Bộ Công Thương lưu ý khi ký kết hợp đồng cho vay tiêu dùng

Theo Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công Thương), đứng trước những khó khăn kéo dài chưa có điểm dừng đối với tình hình kinh tế nói chung và tình trạng việc làm nói riêng do dịch COVID-19 gây ra, hình thức cho vay tiêu dùng ở Việt Nam có dấu hiệu sẽ trở thành xu hướng mới và phát triển mạnh mẽ để đáp ứng nhu cầu của người dân trong và sau dịch.

Để bảo vệ tối đa quyền lợi cho người tiêu dùng cũng như lường trước những hậu quả không đáng có, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng đã đưa ra một số lưu ý cho người tiêu dùng liên quan đến hình thức này.
Theo đó, cho vay tiêu dùng là sản phẩm cho vay dưới dạng tín chấp (hình thức cho vay được bảo đảm bằng sự tín nhiệm, không cần có tài sản thế chấp) hoặc thế chấp (hình thức cho vay có tài sản đảm bảo) nhằm hỗ trợ nguồn tài chính giúp người tiêu dùng có thể trang trải các nhu cầu trong cuộc sống như nhà ở, phương tiện đi lại, tiện nghi sinh hoạt, học tập, du lịch, y tế và các nhu cầu thiết yếu khác trong cuộc sống trước khi họ có đủ khả năng về tài chính.

Hoạt động này giúp nâng cao khả năng tiếp cận tài chính của đại bộ phận người dân, mặt khác còn có ý nghĩa lớn trong việc kích cầu nền kinh tế và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.

Trong thời gian qua, hệ thống các tổ chức tín dụng nói chung, nhất là các công ty tài chính tiêu dùng đã phát triển mạnh mẽ nhằm đáp ứng kịp thời nhu cầu vốn phục vụ tiêu dùng của người dân, góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống, gia tăng công bằng xã hội.
Hơn thế nữa, trong bối cảnh dịch COVID-19 như hiện nay sẽ có một bộ phận không nhỏ người dân cần đến loại hình tài chính tiêu dùng này để có thể giải quyết những vấn đề khó khăn trước mắt, đáp ứng các nhu cầu cần thiết, ổn định và vực dậy cuộc sống trở lại.

So với việc đi vay nặng lãi tại những nguồn cung không đảm bảo, uy tín thì vay tiêu dùng tại các tổ chức tín dụng sẽ là sự lựa chọn khả quan, an toàn hơn cho người tiêu dùng.

Ngoài ra, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng cũng lưu ý hình thức và nội dung tối thiểu của Hợp đồng cho vay tiêu dùng được quy định cụ thể tại Thông tư 43/2016/TT-NHNN ngày 30 tháng 12 năm 2016 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (được sửa đổi, bổ sung bởi Thông tư 18/2019/TT-NHNN ngày 04 tháng 11 năm 2019 sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư 43/2016/TT-NHNN).

Về hình thức hợp đồng cho vay tiêu dùng phải được lập thành văn bản (Khoản 1 Điều 10). Đây là lưu ý đầu tiên trước khi người tiêu dùng có ý định tham gia loại hình giao dịch mới này.

Hợp đồng tín dụng giữa khách hàng và tổ chức tín dụng là hợp đồng dân sự giữa các bên. Khi pháp luật chuyên ngành đã quy định cụ thể rằng “phải được lập thành văn bản” thì mọi hình thức giao kết khác bằng lời nói, hành vi cụ thể... sẽ dẫn đến việc hợp đồng đó vô hiệu về hình thức theo quy định của pháp luật dân sự.

Ngoài ra, thông tư cũng quy định rõ ràng về việc hợp đồng cho vay tiêu dùng quy định tại khoản 1 và 2 Điều 10 được lập dưới hình thức hợp đồng cho vay cụ thể đối với cho vay từng lần hoặc hợp đồng hạn mức và hợp đồng cho vay cụ thể (đối với cho vay theo hạn mức) (Khoản 3 Điều 10).

Cùng với đó, các nội dung tối thiểu của Hợp đồng cho vay tiêu dùng được quy định cụ thể tại khoản 1 và khoản 2 Điều 10 Thông tư 43/2016/TT-NHNN được sửa đổi, bổ sung bởi Thông tư 18/2019/TT-NHNN.

Khi nhận được dự thảo hợp đồng do tổ chức tín dụng cung cấp, người tiêu dùng cần đọc, tìm hiểu và nghiên cứu thật kỹ toàn bộ nội dung hợp đồng trước khi quyết định giao kết, trong đó cần lưu ý và cân nhắc kỹ một số nội dung có thể ảnh hưởng đến quyền lợi của mình.

Cụ thể như thời hạn cho vay, thời hạn duy trì hạn mức;lãi suất cho vay, thời điểm xác định lãi suất, phương pháp tính lãi; các trường hợp áp dụng lãi phạt và cách tính; các loại phí khác mà người tiêu dùng phải trả ngoài các khoản phí và lãi cố định.

Hơn nữa, theo quy định tại hợp đồng, người tiêu dùng có được gia hạn nợ hay không, gia hạn như thế nào và cách tính lãi và các khoản phí liên quan trong trường hợp này cũng như quyền và nghĩa vụ của các bên có cân bằng hay không; có điều khoản nào gây bất lợi cho khách hàng hay không; chế tài xử lý vi phạm hợp đồng...

Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng cũng nhấn mạnh về nghĩa vụ của các công ty tài chính đối với người tiêu dùng liên quan đến hợp đồng cho vay tiêu dùng phù hợp với Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng số 59/2010/QH12, Thông tư 43/2016/TT-NHNN (được sửa đổi, bổ sung bởi Thông tư 18/2019/TT-NHNN) cũng quy định cụ thể về việc các công ty tài chính có nghĩa vụ phải cung cấp cho khách hàng dự thảo hợp đồng cho vay tiêu dùng để khách hàng xem xét, quyết định trước khi ký và phải giải thích chính xác, đầy đủ, trung thực các nội dung cụ thể hợp đồng cho vay tiêu dùng khi có yêu cầu của khách hàng (Khoản 4 Điều 10).

Ngoài ra, tại Khoản 5 Điều 20 Thông tư này quy định về trường hợp các công ty tài chính sử dụng hợp đồng theo mẫu hoặc điều kiện giao dịch chung để giao kết hợp đồng cho vay tiêu dùng với khách hàng, công ty phải thực hiện niêm yết công khai hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung về cho vay tiêu dùng tại trụ sở, điểm giới thiệu dịch vụ và đăng tải trên trang thông tin điện tử của công ty tài chính.

Bên cạnh đó, cung cấp đầy đủ thông tin về hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung cho khách hàng biết trước khi ký kết hợp đồng cho vay tiêu dùng và có xác nhận của khách hàng về việc đã được công ty tài chính cung cấp đầy đủ thông tin.

Ngoài các vấn đề về hợp đồng đã lưu ý ở trên, để đảm bảo quyền lợi và an toàn cho chính mình và người thân, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng cần chủ động tìm hiểu thật kỹ, có những hiểu biết nhất định về hình thức giao dịch mà mình sẽ tham gia trước khi quyết định ký kết hợp đồng.

Cùng với đó, người tiêu dùng cân nhắc kỹ, không nên đăng ký khoản vay quá khả năng chi trả của bản thân; có kế hoạch rõ ràng trong việc cân đối chi tiêu để thanh toán các khoản vay theo kỳ hạn, nghiêm túc sử dụng số tiền đúng mục đích, trả đúng hạn theo quy định tại hợp đồng giữa các bên, nhằm tránh việc trả nợ quá hạn và các khoản lãi phát sinh hoặc mất khả năng thanh toán nợ.

Riêng với trường hợp người tiêu dùng sử dụng số tiền bất hợp pháp hoặc mất khả năng thanh toán nợ cho công ty tài chính sẽ bị xử phạt theo quy định tại hợp đồng và quy định pháp luật hiện hành.