Bàn về tâm lý giao dịch khi đầu tư chứng khoán

Một vài năm trước, khi mới bắt đường con đường "Day-trading" của mình, bài học đầu tiên mà thầy tôi dạy đó chính là kiềm chế cảm xúc bản thân. Câu chuyện bắt đầu với một cậu du học sinh "chân ướt, chân ráo" đến London, cậu ta cho rằng đây là cơ hội để minh bước đầu đổi đời. Thậm chí để trả khoản tiền thuê nhà đắt đỏ tầm £600/tháng.

Và bam! Cậu ta tìm được cơ hội thực tập ở một công ty chứng khoán, làm công việc văn phòng cho một gã broker lâu năm. Ngay buổi đầu gặp mặt, gã đã chỉ cho cậu bước đầu để đi đến con đường giàu sang đó. Hai từ "Trading Psychology" (Tâm lý giao dịch), 2 từ tuy ngắn gọn nhưng đầy ý nghĩa.

Tâm lý giao dịch là gì?

Khi bạn đưa ra một quyết định mua bán gì đó, tâm lý và cảm xúc của bạn sẽ quyết định phần lớn thành công trong giao dịch. Nó có thể khiến các bạn đưa ra quyết định không chuẩn xác. Thậm chí là những quyết định cảm tính và nóng vội thay vì đi theo một chiến lược hợp lý mà ban đã vạch ra từ trước. Thông thường, những cảm xúc này thì hết sức phức tạp. Và các nhà đầu tư phải mất rất nhiều công sức và thời gian mới có thể làm chủ được nó.

Theo quan điểm cá nhân, tôi đánh giá đây là yếu tố quan trọng nhất để một nhà giao dịch có thể thành công trên thị trường. Những nhà giao dịch càng có nhiều kinh nghiệm thì lại càng hiểu rõ việc giữ tâm lý thoải mái sẽ góp phần giúp cho họ trụ lâu hơn trên thị trường. Từ đó nhằm hạn chế rủi ro mà cảm xúc mang đến. Nói đúng hơn khi đầu tư bạn là một cái máy vô cảm xúc, chỉ đưa ra quyết định dựa trên các nguyên tắc đã đề ra.

Có những tâm lý nào trên thị trường?

Thứ nhất là lòng tham

Quay lại với gã broker kia, gã kể cho cậu nhóc về "con quỷ" cậu phải thắng. Gã bảo rằng:"Tất cả các nhà giao dịch khi tham gia vào thị trường chỉ có một mục đích là kiếm tiền". Và gã khẳng định phần lớn họ muốn sở hữu nhiều hơn mức mình có.

Đây chính là thứ rất ít nhà đầu tư đều "thắng cuộc" khi tham gia đầu tư. Bởi lẽ họ nghĩ rằng giao dịch sẽ mãi mãi đi theo hướng có lợi cho họ. Thậm chí, họ còn tự ý vào thêm lệnh và lựa chọn mức đòn bẩy cao.

Họ muốn nhanh chóng kiếm nhiều lợi nhuận hơn và thảo mãn lòng tham chỉ với trong một giao dịch. Gã chia sẻ rằng có nhiều khách hàng không chấp nhận sự thật rằng mình đã dự đoán sai xu hướng thị trường và quyết không chịu cắt lỗ. Thay vào đó, họ vẫn luôn tin rằng một ngày nào đó giá sẽ quay lại. Họ ôm giấc mộng đó hàng tá năm trời để rồi học cách chấp nhận số tiền đó không lấy lại được rồi từ bỏ cuộc chơi.

Thứ hai là nỗi sợ hãi

Lại tiếp tục câu chuyện, cũng có một vài khách hàng, quay lại với gã sau khi cắt khoản lỗ kia. Nhưng nỗi ám ảnh về giao dịch thua lỗ đã in đậm vào tâm trí họ. Đôi khi đứng trước một quyết định họ lại chần chừ suy nghĩ. Liệu quyết định đầu tư này có phải sự thất bại tiếp theo hay không? Hay tôi có nên đợi một thời gian nữa? Và thú thật chính sự đắn đo đó đã khiến họ bỏ lỡ cơ hội khi giá cổ phiếu tăng mạnh chỉ ngay sau vài phiên.

Thông thường, nỗi sợ hãi sẽ nảy sinh khi một nhà giao dịch có một loạt chuỗi thua lỗ. Hoặc là sau khi họ đã có một khoản thua lỗ quá lớn so với sức chịu đựng về mặt cảm xúc. Ngoài ra, sự biến động của thị trường cũng là một trong những chất xúc tác phổ biến nhất của nỗi sợ.

Vài lần lặp đi lặp lại khiến gã tức điên với các khách hàng. Buộc gã phải gọi điện và khuyên họ rằng nên nghiên cứu kỹ lại hệ thống giao dịch và quy tắc của họ, khi nào hệ thống hiệu quả hãy bắt đầu vào lại cuộc chơi. Điều này phần nào sẽ giúp họ trở nên bình tĩnh và "thoải mái" khi thị trường không đi theo hướng họ muốn.

Thứ ba là sự cay cú

Một con bạc sẽ làm khi thua nợ, tất nhiên lf họ sẽ tiếp tục chơi cho đến khi họ gỡ lại được cái gì đó. Cuối cùng thì kết quả tất yếu là họ chẳng còn gì trong tay.

Việc này tương tự đối với nhà đầu tư, nếu bạn mạo hiểm quá nhiều tiền vào một đợt giao dịch. Bạn lại mất hết số tiền đó. Trong thâm tâm, bạn sẽ muốn quay lại thị trường và nhanh chóng thực hiện một giao dịch mới để kiếm lại số tiền đã mất. Tuy nhiên, thường thì điều này chỉ dẫn đến một khoản lỗ khác (và đôi khi còn lớn hơn). Bởi vì bạn chỉ đang giao dịch theo cảm xúc.

Thứ tư là sự hưng phấn

Lại có một vài nhà đầu tư theo gã lâu năm. Gã kể về "chiến tích" của mình, giúp họ thắng lớn hoặc thắng một chuỗi giao dịch liên tiếp. Lúc này các nhà đầu tư của gã thường sẽ vô cùng phấn khích và trở nên hết sức tự tin trên thị trường. Mặc dù cảm thấy hưng phấn thường là một điều tốt, nhưng nó thực sự có thể gây ra một vấn đề lớn.

Bởi các nhà đầu tư "đáng mến" đó tin rằng mình đã hoàn toàn nắm bắt và chinh phục được thị trường. Tâm lý háo hức đã khiến họ phớt lờ những rủi ro tiềm ẩn. Để rồi trong vô thức, cảm xúc đã bắt đầu chi phối họ. Họ bắt đầu đánh cược tất cả bằng những thứ quý giá của mình, thì bỗng nhiên một nọ thị trường giảm điểm mạnh. Ở đâu đó, trên các "đỉnh" chỉ còn các nhà đầu tư than vãn về khoản lỗ và kẹt hàng.

Tóm lại

Có thể nói rằng, tâm lý giao dịch là một yếu tố quan trọng trong đầu tư. Cá nhân tôi đã phải mất 1-2 năm đầu để có thể kiềm chế cảm xúc của mình. Kể cả đối với gã, một tên broker chuyên nghiệp, cũng có một vài lần bị mất tinh thần.

Qua bài biết này, hy vọng rằng bạn có thể phần nào kiểm soát cảm xúc của mình trước khi giao dịch để thu được nhiều lợi nhuận nhất có thể.