Các tàu dầu Nga biến mất khỏi bản đồ

Khi cuộc chiến ở Ukraine kéo dài, các tàu chở dầu thô và sản phẩm liên quan của Nga ngày càng biến mất khỏi hệ thống theo dõi.

Theo thông tin của công ty tình báo về dữ liệu hàng hải Windward (Anh), "hoạt động trong bóng tối" của các tàu chở dầu liên quan đến Nga đã tăng 600% so với trước khi xung đột Ukraine nổ ra. "Hoạt động trong bóng tối" mô tả việc các con tàu tắt các bộ phát tín hiệu để giám sát hải trình.

"Chúng tôi đang chứng kiến sự gia tăng đột biến về việc các tàu chở dầu của Nga cố tình tắt tín hiệu để tránh các lệnh trừng phạt. Đội tàu nước này đang bắt đầu che giấu vị trí và nơi xuất khẩu của mình", Ami Daniel, CEO Windward cho biết. Điều này không chỉ xảy ra với các tàu chở dầu thô mà xu hướng cũng tăng tương tự với các sản phẩm dầu mỏ khác.

Trong tuần từ ngày 12/3, đã có 33 các tàu chở dầu và sản phẩm liên quan của Nga "hoạt động trong bóng tối", theo Windward. Con số này cao hơn 236% so với mức trung bình hàng tuần của 12 tháng trước. Windward dùng trí tuệ nhân tạo để theo dõi ngành hàng hải.

Các quy định quốc tế yêu cầu các tàu chở dầu phải luôn bật thiết bị phát tín hiệu. Vào tháng 5/2020, Bộ Tài chính Mỹ đã gửi một khuyến cáo đến các ngành hàng hải, năng lượng và kim loại về "các hành vi trốn tránh lệnh trừng phạt và vận chuyển bất hợp pháp."

Cơ quan này cho rằng việc "vô hiệu hóa hoặc điều khiển" hệ thống nhận dạng tự động (AIS) trên tàu thuyền là một trong những hành vi đó. "Việc thao túng và gián đoạn AIS có thể là dấu hiệu các hoạt động bất hợp pháp hoặc tiềm ẩn vi phạm", khuyến cáo viết.

Tàu hàng có thể "hoạt động trong bóng tối" vì lý do an toàn như khi đi qua vùng có nhiều cướp biển. Nhưng ông Ami Daniel cho rằng đó không phải là lý do khiến các tàu dầu Nga tắt tín hiệu. "Các tàu này muốn biến mất khỏi radar", ông nói.

Người phát ngôn của Bộ Tài chính cho biết cơ quan này "biết về những báo cáo này" và làm việc với các đối tác và thông qua "nhiều phương pháp" ngoài AIS để giám sát các con tàu cần quan tâm.

Vào thập kỷ trước, khi Mỹ áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với Venezuela và Iran, nên việc mua dầu từ các quốc gia đó là bất hợp pháp. "Nga đang theo cách của Venezuela và Iran, với một chút thay đổi", Andy Lipow, Chủ tịch công ty tư vấn Lipow Oil Associates, nhận định.

Điểm khác biệt là không giống như Venezuela và Iran, phương Tây không áp đặt các biện pháp trừng phạt trực tiếp đối với dầu Nga. Chỉ có Mỹ cấm nhập dầu Nga.

Nhưng điều đó không cấm các nước khác mua năng lượng của Nga.

Tuy nhiên, sự e dè đơn thuần về kinh doanh với Nga, cùng với sự bất ổn về lệnh trừng phạt, đã tạo ra một lệnh cấm vận trên thực tế. Các nhà phân tích cho rằng điều đó giúp giải thích sự gia tăng đột biến trong các hoạt động trong bóng tối của các tàu gắn cờ Nga.

Robert Yawger, Phó chủ tịch phụ trách năng lượng của Mizuho Securities cho biết người mua không muốn bị thất vọng vì ủng hộ hàng Nga lúc này. "Đó là một thảm họa quan hệ công chúng. Tương tự, các công ty vận tải biển có thể muốn tránh sự giám sát từ việc xử lý dầu thô của Nga", ông nói.

Còn theo ông Andy Lipow, các con tàu tắt tín hiệu vì họ sợ bị đưa vào danh sách đen trong một thời gian và không thể kinh doanh trong tương lai khi có bằng chứng đã làm ăn với Nga. Trong khi đó, họ vẫn có nhu cầu với dầu Nga, khi nó đang rẻ hơn dầu Brent khoảng 30 USD.

"Bạn đang được giảm giá sâu. Động lực kinh tế là ở đó, nếu bạn không lo ngại về các lệnh trừng phạt", Michael Tran, Giám đốc điều hành chiến lược năng lượng toàn cầu của RBC Capital Markets, nói.

Vậy dầu Nga đã chảy đi đâu? Công ty nghiên cứu Rystad Energy ước tính rằng xuất khẩu dầu thô của Nga đã giảm từ 1,2 triệu đến 1,5 triệu thùng mỗi ngày trong 5 tuần xung đột Ukraine bắt đầu.

Lượng dầu còn lại khoảng 4,5 triệu thùng được bán ra mỗi ngày giờ đi đâu đang là "bí ẩn". Các nhà phân tích cho biết có bằng chứng cho thấy các nhà máy lọc dầu ở Trung Quốc và Ấn Độ, đang âm thầm thu mua.

Theo ông Michael Tran, thương lái có thể mua dầu Nga và trữ trong các "kho nổi" là những con tàu dầu vẫn còn trên biển. Ngoài hoạt động trong bóng tối, Windward phát hiện một số tàu và công ty vẫn đang giao dịch với các tàu chở dầu liên kết của Nga, và tham gia vào các hoạt động chuyển dầu từ tàu này sang tàu khác.

Giai đoạn sau khi Nga bị trừng phạt, Windward thấy rằng số lần tàu dầu Nga và các tàu khác chuyển dầu cho nhau với thời gian ít nhất 3 tiếng vẫn "tương đối bình thường".

Vào năm 2020, Bộ Tài chính cảnh báo rằng việc chuyển dầu từ tàu này sang tàu khác, đặc biệt là vào ban đêm hoặc ở những khu vực được coi là có nguy cơ trốn tránh lệnh trừng phạt cao, "thường được sử dụng để trốn tránh lệnh trừng phạt bằng cách che giấu nguồn gốc hoặc điểm đến" của dầu, than và các vật liệu khác.