm trong các quý tới. Nhìn chung, chỉ có 10% các công ty có mức đòn bẩy cao do hạn chế trong việc huy động vốn hoặc có nhiều cam kết mua lại trái phiếu từ khách hàng.

Rủi ro thanh khoản từ tăng nợ vay ngắn hạn của một số công ty có vốn nước ngoài và công ty liên kết với ngân hàng vẫn được kiểm soát tốt. Ví dụ, công ty chứng khoán có liên kết với ngân hàng (CTS, TPS) có khả năng tiếp cận hạn mức tín chấp từ các ngân hàng trong nước, trong khi các công ty có vốn nước ngoài (Mirae Asset Việt Nam, KIS Việt Nam) được hưởng lợi từ hỗ trợ của công ty mẹ.

Bên cạnh đó, tài sản thanh khoản như tiền mặt và chứng chỉ tiền gửi của các ty này cũng chiếm khoảng 15-30% tổng tài sản. Rủi ro tái cấp vốn đến từ các khoản vay khách hàng tổ chức và cá nhân giảm dần cho TCBS, nhờ tăng phát hành trái phiếu dài hạn gấp 4 lần năm ngoái.

“30% các công ty có hồ sơ thanh khoản mạnh, phần lớn là công ty chứng khoán có liên kết với ngân hàng hưởng lợi từ các đợt tăng vốn gần đây và ít phụ thuộc vào các khoản nợ vay ngắn hạn tài trợ cho các hoạt động đầu tư cốt lõi”, báo cáo của VIS Rating nêu.