Bách hoá xanh, Winmart: Dư địa tăng trưởng trong trung hạn?

Đặc tính hạ tầng giao thông Việt Nam chưa phù hợp phát triển mạnh cho thị trường ô tô trong trung hạn, thay vào đó, người dân sẽ duy trì “văn hóa xe máy chủ đạo”. Điều này khiến mô hình chợ truyền thống, tạp hóa và siêu thị mini mở len lỏi trong dân như Bách hóa xanh, Winmart chiếm được ưu thế thay vì mô hình trung tâm thương mại/đại siêu thị được ưa chuộng tại các quốc gia phát triển như Thái Lan, Trung Quốc, Mỹ.

Về tính cạnh tranh giữa hai mô hình (1) chợ truyền thống, tạp hóa, (2) các chuỗi siêu thị mini như Bách hóa xanh, Winmart, chúng tôi cho rằng với các đặc điểm phù hợp với tầng lớp đang gia tăng nhanh chóng – giới trẻ (Gen Y, Z), văn phòng với thu nhập tốt hơn, dần thay thế cho thế hệ trước (Gen X), siêu thị mini có cơ sở lấy thị phần nhanh từ chợ truyền thống, tạp hóa trong các năm tới từ nền thấp hiện tại. (~7-8%)

Tuy nhiên, mô hình chợ truyền thống vẫn còn nhiều điểm mạnh riêng về giá cả rẻ, đa dạng mặt hàng, thực phẩm tươi sống và là thói quen tiêu dùng lâu năm của đại bộ phận người dân Việt Nam. Do đó, chúng tôi cho rằng mô hình này vẫn sẽ dẫn đầu thị trường với mức thị phần cao 60-65% trong trung hạn, sụt giảm từ mức 85% hiện tại.

Trong các chuỗi siêu thị mini, Bách hóa xanh và Winmart nổi bật lên trong việc gia tăng doanh thu hai năm gần đây, đặc biệt sau chiến dịch tái cấu trúc toàn diện của họ. Chúng tôi đánh giá hai chuỗi này sẽ dẫn dầu tăng trưởng trong hình thức siêu thị mini tại Việt Nam thời gian tới.

Hạ tầng giao thông thấp tạo điều kiện phát triển mô hình như chợ truyền thống, tạp hóa, siêu thị mini len lỏi trong dân

Văn hóa tiêu dùng Việt Nam tập trung chủ yếu vào mô hình chợ truyền thống/cửa hàng nhỏ (tạp hóa/siêu thị mini) với diện tích dưới 500m2 len lỏi trong dân thay vì đại siêu thị/trung tâm thương mại (trên 500 m2) ở các quốc gia phát triển như Thái Lan, Trung Quốc, Mỹ (Hình 1). Điều này được lý giải bởi nhiều yếu tố:

Mô hình đại siêu thị/trung tâm thương mại được ưa chuộng trong quốc gia có hạ tầng giao thông phát triển – văn hóa xe hơi, người dân chủ yếu di chuyển bằng ô tô trên cao tốc không xảy ra kẹt xe cao, dễ dàng tìm kiếm bãi đỗ xe/hầm xe, thực hiện mua sắm tất cả trong 1 địa điểm tích hợp đầy đủ hàng hóa, dịch vụ (Hình 2). Trong khi tại Việt Nam, người dân sử dụng xe máy phổ biến (*), nên việc ghé vào các mô hình chợ truyền thống & cửa hàng nhỏ như tạp hóa, siêu thị mini nằm len lỏi trong các tuyến đường với số lượng lớn, được ưa chuộng hơn. (**)

Chúng tôi lưu ý rằng nếu tỷ lệ ô tô trong dân tăng lên mạnh mẽ, các mô hình siêu thị/đại siêu thị/trung tâm thương mại sẽ có dư địa phát triển cao hơn vì giải quyết tốt các vấn đề về chỗ đõ xe/tình trạng kẹt xe lúc chờ mua sắm, qua đó tiết kiệm thời gian (việc dừng xe hơi trước chợ truyền thống hay các cửa hàng nhỏ được cho không còn phù hợp).

Mô hình bán lẻ diện tích lớn như đại siêu thị/trung tâm thương mại gặp khó trong việc tìm mặt bằng tại khu vực đô thị như Hà Nội, TP.HCM do quỹ đất hạn hẹp (các mô hình này thường nằm trong khu đô thị quy mô lớn trên 20 ha, khó kiếm mặt bằng). Trong khi, thị trường tỉnh lẻ với đặc thù là hành vi mua sắm của người dân vẫn nặng truyền thống, cũng mang nhiều thách thức với các nhà bán lẻ này.

(*) Do việc chưa có hạ tầng giao thông đủ tốt đi kèm khả năng tài chính chưa đủ để mua xe ô tô phổ biến (giá bán cao cùng thu nhập thấp), theo Nhật ký chuyên viên – Thị trường ô tô Việt Nam.

(**) Điều này cũng hình thành chiến lược phát triển về mật độ cửa hàng ở các chuỗi bán lẻ lớn ở từng quốc gia. Tại các quốc gia văn hóa xe ô tô như Mỹ, Thái Lan, Trung Quốc, các siêu thị/đại siêu thị/trung tâm thương mại (trên 500 m2) chỉ cần số lượng cửa hàng ít, đặt ở các địa điểm trung tâm bao quanh các cao tốc. Ngược lại, tại Việt Nam, với văn hóa xe máy, hai ông lớn dẫn đầu là Bách hóa xanh, Winmart thực hiện mở mô hình siêu thị mini (dưới 500 m2), len lỏi với số lượng lớn hơn nhiều trong dân. (Hình 3)

Giữa các mô hình chợ truyền thống & cửa hàng nhỏ, siêu thị mini nổi bật lên trong tăng trưởng nhờ sự thay đổi nhanh chóng trong thói quen tiêu dùng hướng tới việc ưa chuộng các kênh hiện đại

Cả hai mô hình: (1) chợ truyền thống & tạp hóa, (2) siêu thị mini như Bách hóa xanh, Winmart đều có điều kiện thuận lợi để duy trì thị phần dẫn đầu tại thị trường Việt Nam như phân tích ở trên. Tuy nhiên, với các đặc điểm phù hợp với tầng lớp đang gia tăng nhanh chóng – giới trẻ (Gen Y, Z), văn phòng với thu nhập tốt hơn, dần thay thế cho thế hệ trước (Gen X) (Hình 5), siêu thị mini có cơ sở tăng thị phần nhanh trong các năm tới từ nền thấp (~7-8%). (Bảng 1)

Tuy nhiên, cần chú ý rằng, mô hình chợ truyền thống vẫn còn nhiều điểm mạnh riêng về giá cả rẻ, đa dạng mặt hàng, thực phẩm tươi sống và là thói quen tiêu dùng lâu năm của đại bộ phận người dân (Bảng 1). Do đó, chúng tôi cho rằng mô hình này vẫn sẽ dẫn đầu thị trường với mức thị phần cao 60-65% trong trung hạn, sụt giảm từ mức 85% hiện tại.

Theo Euromonitor, tỷ lệ tăng trưởng CAGR 2024-28 mô hình siêu thị (chủ yếu siêu thị mini) và mô hình chợ truyền thống/tạp hóa tại Việt Nam, đạt lần lượt 7.4%, 2.8% (Hình 6), củng cố thêm cho luận điểm trên của chúng tôi. Kết luận lại, cả Bách hóa xanh và Winmart là mô hình cửa hàng bách hóa có bàn đạp thuận lợi, để tạo tăng trưởng cao trong 3-5 năm tới, đặc biệt sau những hiệu quả từ chiến lược tái cấu trúc mạnh mẽ của hai chuỗi đã được chúng tôi nêu lên trong Nhật ký Chuyên viên – Các ông lớn bách hóa trước đó.