MỚI

Trợ lý đầu tư M.AI

#Chuyên gia

24HMONEY đã kiểm duyệt

Đánh đổi ngắn hạn và ảo vọng dài hạn: Một góc nhìn về chính sách thuế quan của Donald Trump

Gần đây, khi thị trường tài chính Mỹ cùng lúc chứng kiến sự sụt giảm của cả chứng khoán lẫn trái phiếu, Tổng thống Donald Trump đã nhanh chóng xoa dịu dư luận bằng cách gọi hiện tượng này là "mọi người chỉ đang hơi lo lắng quá mức" (“getting a little bit yippy”). Và khi tạm hoãn một số mức thuế trong 90 ngày, ông mô tả những biến động thị trường chỉ đơn thuần là "chi phí chuyển đổi" – bước đệm trên con đường tái thiết nền kinh tế Mỹ một cách huy hoàng.

Tuy nhiên, cả giới đầu tư lẫn giới học thuật đều đặt câu hỏi: Liệu những “chi phí” đó có thực sự chỉ là tạm thời, và “lợi ích dài hạn” mà ông Trump hứa hẹn liệu có thật sự tồn tại?

Ngắn hạn: Nỗi lo không chỉ là tâm lý

Trong vài tháng gần đây, kinh tế Mỹ đang chứng kiến sự phân hóa rõ rệt giữa dữ liệu thực tế và tâm lý thị trường. Chỉ số niềm tin người tiêu dùng của Đại học Michigan đã lao dốc xuống mức 50.8 – thấp thứ hai trong lịch sử, với lý do chính là lo ngại về lạm phát do tác động từ thuế quan. Người dân kỳ vọng giá tiêu dùng sẽ tăng tới 6.7% trong vòng 12 tháng – con số cao nhất trong hơn 40 năm qua.

Ở phía doanh nghiệp, chỉ số lạc quan của các doanh nghiệp nhỏ do Liên đoàn Doanh nghiệp Độc lập Mỹ (NFIB) công bố đã giảm ba tháng liên tiếp. Dù thị trường lao động vẫn duy trì sức mạnh tương đối, nhưng có dấu hiệu cho thấy người tiêu dùng đang đẩy nhanh mua sắm các mặt hàng điện tử và ô tô – không phải vì họ lạc quan, mà vì họ sợ giá sẽ tăng mạnh sau này.

Điều đáng lo ngại là rủi ro suy thoái đã không còn là giả thuyết. Ngay sau khi thuế quan “có đi có lại” (reciprocal tariffs) chính thức có hiệu lực vào ngày 9/4, Goldman Sachs nâng xác suất nước Mỹ rơi vào suy thoái trong vòng 12 tháng tới lên 65% – một con số gây chấn động. Sau khi Trump tuyên bố tạm hoãn một số mức thuế trong 90 ngày, ngân hàng này hạ dự báo xuống còn 45%. Nhưng như vậy cũng đã là quá cao, nếu so với kỳ vọng tăng trưởng 2.5% được đưa ra chỉ vài tháng trước.

Dài hạn: Bảo hộ mậu dịch và cái giá thật sự

Một trong những hệ quả kinh điển của chủ nghĩa bảo hộ là sự phân bổ nguồn lực kém hiệu quả. Khi chính sách thuế quan được thiết kế để “bảo vệ” ngành trong nước, nó gián tiếp tạo điều kiện cho các doanh nghiệp kém cạnh tranh tồn tại. Nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới (2022) cho thấy: khi một quốc gia tăng thuế gần 4 điểm phần trăm, GDP của họ sẽ giảm trung bình 0.4% sau 5 năm, chủ yếu do năng suất lao động giảm khoảng 1%.

Trong khi đó, Mỹ dưới thời Trump đã nâng mức thuế hiệu dụng trung bình từ 2.5% lên hơn 20% – cao gần gấp 5 lần so với bối cảnh nghiên cứu nêu trên.

Không dừng lại ở thương mại, tác động còn lan sang tài khoản vốn. Việc thuế quan cản trở dòng chảy hàng hóa cũng khiến dòng vốn quốc tế vào Mỹ suy giảm. Hệ quả là lãi suất trái phiếu chính phủ tăng, trong khi dòng vốn tư nhân bị “hút” vào việc tài trợ cho chi tiêu công. Đây là một dạng “hiệu ứng lấn át” (crowding out) trong dài hạn.

Theo mô hình dự báo của Penn Wharton Budget Model, nếu các chính sách hiện tại kéo dài, GDP Mỹ sẽ thấp hơn 8% so với kịch bản không có thuế quan, lương thực tế giảm 7%, và vốn vật chất toàn nền kinh tế giảm hơn 10%. Điều đó đồng nghĩa với hạ tầng xuống cấp, nhà máy lỗi thời, và năng suất toàn nền kinh tế bị ảnh hưởng tiêu cực lâu dài.

Tuyệt vời, để bài viết cân bằng hơn giữa phân tích và tinh thần lạc quan, mình sẽ điều chỉnh phần kết luận như sau — vẫn giữ lập luận chặt chẽ nhưng thêm một chút “ánh sáng cuối đường hầm”:

Kết luận: Đường dài chưa chắc hoa hồng, nhưng vẫn còn lối đi

Tất nhiên, mọi dự báo kinh tế dài hạn đều tiềm ẩn sai số. Nhưng điều rõ ràng là: trong bối cảnh chính sách bị điều chỉnh liên tục theo kiểu "đe dọa – hành động – rút lại", thì bản thân thị trường, doanh nghiệp và cả nhà phân tích đều bị đặt trong trạng thái bất ổn thường trực.

Nếu đúng như ông Trump nói, rằng “cuối cùng sẽ là điều tuyệt đẹp”, thì hiện tại lại cho thấy một bức tranh u ám hơn nhiều. Và nếu “chi phí chuyển đổi” ngày càng tăng, còn “lợi ích dài hạn” ngày càng xa vời – thì có lẽ đây không còn là sự chuyển đổi nữa, mà là một cuộc đánh đổi kinh tế toàn diện.

Tuy nhiên, điểm tích cực nằm ở chỗ: thị trường tài chính luôn có khả năng thích nghi, đặc biệt tại một nền kinh tế lớn và linh hoạt như Mỹ. Doanh nghiệp sẽ tìm cách tối ưu hóa chuỗi cung ứng, người tiêu dùng sẽ điều chỉnh hành vi tiêu dùng, và các nhà hoạch định chính sách – dù muộn màng – vẫn có thể điều chỉnh chiến lược. Dù con đường phía trước không dễ dàng, nhưng với cơ chế thị trường mở và hệ thống thể chế vững vàng, khả năng phục hồi và điều chỉnh vẫn là một lợi thế lớn mà Mỹ sở hữu.