Doanh nghiệp chật vật hoàn thuế giá trị gia tăng

Bị “giam” cả nghìn tỷ đồng tiền hoàn thuế VAT trong thời gian dài khiến doanh nghiệp gỗ kiệt quệ, thậm chí có nguy cơ phá sản.

Tổng hợp phản ánh trong quý I, Ban Nghiên cứu Phát triển Kinh tế tư nhân (thuộc Hội đồng tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng), cho biết doanh nghiệp thuộc nhiều nhóm ngành đang gặp khó khăn trong việc hoàn thuế giá trị gia tăng (VAT).

Doanh nghiệp ngành gỗ đang được xem là gặp vấn đề này nghiêm trọng nhất. Từ cuối năm ngoái, các doanh nghiệp đã nhiều lần kêu cứu vì những bất hợp lý trong thực thi hoàn thuế VAT. Bộ Nông nghiệp và Nông thôn sau đó cũng đã đề xuất Bộ Tài chính gỡ khó về vấn đề này cho doanh nghiệp.

Theo các doanh nghiệp gỗ, việc hoàn thuế VAT đang kéo dài, không có thời hạn cụ thể khiến họ bị động. Số tiền hoàn đã lên đến hàng nghìn tỷ đồng khi cộng dồn từ năm 2020 đến nay, tạo ra áp lực về dòng tiền, đặc biệt trong bối cảnh đơn hàng xuất khẩu vào các thị trường lớn đang sụt giảm, tiếp cận vốn khó khăn, lãi suất cao.

"Nếu tình trạng này còn kéo dài, nhiều doanh nghiệp sẽ phải tuyên bố phá sản", báo cáo của Ban IV cho biết.

Ngoài ra, quy trình giám sát nguồn gốc gỗ cũng được nhìn nhận là dàn trải, nhiều khâu trong xét hoàn thuế, không phù hợp thực tiễn, chưa phản ánh đúng mục tiêu quản lý thuế và đẩy hết rủi ro vào khâu trồng rừng (chưa phát sinh thuế) hoặc các khâu mua bán gỗ nguyên liệu cho sản xuất, xuất khẩu.

Ban IV cho biết cách làm này dẫn đến thực trạng nóng là khi cơ quan chức năng phát hiện sai phạm ở khâu rừng trồng, mua bán gỗ nguyên liệu tại một địa phương phía Bắc, tất cả doanh nghiệp nhóm "mua hàng" đã đồng loạt dừng nhập nguyên liệu gỗ đầu vào ở những nơi này. Điều đó ảnh hưởng tức thì đến chuỗi cung ứng và sản xuất.

Tình trạng khó hoàn VAT cũng xảy ra với ngành giấy. Hiệp hội giấy và bột giấy Việt Nam nói, do việc thu mua giấy đã qua sử dụng hầu hết không có hoá đơn, doanh nghiệp rất khó chứng minh được nguồn gốc nguyên liệu sản xuất để hoàn thuế.

Tổng Cục thuế hiện cho phép doanh nghiệp làm các bảng kê nhưng tối đa không quá 100 triệu đồng, là một con số quá nhỏ so với nhu cầu thu mua tập trung của nhiều doanh nghiệp. Do vậy, họ gặp nhiều khó khăn, tốn nhiều công sức làm chứng từ, bảng kê để đáp ứng quy định.

Còn với ngành phân bón, doanh nghiệp cho biết, khó khăn đến từ việc mặt hàng này không chịu VAT.

Do hàng hóa không chịu thuế, nguyên liệu đầu vào sẽ không được khấu trừ, doanh nghiệp phải tính toán toàn bộ phát sinh VAT vào chi phí sản xuất khiến giá thành tăng lên, từ đó giảm sức cạnh tranh với phân bón nhập khẩu. Ngoài ra, các dự án đầu tư cho sản xuất phân bón cũng không được hoàn VAT cho trang thiết bị công nghệ khiến suất đầu tư cao, làm giảm động lực của doanh nghiệp đối với việc nghiên cứu phát triển.

Để xử lý các vấn đề này, doanh nghiệp ngành gỗ đề xuất, Bộ Tài chính cần có quy định phân loại trong quá trình thực hiện hoàn thuế giá trị gia tăng. Doanh nghiệp lâu năm, có uy tín nên cho được hậu kiểm; còn doanh nghiệp mới thì kiểm tra, xác minh trước rồi mới hoàn thuế.

Các cơ quan chức năng cũng cần đánh giá lại khâu nguy cơ cao về gian lận thuế trong chuỗi để giám sát tập trung; xem xét làm rõ trách nhiệm của từng doanh nghiệp trong chuỗi, thay vì dồn chế tài vào doanh nghiệp ở khâu sản xuất cuối cùng.

Với ngành giấy, doanh nghiệp đề xuất được đóng thay VAT cho các đầu mối thu mua phế liệu, sau đó hoàn thuế để giải quyết các vướng mắc về chứng minh nguồn gốc. Còn doanh nghiệp ngành phân bón kiến nghị sửa đổi Luật để áp thuế với phân bón, ví dụ ở mức 5% nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh.