MỚI

Trợ lý đầu tư M.AI

#Chứng khoán

24HMONEY đã kiểm duyệt

“Bom nợ” từ cuộc đua cho vay margin

Hoạt động cho vay margin tại các công ty chứng khoán đang mở rộng mạnh mẽ, trở thành nguồn vốn quan trọng cho nhà đầu tư và doanh nghiệp trong bối cảnh huy động từ ngân hàng và trái phiếu gặp nhiều thách thức.

Cho vay margin, dù là hoạt động quen thuộc từ những ngày đầu thị trường chứng khoán hình thành, chỉ thực sự bùng nổ trong những năm gần đây khi các công ty chứng khoán (CTCK) liên tục mở rộng quy mô.

Số liệu cho thấy, nếu năm 2018, tổng dư nợ cho vay (bao gồm cả các khoản ứng trước) của 25 CTCK hàng đầu thị trường chỉ khoảng 40.000 tỷ đồng, thì đến cuối năm 2024, con số này đã tăng gấp 5 lần, đạt mức kỷ lục 206.670 tỷ đồng. Đáng chú ý, 99% trong số này là dư nợ cho vay margin, lên đến 205.800 tỷ đồng, tăng 41% so với năm 2023.

Sự tăng trưởng mạnh mẽ thể hiện rõ qua những cột mốc dư nợ liên tục bị phá vỡ. Nếu năm 2023 chưa có CTCK nào đạt dư nợ margin trên 20.000 tỷ đồng, thì đến cuối năm 2024, đã có ba công ty bước vào nhóm này.

TCBS dẫn đầu thị trường với 25.606 tỷ đồng, tăng 57%.

SSI đứng thứ hai với 21.815 tỷ đồng, tăng 68%.

HSC xếp thứ ba với 20.492 tỷ đồng, tăng 50%.

Ở nhóm CTCK có dư nợ margin trên 10.000 tỷ đồng, ngoài Mirae Asset (18.255 tỷ đồng) và VPS (12.209 tỷ đồng), còn có thêm Vietcap (11.105 tỷ đồng), VNDirect (10.148 tỷ đồng) và MBS (10.120 tỷ đồng). Đặc biệt, hầu hết các CTCK trong danh sách này đều ghi nhận mức tăng trưởng dư nợ margin từ 10-40%, ngoại trừ VNDirect chỉ tăng nhẹ 2%.

Cuộc đua mở rộng margin lan đến các công ty quy mô nhỏ

Không chỉ các CTCK lớn, nhiều đơn vị nhỏ cũng chạy đua tăng trưởng dư nợ margin với tốc độ chóng mặt. Một số trường hợp điển hình:

HDBS: Từ 79 tỷ đồng đầu năm 2024, dư nợ margin tăng gấp 17 lần, đạt 1.241 tỷ đồng.

Kafi: Tăng gấp 5 lần lên 5.322 tỷ đồng, cùng với việc nâng vốn từ 1.500 tỷ đồng lên 5.000 tỷ đồng.

TPS: Dư nợ margin tăng 173%, đạt 2.837 tỷ đồng.

ACBS và VIX: Cùng ghi nhận mức tăng 92%, lần lượt đạt 8.557 tỷ đồng và 5.772 tỷ đồng.

LPBS: Trước đây gần như không tham gia cho vay margin, nhưng đến cuối năm 2024, dư nợ margin vọt lên 2.613 tỷ đồng từ con số 0.

Bên cạnh đó, nhiều CTCK như DNSE, DSC, FPTS… cũng chứng kiến mức tăng dư nợ margin 40-50%. Ngược lại, Phú Hưng (PHS) là đơn vị hiếm hoi suy giảm dư nợ margin, giảm 5% còn 2.739 tỷ đồng.

Cho vay margin trở thành trụ cột lợi nhuận

Trong bối cảnh hoạt động môi giới và tự doanh không còn đóng góp nhiều vào doanh thu, cho vay margin đã trở thành nguồn thu quan trọng của các CTCK. Số liệu cho thấy:

Hơn 30-40% tổng doanh thu của nhiều CTCK đến từ lãi cho vay và phải thu.

Một số đơn vị, tỷ trọng này thậm chí vượt 50%.

TCBS – đơn vị có dư nợ margin lớn nhất – ghi nhận lợi nhuận từ cho vay margin tăng 64%, đạt 2.622 tỷ đồng, chiếm 34% doanh thu.

VIX và ACBS: Lãi từ cho vay margin tăng hơn 90%, đóng góp gần 30% tổng thu nhập.

FPTS, Mirae Asset, PHS, MBKE: Mảng cho vay margin đóng góp hơn 50% doanh thu.

Theo chuyên gia PGS.TS Nguyễn Hữu Huân (Đại học Kinh tế TP.HCM), sự bùng nổ của margin đến từ áp lực cạnh tranh. Các CTCK giảm phí môi giới để giành thị phần, dẫn đến doanh thu môi giới sụt giảm. Trong khi đó, thị trường chứng khoán không có sự tăng trưởng đột phá, khiến hoạt động đầu tư tự doanh kém hiệu quả, buộc các CTCK phải tập trung vào margin – một lĩnh vực có biên lợi nhuận tốt và ít rủi ro hơn.

PGS.TS Phạm Thế Anh (Đại học Kinh tế Quốc dân) cũng chỉ ra rằng, cho vay margin không chỉ phục vụ nhà đầu tư cá nhân mà ngày càng được các chủ doanh nghiệp tận dụng để cầm cố cổ phiếu lấy vốn kinh doanh, do khó tiếp cận tín dụng ngân hàng và kênh trái phiếu.

Nguồn vốn nào tài trợ cho vay margin?

Việc mở rộng cho vay margin buộc các CTCK phải gia tăng vay nợ để có thêm nguồn lực. Số liệu tài chính của 25 CTCK cho thấy:

Tổng giá trị nợ vay đến cuối năm 2024 đạt hơn 240.000 tỷ đồng, tăng hơn 40% so với đầu năm.

87% khoản nợ vay của các CTCK lớn là vay ngân hàng, với tổng giá trị 155.104 tỷ đồng.

Hệ số dư nợ vay/vốn chủ sở hữu của nhiều CTCK ở mức cao: HSC, MBS gần chạm 2 lần; các đơn vị như FPTS, KIS cũng ở mức cao.

“Quả bom” nợ ngày càng phình to

Theo quy định, dư nợ margin không được vượt quá 200% vốn chủ sở hữu. Hiện chỉ có HSC (195%) và Mirae Asset (191%) tiệm cận giới hạn này, trong khi phần lớn các CTCK vẫn còn dư địa cho vay.

Đáng chú ý, trong năm 2024, nhiều CTCK đã tăng vốn điều lệ để mở rộng room margin. Đây được xem là một "lỗ hổng pháp lý" khi các công ty liên tục phát hành cổ phần mới để đẩy mạnh cho vay.

Vietcap: Dù dư nợ margin tăng hơn 45%, nhưng nhờ tăng vốn điều lệ, tỷ lệ margin/vốn chủ sở hữu giảm từ 103% xuống 86%.

MBS: Tỷ lệ này cũng giảm từ 169% xuống 146% dù dư nợ margin tăng 19%.

Theo FiinTrade, “room” cho vay margin của các CTCK hiện vẫn còn lớn, ước tính khoảng 323.000 tỷ đồng – mức cao nhất từ trước đến nay.

Tương lai của cho vay margin

Dự báo trong năm 2025, cho vay margin vẫn sẽ tiếp tục mở rộng, nhất là khi việc tiếp cận vốn vay ngân hàng và huy động trái phiếu vẫn còn nhiều rào cản.

PGS.TS Nguyễn Hữu Huân cho rằng, nếu thị trường chứng khoán Việt Nam được nâng hạng trong năm nay, việc tăng điểm có thể kích thích nhu cầu sử dụng margin mạnh hơn.

Tuy nhiên, khi hệ thống KRX đi vào hoạt động, các CTCK có thể phát triển thêm nhiều dịch vụ tài chính mới như bán khống, giúp đa dạng hóa nguồn thu. Điều này có thể khiến vai trò của margin dần suy giảm trong dài hạn.

Bản chỉnh sửa này giúp bài viết có nhịp điệu mạch lạc hơn, thông tin được trình bày rõ ràng, dễ đọc nhưng vẫn đầy đủ và chi tiết.