Áp dụng trách nhiệm tái chế, xử lý chất thải với các nhà sản xuất, nhập khẩu

Trách nhiệm tái chế, thu gom xử lý chất thải của nhà sản xuất, nhập khẩu được coi là giải pháp hiệu quả giúp giải quyết vấn đề rác thải nhựa và đặt nền móng cho phát triển nền kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam...

Các đối tượng, lộ trình thực hiện trách nhiệm tái chế sản phẩm bao bì của nhà sản xuất, nhập khẩu được đưa ra tại Hội thảo phổ biến và tập huấn thực hiện quy định trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, nhập khẩu (EPR) theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 (chính thức có hiệu lực từ 1/1/2022) do Bộ Tài nguyên và Môi trường tổ chức ngày 4/3/2022.

CÁC ĐỐI TƯỢNG VÀ LỘ TRÌNH ÁP DỤNG CỤ THỂ

Về trách nhiệm tái chế của các nhà sản xuất, nhập khẩu, quy định các đối tượng cụ thể gồm: bao bì; pin- ắc quy; dầu nhớt; săm lốp; sản phẩm điện, điện tử và phương tiện giao thông. Theo đó, bao bì (tùy theo quy mô), pin- ắc quy, dầu nhớt, săm lốp sẽ phải áp dụng thực hiện trách nhiệm tái chế sản phẩm bao bì từ năm 2024. Đối với các sản phẩm điện, điện tử sẽ sang năm 2025 và phương tiện giao thông từ năm 2027.

Có 6 nhóm bao bì nằm trong đối tượng phải áp dụng là thực phẩm; mỹ phẩm; thuốc; phân bón, thức ăn chăn nuôi, thú y; chất tảy rửa, chế phẩm gia dụng nông, nghiệp, y tế và xi măng. Ngoại trừ các trường hợp nhà sản xuất, nhập khẩu sản phẩm bao bì để xuất khẩu hoặc tạm nhập tái xuất hoặc sản xuất nhập khẩu cho mục đích nghiên cứu, học tập thử nghiệm. Các nhà sản xuất bao bì có doanh thu từ bán hàng và cung cấp dịch vụ của năm trước dưới 30 tỷ đồng; Nhà nhập khẩu bao bì có tổng giá trị nhập khẩu (tính theo trị giá hải quan) của năm trước dưới 20 tỷ đồng cũng được loại trừ.

Quy định cũng nêu rõ về tỷ lệ tái chế, quy cách tái chế bắt buộc cũng như hình thức thực hiện trách nhiệm tái chế với các nhà sản xuất, nhập khẩu. Theo đó, nha sản xuất nhập khẩu có 2 hình thức thực hiện trách nhiệm tái chế: tổ chức tái chế hoặc đóng góp tài chính hỗ trợ tái chế vào quỹ Bảo vệ môi trường.

Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết, đối với những đơn vị vi phạm quy định trách nhiệm tái chế sản phẩm bao bì, có thể bị phạt tiền lên tới 2 tỷ đồng và phải áp dụng các biện pháp khắc phục hậu quả. Đối với các hành vi vi phạm quy định đáp ứng yêu cầu thực hiện tái chế có thể bị phát lên tới 1 tỷ đồng…

Đối với trách nhiệm xử lý chất thải, nhà sản xuất, nhập khẩu thuốc bảo vệ thực vật (có bao bì), pin sử dụng một lần, tã bỉm, kẹo cao su, thuốc lá và một số sản phẩm có thành phần nhựa tổng hợp như bóng bay, đồ chơi trẻ em, giầy dép, quần áo, đồ nhựa dùng một lần, đồ dùng một lần, đồ nội thất, vật liệu xây dựng, túi nilong kích thước nhỏ… phải có trách nhiệm đóng góp tài chính vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam để hỗ trợ thu gom, xử lý chất thải từ ngày 1/1/2022.

Những hành vi vi phạm quy định thực hiện trách nhiệm xử lý chất thải cũng có thể bị phạt tới mức cao nhất là là tỷ đồng, được nộp vào quỹ bảo vệ môi trường để thực hiện trách nhiệm vi phạm.

Việc việc đóng góp tài chính, quy định nêu rõ, nhà sản xuất, nhập khẩu tự kê khai và gửi bản kê khai số tiền đóng góp tài chính theo mẫu hướng dẫn của Bộ Tài nguyên và Môi trường về Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam trước ngày 31/3 hằng năm. Việc kê khai số tiền đóng góp tài chính được tính theo khối lượng sản xuất, đưa ra thị trường và nhập khẩu sản phẩm, bao bì của năm liền trước. Nhà sản xuất, nhập khẩu hoặc bên được ủy quyền chịu trách nhiệm về tính chính xác của thông tin trong bản kê khai.

Trước ngày 20/4 hằng năm, nhà sản xuất, nhập khẩu nộp tiền đóng góp tài chính hỗ trợ tái chế một lần vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam hoặc có thể lựa chọn nộp tiền thành 2 lần: lần thứ nhất nộp tối thiểu 50% số tiền trước ngày 20/4 và số còn lại nộp trước ngày 20/10 cùng năm.

GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ RÁC THẢI NHỰA, PHÁT TRIỂN KINH TẾ TUẦN HOÀN

Tại Việt Nam, EPR đã được quy định trong luật bảo vệ môi trường năm 2005 và năm 2014 đều quy định thu hồi, xử lý sản phẩm thải bỏ. Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 (có hiệu lực từ 1/1/2022) đã quy định về trách nhiệm tái chế, trách nhiệm thu gom xử lý chất thải. Các Nghị định, Thông tư của Chính phủ ban hành gần đây cũng đã quy định cụ thể trách nhiệm này.

Ông Phan Tuấn Hùng, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết, EPR là cách tiếp cận của chính sách môi trường, trong đó trách nhiệm của nhà sản xuất một loại sản phẩm được mở rộng tới giai đoạn thải bỏ trong vòng đời của sản phẩm đó.

Theo đó, nhà sản xuất, nhập khẩu được yêu cầu có trách nhiệm đối với các tác động môi trường vòng đời sản phẩm. EPR là một công cụ kinh tế và được xem là một cách tiếp cận mới nhằm tìm kiếm giải pháp tài chính xử lý vấn đề quản lý chất thải, tăng cường tái chế, giúp Chính phủ đạt được mục tiêu về môi trường mà không cần tăng thuế hay phí môi trường.

Để thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn, phát triển bền vững thì EPR là một trong những công cụ có quan hệ mật thiết và cũng là một động lực để thúc đẩy, duy trì. Nếu thực hiện đúng, đầy đủ và đáp ứng theo các yêu cầu, chúng ta hoàn toàn có thể đảm bảo sự khép kín, tuần hoàn tài nguyên giữa nguồn nguyên liệu đầu vào và chất thải sinh ra trong các hoạt động sản xuất.

Theo ông Phan Tuấn Hùng, EPR được kỳ vọng là một giải pháp hiệu quả và rõ ràng nhất giúp giải quyết vấn đề rác thải nhựa hiện nay và đặt nền móng cho nền kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam.

Đồng tình quan điểm này, đại diện Unilever Việt Nam cho biết, doanh nghiệp này và các nhãn hàng của mình đặt vấn đề bảo vệ môi trường là xương sống trong các hoạt động sản xuất, kinh doanh. Hiện nay, đơn vị cũng xây dựng kế hoạch và lộ trình thực hiện các cam kết không chỉ ở Việt Nam mà còn ở quốc tế về hành động ứng phó với vấn nạn ô nhiễm nhựa toàn cầu.

Luật Bảo vệ môi trường 2020 được Quốc hội thông qua ngày 17/11/2020 (chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2022). Ngày 10/1/2022, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 08/2022/NĐ-CP và Bộ Tài nguyên và Môi trường ban hành Thông tư số 02/2022/TT-BTNMT quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Bảo vệ môi trường. Trong đó, trách nhiệm tái chế, xử lý chất thải của nhà sản xuất, nhập khẩu được quy định cụ thể tại Điều 54, Điều 55 Luật Bảo vệ môi trường; Chương VI và Phụ lục 22, Phụ lục 23 Nghị định số 08 và Điều 78, Điều 79 và Phụ lục 9 Thông tư số 02.