Đợt giảm lãi suất điều hành mới của NHNN... chỉ là thủ tục?

Do thừa tiền, lãi suất huy động của các ngân hàng đã rẻ hơn mức quy định trước đó, nên việc hạ trần lãi suất huy động này của NHNN cũng chỉ mang tính thủ tục, không có tác động thực tế vào tình hình tín dụng yếu kém hiện tại.

Trung tâm Phân tích và Tư vấn Đầu tư của Công ty CP Chứng khoán SSI (SSI Research) vừa công bố cập nhật tác động của việc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) vừa công bố các lãi suất điều hành mới có hiệu lực từ 1/10.

Theo SSI Research, việc NHNN giảm lãi suất điều hành lần này không có nhiều tác động đến các ngân hàng thương mại (NHTM).

Thừa tiền do tín dụng yếu

Theo SSI Research, các NHTM hiện đang rất dồi dào thanh khoản, hầu như không có nhu cầu vay vốn từ NHNN. Trong 9 tháng đầu năm 2020, mặc dù lượng bơm/hút ròng của NHNN gần như bằng 0 nhưng một lượng tiền đồng khá lớn đã được đẩy vào hệ thống ngân hàng thông qua các giao dịch mua vào ngoại tệ của NHNN, nâng dự trữ ngoại hối lên mức kỷ lục là 92 tỷ USD. Thủ tướng Chính phủ cũng nhận định, dự trữ ngoại hối sẽ cán mốc 100 tỷ USD vào cuối năm nay.

Tuy nhiên, theo SSI Research, một trong những nguyên nhân chính khiến tiền đồng dư thừa trong hệ thống là do đầu ra tín dụng yếu.

Dẫn chứng việc này, mới đây, Tổng cục Thống kê thông tin đến 22/9/2020, trong khi huy động vẫn tăng trưởng khá tốt (đạt 7,7%) thì tăng trưởng tín dụng chỉ là 5,12% so với đầu năm, thấp hơn nhiều cùng kỳ 2019 là 8,79% và còn cách xa mục tiêu của NHNN (ban đầu là 14%, sau điều chỉnh là 10%).

"Thực tế, trong 4 tháng gần đây, NHNN tạm ngừng các giao dịch trên thị trường mở (OMO) và lãi suất trên liên ngân hàng duy trì ở mức rất thấp, chỉ 0,1-0,5%/năm với kỳ hạn qua đêm và 0,2%-0,7%/năm với kỳ hạn 1 tuần, vẫn thấp hơn rất nhiều các lãi suất vay vốn mới từ NHNN", SSI Research đánh giá.

Đồng tình quan điểm này, chuyên gia phân tích đến từ Công ty CP Chứng khoán VnDirect cũng nhận xét: "Thị trường OMO hiện tại gần như vô dụng do đợt này tăng trưởng tín dụng quá thấp, các NH thừa vốn dẫn tới lãi liên ngân hàng tiệm cận 0. Vì thế, các NH hoàn toàn có thể đi vay nhau với lãi rẻ thì tội gì đi vay qua đường OMO với lãi suất 2,5%?"

Hỗ trợ vay vốn thông qua trần lãi suất thấp

Cũng theo báo cáo của SSI Research, lãi suất tiền gửi VND đã giảm mạnh từ đầu tháng 5 đến nay, tổng cộng từ 1,2% đến 2,5%/năm ở tất cả các kỳ hạn. Lãi suất tiền gửi kỳ hạn từ 1 đến dưới 6 tháng hiện phổ biến ở mức 3,0-3,8%/năm, cá biệt một số ngân hàng chỉ ở mức 2,2-2,5%/năm, tức là đã thấp hơn mức trần mới. Bởi vậy, lãi suất tiền gửi sẽ không thay đổi nhiều sau quyết định của NHNN.

"Yếu tố chính tác động đến lãi suất tiền gửi thời gian tới vẫn là đầu ra tín dụng và chúng tôi vẫn giữ kỳ vọng lãi suất tiền gửi sẽ giảm thêm 0,1 -0,3%/năm trong quý 4/2020", chuyên gia của SSI Research kỳ vọng.

Đánh giá về ảnh hưởng từ việc điều chỉnh lãi suất điều hành mới này, SSI Research, nhấn mạnh, ảnh hưởng trực tiếp nhất đến thị trường trong nhóm các lãi suất điều hành này là lãi suất cho vay kỳ hạn ngắn bằng VND với 5 nhóm ngành ưu tiên (nông nghiệp, xuất khẩu, doanh nghiệp vừa và nhỏ, công nghiệp phụ trợ, công nghệ cao).

Chuyên gia của SSI Research tính toán, trong 9 tháng đầu năm 2020, mặc dù trần lãi suất này đã được giảm 2 lần, tổng cộng 1%, nhưng tăng trưởng tín dụng của nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ, nông nghiệp và xuất khẩu chỉ khoảng 3-4%, thấp hơn mức tăng trưởng chung. Trong năm 2019, tỷ trọng cho vay 5 nhóm ngành ưu tiên chiếm hơn 42% tổng dư nợ toàn hệ thống. Theo đó, dựa trên tỷ lệ cho vay ngắn hạn/tổng dư nợ trung bình của các NHTM tại 30/6 là 50%.

"Chúng tôi ước tính tỷ lệ cho vay ngắn hạn với 5 nhóm ngành ưu tiên hiện là 20-25% tổng dư nợ hệ thống (tức là khoảng 1,7- 2,1 triệu tỷ đồng). Giả sử các khoản nợ này được điều chỉnh giảm 0,5%/năm theo trần lãi suất mới, từ năm sau, người đi vay có thể giảm được từ 8,5-10,7 nghìn tỷ đồng chi phí lãi vay", ông này cho biết.

Tuy nhiên, do mức trần lãi suất mới chỉ áp dụng với các khoản giải ngân mới hoặc các khoản vay đến kỳ điều chỉnh lãi suất nên số dư nợ được điều chỉnh giảm lãi suất trong quý 4/2020 sẽ khá ít, ảnh hưởng đến lợi nhuận các NHTM trong năm 2020 là không đáng kể.

Còn theo đánh giá của chuyên gia phân tích đến từ Công ty CP Chứng khoán VnDirect, cái khó hiện tại của các NH chính là tín dụng giải ngân quá chậm và nợ xấu từ ảnh hưởng của dịch bệnh.

"Doanh nghiệp khỏe mạnh đủ điều kiện thì không cần vay do khó mở rộng sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp cần vay thì lại không dễ để được xét duyệt thủ tục cho vay vì không "đủ chuẩn". Có thể khẳng định, Thông tư 01 kết thúc cũng là thời điểm các NH sẽ gặp nhiều khó khăn nhất trong 5 năm trở lại đây…", chuyên gia này dự báo.