Bộ Giao thông giải thích việc chậm trễ xử lý 8 dự án BOT bất cập

Bộ Giao thông vận tải vừa giải trình về lý do dẫn tới chậm trễ giải quyết những vướng mắc, bất cập của 8 trạm thu phí, dự án BOT trong bối cảnh tới nay chưa phương án nào được thông qua và dự kiến phải sử dụng trên 10.000 tỷ đồng tiền ngân sách để trả cho nhà đầu tư. Trước đó, Quốc hội đã giao Chính phủ trong năm 2022 phải giải quyết dứt điểm các vướng mắc của những dự án trên.

Bộ Giao thông vận tải (GTVT) vừa trình Chính phủ dự thảo báo cáo Quốc hội về thực hiện một số nghị quyết giám sát, chất vấn thuộc lĩnh vực GTVT, trong đó có giải trình về giải pháp xử lý các dự án BOT bất cập.

Cụ thể, tại Nghị quyết 62/2022/QH15, Quốc hội giao nhiệm vụ: “Trong năm 2022, giải quyết dứt điểm những vướng mắc, bất cập về trạm thu phí, dự án BOT”. Hiện cả nước có 8 dự án BOT giao thông thuộc diện có vướng mắc, bất cập phải xử lý.

Bộ GTVT đề xuất phương án dùng ngân sách nhà nước để hoàn trả vốn đầu tư và dừng thu phí trên Quốc lộ 91 qua Cần Thơ (Ảnh: H.Việt)

Sau khi phối hợp với địa phương và đàm phán với nhà đầu tư xác định 8 dự án BOT còn bất cập, cần xử lý, hồi tháng 4 Bộ GTVT đã trình Chính phủ đề xuất 2 giải pháp chính sử dụng ngân sách nhà nước để xử lý. Cụ thể, sử dụng ngân sách nhà nước thanh toán toàn bộ vốn cho nhà đầu tư và dừng thu phí với 5 dự án BOT; sử dụng ngân sách nhà nước thanh toán một phần vốn cho nhà đầu tư (tối đa 49% tổng mức đầu tư dự án) để tiếp tục thu phí với 3 dự án BOT.

Theo số liệu cập nhật đến tháng 3 năm nay, tổng vốn ngân sách để xử lý vướng mắc tại 8 dự án BOT khoảng 10.342 tỷ đồng.

Trên cơ sở chỉ đạo của Chính phủ, Bộ GTVT đang lấy ý kiến các bộ ngành liên quan về các giải pháp đã đề xuất, tiếp thu, hoàn thiện hồ sơ trình Thủ tướng xem xét để báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến để thực hiện.

Giải trình về lý do xử lý các dự án BOT bất cập chậm so với yêu cầu của Quốc hội (trong năm 2022), lãnh đạo Bộ GTVT cho biết, trong gần một năm qua, dù đã nỗ lực triển khai thực hiện, tham mưu Chính phủ giải pháp nhưng chưa đảm bảo yêu cầu. Điều này do việc phối hợp với các địa phương để tổng kết, đánh giá những khó khăn, bất cập dự án BOT giao thông trong cả nước rất khó khăn, mất nhiều thời gian. Tháng 12/2022, Bộ GTVT đã gửi văn bản đề nghị các địa phương báo cáo, nhưng tới tháng 2/2023 mới nhận được báo cáo của 56/63 tỉnh, thành phố.

Các dự án BOT triển khai chủ yếu trong giai đoạn 2012 - 2015, khi hệ thống pháp luật về đầu tư theo phương thức đối tác công - tư (PPP) còn bất cập, hạn chế. Khi thực hiện đánh giá nguyên nhân, trách nhiệm của từng dự án BOT cần cẩn trọng, bảo đảm gắn với hoàn cảnh cụ thể của từng dự án.

Việc đàm phán giữa Bộ GTVT với các nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án và các tổ chức tín dụng kéo dài do các bên còn có nhiều ý kiến khác nhau; chưa thể thống nhất về quan điểm, giải pháp xử lý; mức độ chia sẻ của các bên khi thực hiện giải pháp xử lý. Thực tế, sau nhiều lần đàm phán, tới nay vẫn còn một số nhà đầu tư chưa thống nhất về giải pháp xử lý. Một số nhà đầu tư ban đầu thống nhất giải pháp bổ sung vốn nhà nước tham gia không quá 49% tổng mức đầu tư để tiếp tục thu phí theo hợp đồng, nhưng sau đó đổi ý, muốn nhà nước thanh toán toàn bộ để chấm dứt hợp đồng (như dự án BOT cầu Thái Hà).

Nhà đầu tư dự án BOT cầu Thái Hà đổi ý định từ nhà nước góp vốn sang hoàn trả toàn bộ vốn đầu tư để dừng thu phí.

Bộ GTVT cũng cho biết, qua đàm phán, có nhà đầu tư sẵn sàng chia sẻ 50% tỷ suất lợi nhuận hoặc cao hơn. Có nhà đầu tư chỉ chấp nhận chia sẻ lợi nhuận nếu ngân hàng đồng ý giảm lãi vay đầu tư, còn ngân hàng thống nhất chia sẻ nhưng không đưa ra mức cụ thể.

“Đây là khó khăn lớn nhất (chia sẻ giữa các bên - PV), đến thời điểm hiện tại các bên vẫn chưa thể thống nhất”, lãnh đạo Bộ GTVT cho biết. Do đó, Bộ sẽ phải tiếp tục đàm phán với các bên để xác định mức chia sẻ phù hợp, bảo đảm nguyên tắc “hài hòa lợi ích, chia sẻ rủi ro” theo đúng chỉ đạo của Thủ tướng, làm cơ sở báo cáo cấp thẩm quyền giải pháp xử lý.

Tại phiên chất vấn của Quốc hội tháng 6 vừa qua, sau giải trình của Bộ trưởng GTVT Nguyễn Văn Thắng về giải pháp xử lý bất cập BOT giao thông, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đã kết luận: Trong năm nay, Bộ GTVT phải đề xuất các giải pháp cụ thể, xử lý dứt điểm vướng mắc, bất cập đối với một số dự án BOT.

Bộ GTVT đề xuất dùng ngân sách nhà nước thanh toán toàn bộ vốn đầu tư và dừng thu phí với 5 dự án BOT, gồm: BOT Tuyến tránh phía Tây TP. Thanh Hóa (trạm thu phí nằm ngoài dự án); BOT cầu đường sắt Bình Lợi (không thể thu phí đường sông); BOT đường Thái Nguyên - Chợ Mới và cải tạo nâng cấp Quốc lộ 3 (trạm thu phí Quốc lộ 3 bị phản đối); BOT đường Hồ Chí Minh qua Tây Nguyên (giảm doanh thu do làm đường tránh Buôn Hồ); BOT cải tạo Quốc lộ 91 TP. Cần Thơ (giảm doanh thu do có cầu và đường mới).

Sử dụng ngân sách nhà nước tham gia góp vốn đầu tư (tối đa 94% tổng vốn) và tiếp tục thu phí với 3 dự án BOT, gồm: BOT cầu Ba Vì - Việt Trì nối Hà Nội và Phú Thọ; BOT cầu Thái Hà nối Hà Nam - Thái Bình; BOT hầm Đèo Cả để thay phương án dùng quyền thu phí trên cao tốc La Sơn - Túy Loan.

Dự kiến, tổng mức vốn nhà nước để xử lý vướng mắc tại 8 dự án BOT trên khoảng 10.342 tỷ đồng.