Bẫy tâm lý trong đầu tư chứng khoán mà hầu hết các NĐT gặp phải

Tâm lý đầu tư chứng khoán là yếu tố luôn chi phối rất lớn đến mức độ ổn định của thị trường. Đây cũng chính là nhân tố chủ chốt khiến các cuộc hoảng loạn trên thị trường xảy ra. Việc triển khai các chính sách kinh tế vĩ mô thường gặp nhiều khó khăn cũng vì tâm lý nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán gây ra.

Vậy cụ thể yếu tố này có những đặc điểm như thế nào, các loại tâm lý nhà đầu tư thường gặp phải, các nhân tố nào chi phối đến chúng? Tất cả sẽ được giải đáp cụ thể và chi tiết qua bài viết ngay sau đây, nhà đầu tư hãy cùng theo dõi để có thêm những lời khuyên hữu ích giúp việc đầu tư của mình hiệu quả hơn nhé!

Tâm lý đầu tư chứng khoán là gì?

Nhà đầu tư được hiểu là những người thực hiện các hoạt động đầu tư dưới các hình thức khác nhau, trên những phân khúc thị trường khác nhau với mục đích thu về các lợi ích theo kỳ vọng. Nhà đầu tư gồm có nhà đầu tư tổ chức và nhà đầu tư cá nhân. Họ đóng vai trò quan trọng trong mỗi nền kinh tế, cụ thể họ là người khai phá ra các cơ hội đầu tư trong nền kinh tế, từ đó đóng góp bổ sung vào nguồn lực thúc đẩy phát triển đầu tư và nền kinh tế-xã hội.

Có thể hiểu tâm lý trong đầu tư chứng khoán chính là sự phản ánh thái độ của nhà đầu tư trước những diễn biến trên thị trường. Mỗi biến động trên thị trường đều có tác động tức thời đến diễn biến tâm lý của các nhà đầu tư.

Các loại tâm lý khi đầu tư chứng khoán thường mắc phải

Như đã đề cập ở trên, tâm lý chính là sự phản ánh một cách chuẩn xác về thái độ của nhà đầu tư trước những biến động trên thị trường chứng khoán. Hiện nay, người ta thống kê được rất nhiều loại tâm lý nhà đầu tư chứng khoán thường mắc phải, ảnh hưởng đến hành vi cũng như dự định của họ. Dưới đây là một số loại tâm lý nổi bật và phổ biến nhất mà nhà đầu tư cần nắm được:

Tâm lý đám đông hay tâm lý bầy đàn

Trạng thái tâm lý này thể hiện sự bắt chước lẫn nhau của một nhóm các NĐT, từ đó dẫn đến những hành động và quyết định theo đám đông. Hành vi của mỗi nhà đầu tư cá nhân mắc phải tâm lý đám đông sẽ chịu sự tác động và điều chỉnh từ những nhà đầu tư khác.

Việc các NĐT cùng ồ ạt mua vào một cổ phiếu sẽ làm cho giá cổ phiếu cao hơn mức giá thực, và là lí do chính dẫn đến bong bóng chứng khoán vì họ tin rằng sẽ luôn có người mua với mức giá cao hơn mình. Ngược lại, NĐT khi lo sợ giá cổ phiếu giảm sẽ cùng nhau bán tháo để cắt lỗ, gây ra khủng hoảng cho thị trường.

Một số nguyên nhân dẫn đến việc hành động theo đám đông đó là:

Chưa có kinh nghiệm về lĩnh vực đó hoặc kinh nghiệm ít

Tính chuyên nghiệp khi tham gia thị trường chưa cao

Thiếu thông tin vĩ mô đáng tin cậy về thị trường

Tâm lý quá tự tin

Tâm lý tự tin một cách thái quá là một trong những tâm lý trên thị trường chứng khoán phổ biến nhất. Khi mang tâm lý này, nhà đầu tư dường như bị che mờ đi lý trí của bản thân khi cần ra dự đoán về kết quả đầu tư, hay còn gọi là “PHẤN KHÍCH PHI LÝ TRÍ” – 1 cuốn sách khá hay về tâm lý đám đông của Robert J. Shiller. Khi quá tự tin thì nhà đầu tư thường sẽ nghĩ mình nhiều kiến thức hơn người khác, có khả năng dự đoán thị trường, từ đó không coi trọng việc đa dạng hóa danh mục của mình. Và việc bỏ hết trứng vào 1 giỏ như vậy cũng chính là lý do họ dễ dàng bị ảnh hưởng bởi những biến động của định giá cổ phiếu và biến động chung của thị trường.

Tâm lý tư duy chắp vá

Một loại tâm lý đầu tư chứng khoán khác cũng liên quan đến sự tự tin thái quá đó chính là tâm lý tư duy chắp vá. Tâm lý này có nghĩa là khi bạn đưa ra quyết định đầu tư ban đầu dựa theo những thông tin có sẵn, tuy nhiên sau đó bạn nhận được những thông tin khác và chúng có ảnh hưởng đến quyết định ban đầu của bạn, nhưng thay vì phân tích những thông tin mới này thì bạn lại chú tâm đến việc chỉnh sửa lại những phân tích cũ. Điều này không giúp bạn nhìn nhận được một cách đầy đủ về các thông tin mới. Khi đó, bạn đang tư duy theo lối mòn và phân tích một cách chắp vá.

Tâm lý sợ thua lỗ

Khi tham gia đầu tư thì không ai lại thích cảm giác thua lỗ và mất tiền cả. Tuy nhiên, nếu như bạn có tâm lý sợ thua lỗ một cách thái quá thì rất có thể bạn sẽ phải chịu những tổn thất nặng nề hơn.

Tâm lý sợ thua lỗ xảy đến khi NĐT đối mặt với rủi ro vì giữ lại những mã chứng khoán đang giảm giá và hy vọng sẽ tăng trở lại. Ví dụ, một khoản đầu tư của bạn đang bị lỗ khoảng 20-25% vì một vài lý do nào đó, nhưng thay vì dứt khoát cắt ngay khoản lỗ đi, nhiều người vì sợ khoản lỗ này sẽ thành “sự thật” nên rất sợ bán, quên đi khoản lỗ này và tiếp tục đầu tư. Tuy nhiên, bạn cần hiểu rằng nhiều cổ phiếu mất rất nhiều thời gian để quay trở lại được vùng đỉnh, và việc không dứt khoát với các khoản thua lỗ của mình sẽ làm mất đi của bạn rất nhiều cơ hội tốt. Và hành động tiếp tục giữ khoản đầu tư đó giống như những “con bạc” đang cố gắng cược tiền với hy vọng sẽ gỡ gạc lại số tiền đã mất, bởi bạn có thể mất nhiều hơn số tiền đó.

Các nhân tố chi phối đến tâm lý học trong đầu tư chứng khoán

Có 2 nhân tố chính được cho rằng có sự chi phối mạnh mẽ đến tâm lý của các nhà đầu tư chứng khoán.

Thứ nhất, chính là năng lực của nhà đầu tư còn hạn chế

Năng lực của một nhà đầu tư được nhìn nhận dựa trên hai góc độ: trình độ chuyên môn và kinh nghiệm đầu tư.

Rất nhiều nhà đầu tư tham gia thị trường tài chính có trình độ học vấn rất cao. Tuy nhiên, kinh nghiệm đầu tư của họ trên thị trường tài chính chưa nhiều, do đó đây chính là rào cản ngăn họ tham gia vào các hoạt động đầu tư tài chính. Thậm chí nhiều nhà kinh tế tài giỏi cũng chưa chắc đã đạt được thành công dễ dàng trên thị trường chứng khoán.

Điều đó cũng có nghĩa là, một khi nhóm những nhà đầu tư có trình độ cao nhưng thiếu kinh nghiệm tham gia vào thị trường chứng khoán thì sẽ khiến diễn biến các hoạt động đầu tư trở nên khó lường. Cộng thêm đó là làn sóng NĐT F0 sẽ càng làm tâm lý thị trường bất ổn. Tác động của điều này sẽ đe dọa sự ổn định của thị trường chứng khoán.

Thứ hai, các nhà đầu tư hiện nay chủ yếu là nam giới

Các nhà đầu tư là nam giới chiếm tỷ lệ cao trên tổng số lượng nhà đầu tư trên thị trường. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng nam giới có mức độ tự tin cao hơn so với nữ giới trong việc đầu tư. Tuy vậy, nghiên cứu cũng chỉ ra rằng nữ giới lại có mức độ thành công trong đầu tư cao hơn so với nam giới. Như vậy khi tỷ trọng nhà đầu tư nam giới càng cao thì mức độ thất bại trong hoạt động đầu tư lại càng lớn.

Kết luận

Tùy thuộc vào tính cách, kiến thức và sự am hiểu về thị trường mà mỗi NĐT đều chịu ảnh hưởng nhất định bởi một hình thái tâm lý nào đó.. Những yếu tố tâm lý này có thể tác động mạnh đến những quyết định đầu tư của mỗi cá nhân. Vì vậy, để có thể thành công trên thị trường chứng khoán, điều quan trọng chính là hạn chế tối đa các yếu tố tâm lý ảnh hưởng tới quá trình ra quyết định đầu tư.