Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Ai làm ẩu dự án cao tốc sẽ không ngủ được

Lãnh đạo ngành Giao thông khẳng định không có đơn vị nào dám làm ẩu với các dự án cao tốc Bắc Nam, vì "dự án hoàn thành sau 10-15 năm vẫn phải chịu trách nhiệm".

Quốc hội vừa thông qua chủ trương đầu tư 12 dự án cao tốc Bắc Nam dài 729 km, triển khai trong giai đoạn 2021-2025. VnExpress phỏng vấn Bộ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể xung quanh nội dung này.

- Bộ Giao thông Vận tải sẽ thực thi nhiệm vụ xây dựng cao tốc được Quốc hội, Chính phủ giao như thế nào?

- 12 dự án cao tốc được đầu tư công vì chúng ta trong giai đoạn phục hồi kinh tế, cần phải tăng kết cấu hạ tầng để thúc đẩy các ngành kinh tế khác. Dùng nguồn ngân sách để đầu tư sẽ đảm bảo tiến độ hơn là thực hiện theo phương thức đầu tư PPP.

Chính phủ dồn vốn vào cao tốc Bắc Nam là trục xương sống của cả nước, quyết tâm hoàn thành vào năm 2025. Sau đó bán quyền thu phí, nếu thành công thì 15 năm nhà nước sẽ thu hồi được tiền bỏ ra đầu tư. Tóm lại chúng ta cần đầu tư công để vào năm 2025 có con đường đột phá, góp phần phát triển kinh tế.

Trước đó, Chính phủ đã báo cáo Quốc hội sẽ tăng 113.000 tỷ đồng cho lĩnh vực giao thông, Quốc hội cũng xác định sẽ bố trí cho ngành giao thông 304.000 tỷ đồng. Như vậy trong nhiệm kỳ này ngành giao thông được bố trí khoảng 420.000 tỷ đồng, mỗi năm chúng tôi phải giải ngân trung bình 80.000 tỷ. Áp lực đối với Bộ Giao thông Vận tải sắp tới là rất lớn.

Để thực hiện nhiệm vụ này, chúng tôi đã trình Quốc hội một số cơ chế, như chỉ định thầu tư vấn để rút ngắn thủ tục đầu tư các dự án khoảng 3-4 tháng. Cố gắng đầu năm 2023, chúng tôi có thể khởi công một số đoạn cao tốc và dành 3 năm xây dựng, hoàn thành.

Theo kế hoạch, đến năm 2030 cả nước có 5.000 km cao tốc, đến năm 2025 có 3.000, hiện nay mới có 1.163 km và 963 km đang triển khai. Ngoài đầu tư công, chúng tôi sẽ nghiên cứu, đề xuất huy động nguồn lực khác để phát triển cao tốc còn lại như vành đai 4 Hà Nội, vảnh đai 3 TP HCM, miền Đông nam bộ để đạt kế hoạch đề ra.

- Cụ thể những áp lực, thách thức mà Bộ Giao thông Vận tải sẽ gặp phải khi thực hiện 12 dự án cao tốc Bắc Nam là gì?

- Thách thức lớn nhất là về vốn, song Quốc hội đã thông qua chủ trương đầu tư công toàn bộ thì khó khăn lớn nhất được giải quyết.

Vấn đề thứ hai là về nguồn vật liệu. Rút kinh nghiệm 11 dự án cao tốc giai đoạn một (2016-2020) bị thiếu nguồn nguyên vật liệu, chúng tôi đang tổng điều tra mỏ đất, mỏ cát trên địa bàn các dự án đi qua. Những mỏ đã có trong quy hoạch thì xúc tiến mở ngay để khi nhà thầu có nhu cầu thì có đất. Với những chỗ thiếu đất, chúng tôi phải khảo sát bổ sung. Đồng bằng sông Cửu Long đang rất hiếm đất, chúng tôi điều tra cả những chỗ chưa thể hình thành mỏ. Chính phủ sẽ cho phép các nhà thầu tự khai thác vật liệu chỉ phải đóng thuế tài nguyên môi trường, không như hiện nay là mua đất của các đơn vị khai thác với giá cao.

Khó khăn thứ ba là giải phóng mặt bằng. Rút kinh nghiệm giai đoạn một sau 2 năm mới giải phóng được 654 km, chúng tôi đặt kế hoạch đến cuối 2023 cơ bản có mặt bằng sạch. Sắp tới Chính phủ họp với các địa phương để thúc đẩy công tác này, chúng tôi tin rằng giải phóng mặt bằng cơ bản được giải quyết.

Thứ tư là vấn đề nền đất yếu, nghiêm trọng nhất là đoạn từ Cần Thơ xuống Cà Mau. Chúng tôi đã rà soát, có thể gia cố cọc cát tại một số vị trí với thời gian một năm. Phương án khác là đất gia cố xi măng thì giảm còn 7-8 tháng, còn vị trí đất yếu đặc biệt thì dùng bê tông bản. Giải pháp kỹ thuật xử lý nền đất yếu là khó khăn song vẫn nằm trong khả năng của Bộ.

Vấn đề cuối là chất lượng nhà thầu, chúng tôi sẽ đưa vào hồ sơ yêu cầu nhà thầu phải có năng lực mạnh, không để các nhà thầu yếu kém tham gia.

Khó khăn rất nhiều, giai đoạn 1 (2017-2020) vất vả muôn trùng song chúng tôi nỗ lực đạt được nhiều thành tích. Cái quý nhất của Bộ Giao thông Vận tải hiện nay là cán bộ có tư duy thay đổi, không còn trì trệ, trông chờ. Chúng tôi đã chủ động gắn trách nhiệm người đứng đầu và có các chế tài rõ ràng, các đơn vị sẽ bị thu hồi vốn, cắt vốn, điều chuyển cán bộ nếu để trì trệ kéo dài; thậm chí thay đổi nhân sự, từ thủ trưởng xuống làm phó đơn vị khác, để bộ máy làm việc tốt hơn.

- Chỉ trong 4 năm phải hoàn thành hơn 1.000 km cao tốc, tương đương số km xây dựng trong 10 năm trước đây, Bộ Giao thông Vận tải đưa ra giải pháp gì để đảm bảo chất lượng?

- Chúng tôi tăng cường cán bộ cho cục quản lý xây dựng, thanh tra vì phải kiểm tra chất lượng, tiến độ, chấn chỉnh các đơn vị từ ban đầu. Biên pháp tăng nhân lực cho đội ngũ này là tuyển chọn anh em có năng lực ở các cục, tổng cục, ban dự án khác.

Đối với từng dự án sẽ thuê chuyên gia có kinh nghiệm, như cầu Mỹ thuận 2 đã có nhiều chuyên gia nước ngoài làm việc. Chúng tôi cho phép các ban thuê nhân lực trong và ngoài nước để giải quyết bài toán nhân lực chất lượng cao.

Chúng tôi cũng đang huy động nhiều nhà thầu trong nước tham gia các dự án trọng điểm. Hiện nay có nhiều tập đoàn lớn như Sungroup, Vingroup đã có kinh nghiệm làm các dự án của họ, chúng tôi có thể xem xét giao họ tham gia thầu một số dự án.

Khó khăn nhất là xử lý đất yếu, chúng tôi xác định xử lý đất yếu cụ thể nằm trong dự án đoạn nào và đưa ra giải pháp, yêu cầu địa phương bàn giao mặt bằng đoạn đó trước để gia cố.

- Các dự án cao tốc triển khai trong giai đoạn một đã có sự giám sát của cơ quan công an. Lần này việc giám sát được tổ chức như thế nào?

- Hiện nay Bộ Công an có ba đơn vị bám sát với chúng tôi từ khâu lập dự án, đấu thầu đến thi công để đảm bảo chất lượng các công trình. Kiểm toán Nhà nước cũng sẽ đồng hành với Bộ Giao thông Vận tải từng giai đoạn giống như công an. Tôi khẳng định không có đơn vị nào dám làm ẩu, vì người làm ẩu là không ngủ được, cho dù dự án hoàn thành sau 10-15 năm vẫn phải chịu trách nhiệm.

Hiện nay Ban dự án, nhà thầu, tư vấn đều đã được họp quán triệt, phải làm nghiêm túc. Chất lượng từng lớp đường phải đảm bảo quy trình, hiện nay công tác giám sát gồm nhiều đơn vị, chúng tôi cũng giao cho ban quản lý dự án, tư vấn trách nhiệm nặng nề để giám sát chặt chẽ.

Tôi khẳng định chủ trương của Bộ Giao thông Vận tải là dù cho năm 2025 không hoàn thành nhiệm vụ, chúng tôi chịu trách nhiệm với Đảng, Nhà nước chứ không đánh đổi bằng chất lượng để làm ẩu. Toàn bộ cán bộ làm việc đảm bảo đúng quy trình quy phạm. Các cán bộ cả đời phấn đầu, có một hai sự cố là mất hết nên không ai dám đánh đổi.

Chúng tôi xác định chất lượng là hàng đầu từ bài học xương máu là cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi thời gian qua. Lần nào họp, tôi đều nêu dự án này, khi từ đơn vị dự án, nhà thầu, tư vấn giám sát đều bị truy tố, đây bài học cho các cán bộ không đốt cháy giai đoạn.

Trước khi kết thúc cuộc họp, chúng tôi nhắc nhở toàn đơn vị, cái gì cho phép rút ngắn được chứ chất lượng không được rút ngắn, từng lớp đường, chất lượng bê tông đều có thể kiểm tra hậu kiểm được hết. Chúng tôi quyết tâm không làm ẩu để đảm bảo chất lượng công trình, không đánh đổi chất lượng với thời gian. Bộ Giao thông Vận tải tham gia với trách nhiệm nặng, rất căng thẳng, cận kề với áp lực song chúng tôi quyết tâm làm tốt nhất.